Hikueru

I te mau matahiti 1900 ra, e rave rahi ta’ata i Hikueru—hō’ē motu tei fa’ahōho’ahia i te hō’ē huero moa i roto te tairoto—tē ora ra i te ’ohipa hopu poe ’e te pārau. E huira’atira 1 000 ē 2 000 ta’ata, ’e fātata e 500 feiā mo’a ’e te tahi ato’a hānere sānitō. I te tahi taime, i te hope’a o te mau purera’a o nā ha’apa’ora’a e piti, ’ua tupu te au ’ore inaha e ’aro te mau misiōnare o nā ’ēkālesia e piti ’ia noa’a te ta’ata fa’afāriu.

I te 14 nō Tēnuare 1903, hō’ē mata’i rorofa’i tei tā’iri i te mau motu Tuamotu, tei fa’atupu i te hō’ē vāvahira’a rahi. Nā mua a’e te avatea, ’ua nīnāhia te pae rahi o Hikueru. I terā pō, e rave rahi ta’ata tei pa’uma i ni’a i te mau tumu rā’au, nō te pāruru ia rātou, ma te tā’amu ia rātou i te ’ahu ta’oto ’e te ’ahu i ni’a i te tumu rā’au. Nō Pinga a Tekehu, e sānitō ’oia, ’ua fa’aru’e ’oia ’e tōna ’utuāfare i tō rātou fare nō te haere i ni’a i te tahi vāhi teitei, i reira ’ua hāmani i te hō’ē ha’apūra’a i te ni’au. I te mara’ara’a mai te miti, e mau ’are rahi tei nīnā i te ha’apūra’a o te ’utuāfare o Tekehu. E pau tā Tekehu ’arora’a, ’ua mo’e roa mai e ono o tāna mau tamari’i i roto i te miti.

’Ua hi’o ’o Heber Sheffield, e misiōnare feiā mo’a, ’e tōna hoa ’o James Allen, « i te mau metua vahine ’e tō rātou mau ’aiū tē tāmata ra i te pāruru ia rātou i te mata’i ’e te ua ’e te miti hutu ; ’e te mau metua tāne ’e tā rātou mau tamari’i tē huti ra ia rātou nā roto i te ’are miti tei nā ni’a i te motu ». ’Ia topa te miti, e haere ’o Sheffield ’e Allen e tauturu i te ta’ata ’ia pa’uma i ni’a i te tumu rā’au nō te pāruru ia rātou. Ē nō te fa’aitoitora’a Allen ia Sheffield, ’ua « ’avau [’oia] i te vero nā roto i te i’oa o te Fatu ’e ’ua pure i te Atua ’ia fa’aea te reira ». I roto hō’ē hora, ’ua fa’aea te vero.

I te roromara’a te miti, e 378 ta’ata tei fa’aru’e mai ’e fātata pauroa te mau fare ’e te mau poti o te motu i pāparari ’aore rā i mou roa. E mea fifi roa te vaira’a o te feiā i ora mai. ’Ua tomohia te mau fāri’i pape o te motu i te miti. E mea pāheru te mā’a i muri mai i terā ’ati e rave rahi mahana ē tae roa i te tāpaera’a mai te hō’ē poti na’ina’i, te Teiti, ma te zizania, te mei’a, te ’ūmara, te ufi ’e te pohā.

’Ua ha’apae te mau melo o nā ha’apa’ora’a ’ume’ume i tā rātou mau mārōra’a nō te fa’aora i te ta’ata. ’Ua hopu rātou nō te ti’i mai i te mātēria ’āuri ato’a e noa’a mai i raro i te roto, ’ia ti’a i te misiōnare sānitō ra, ’o J. W. Gilbert, tauturuhia e Sheffield ’e e Allen, e hāmani e piti mātini tīti’a pape mā’aro, ma te fa’a’ohipa i te mau ’āuri ro’i ’ei tūio. Maoti tō rātou ’aravihi i noa’a ai ia rātou i te ha’amā’aro i te pape ’ia fāna’o te ta’ata tāta’itahi e ’āfa litera pape inu ē tae roa i te hitu o te mahana, i reira te uara’a. Te mahana nō muri iho, ’ua tāpae mai te pahi auahi ra Excelsior, ’ua ora ïa teie mau ta’ata po’ia.