“Peleti Koula,” wase 3 ni Yalododonu: Na iTalanoa ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, Volimu 1, Na iVakatagedegede ni Dina, 1815–1846 (2018)

Wase 3: “Peleti Koula”

WASE 3

Peleti Koula

Sa sivi e tolu na yabaki, kei na tolu na tatamusuki. E vuqa na siga nei Josefa a samaka kina na qele, cukiraka, ka cakacaka me vaka e saumi me rawa ilavo me soli na isau ni vale vakayabaki ni matavuvale. Na cakacaka oqo a dredre kina vua me laki vuli e veigauna, ka vuqa na nona gauna galala vata kei na matavuvale se kei ira na tamata cakacaka.

Era tamata gone ka mamarau o Josefa kei ira na nona itokani. Eso na gauna era itovo vakatani, ka raica o Josefa ni dua sa vosoti oti e sega ni kena ibalebale mena sega tale ni veivutuni. Vakakina na nona raivotu lagilagi ena sega ni sauma na taro kece se tagutuva vakadua na nona veilecayaki.¹ Sa qai saga o koya me volekata tiko na Kalou. A wilika na nona iVola Tabu, nuitaka na kaukauwa i Jisu Karisito me vakabulai koya, ka talairawarawa ki na ivakaro ni Turaga me kakua ni lewena e dua tale na lotu.

Me vakataki ira ga e vuqa ena vanua o ya, oka kina o tamana, e vakabauta o Josefa ni na vakatakila mai na Kalou na kila mai na veika me vakataka na itoko kei na vatu, me vaka vei Mosese, Eroni, kei na so tale ena iVola Tabu.² Dua na siga, ni a vukea tiko o Josefa e dua na wekana me kelia e dua na tobu, a raica sara e dua na vatu lailai a bulu titobu tu. Ni kila tiko ni so na gauna era dau vakayagataka na tamata na vatu digitaki me ra vakasaqara kina na iyaya sa yali se iyau vunitaki, a vakasamataka o Josefa ke sa kunea beka oqo na vatu vaka o ya. Ni raica vakavoleka, a raica na veika e dredre me raica na mata ni tamata.³

Na isolisoli vei Josefa me vakayagataka na vatu a vakurabuitaka na nona matavuvale, ni ratou raica ni sa saini ni loloma vakalou.⁴ Ia e dina ga ni tiko vua na isolisoli ni daurairai, a sega tikoga ni vakadeitaka rawa o Josefa ke lomani koya tiko na Kalou. Sa sega ni vakila tale na veivosoti kei na vakacegu a vakila ni oti nona raica na Tamada kei na Luvena. Ia, a dau vakila ni dau cudruvi ena vuku ni nona malumalumu kei na caka cala.⁵

Enai ka 21 ni Sepiteba , 1823, a yadra toka ena nodratou rumu ni moce e cake vakaveitacini o Josefa yabaki tinikavitu. A yadra sara me bogi levu o koya, ni a vakarogoca na veivosaki ni matavuvale baleta na duidui lotu kei na ivunau era vakavulica. Ia era sa moce kece ena gauna oqo, ka sa vakanomodi na vale.⁶

Ena buto ni nona rumu, sa tekivu masu o Josefa, ka kerea vakaidina me na vosoti koya na Kalou. A lomana dina me veivosaki kei na dua na italai vakalomalagi mena vakadeitaka vua na nona bula e mata ni Turaga ka solia vua na kila ni kosipeli a yalataki vua mai veikau. Sa kila tiko o Josefa ni a sauma e liu na Kalou na nona masu, ka yalonuidei tu o koya ni na sauma tale na nona masu.

Ni sa masu o Josefa, sa cila mai e dua na rarama ena yasani nona loga ka sa ramase cake sara ka vakasinaita na rumu taucoko. A rai cake o Josefa ka raica e dua na agilosi sa tucake tu e maliwa lala. A dara tu na agilosi e dua na isulu balavu vulavula dodonu e yaco sara ki na ligana kei na qurulasawa. E serau mai vua na rarama, ka ramase na matana me vaka na tibi ni liva.

A rere sara o Josefa, ia a vakasinaiti sara ena vakacegu. A kacivi koya na agilosi ena yacana ka kaya ni o koya o Moronai. A kaya ni sa vosota na caka cala nei Josefa na Kalou ka sa tiko e dua na cakacaka me cakava. A vakaraitaka ni yaca i Josefa ena cavuti ena vinaka kei na ca mai vei ira na tamata kecega.⁷

A qai kaya o Moronai baleta na peleti koula e bulu tu ena dua na delana voleka. Ena peleti era sa ceuti tu kina na kedra itukutuku na tamata ena gauna makawa era a bula tu e liu e Amerika. E tukuni ena itukutuku o ya na vanua era vu mai kina kei na itukutku ni nona a sikovi ira o Jisu Karisito ka vakavulica vei ira na taucoko ni Nona kosipeli.⁸ E bulu tu vata kei na peleti, e kaya o Moronai, e rua na vatu ni rairai, ka qai vakatoka e muri o Josefa me Urimi kei na Cumimi, se ivakavakadewa. Sa vakarautaka tu mai na Turaga na vatu oqo me vukei Josefa me vakadewataka na itukutuku. Na vatu makaresese oqo e rau vesu vata tiko ka qasoti toka ki na dua na peleti ni sere.⁹

Ena veisiko kece e tarava, a cavuta tiko o Moronai na parofisai mai na ivola i Aisea, Joeli, Malakai, kei na Cakacaka. Sa voleka ni yaco mai na Turaga, a vakamacalataka, ka na sega ni cakava rawa na kawatamata na inaki ni nodra buli vakavo ga ke sa vakavoui taumada na veiyalayalati makawa ni Kalou.¹⁰ A kaya o Moronai ni sa digitaki Josefa na Kalou me vakavouia na veiyalayalati o ya, ni kevaka me yalodina tiko ki na ivakaro ni Kalou, ena yaco o koya me vakaraitaka na itukutuku era tiko ena peleti.¹¹

Ni bera ni biubiu, a vakaroti Josefa na agilosi me qarauna vinaka na peleti ka me kua ni vakaraitaka vua e dua vakavo ga ke sa vakaroti vua, ka vakarota ni na rawa ni vakarusai ke talaidredre ki na ivakasala. Sa qai voliti Moronai na rarama ka kau cake ki lomalagi.¹²

Ni sa davo sobu o Josefa ka vakasamataka na raivotu, sa rarama tale mai na rumu ka rairai tale mai o Moronai, ka solia tale na ivakasala e liu. Sa qai lesu tale, ia a lesu tale me mai ivakasala ena ikatolu ni gauna.

“Ia, mo qarauna, Josefa,” a kaya. “Ni ko sa laki kauta mai na peleti, ena butobuto mai na nomu vakasama, ka curu mai na veimataqali vakasama ca me tarova na nomu muria na ivakaro ni Kalou.” Ni dusimaki Josefa vua e dua ena tokoni koya, a uqeti koya o Moronai me tukuna vei tamana baleta na nona raivotu.

“Ena vakabauta o koya na nomu vosa taucoko,” a yalataka vua na agilosi.¹³

Ena mataka e tarava, a sega ni tukuna o Josefa baleti Moronai, dina ga ni dau vakabauta o tamana na raivotu kei na agilosi. Ia, e ratou a mani cakacaka ena were voleka kei Alvin.

A dredre sara na cakacaka. A saga o Josefa me cakacaka totolo vata kei tacina ena musu qereni balavu ena isele takelo. Ia na veisiko nei Moronai a yadra tiko kina ena bogi taucoko, ka vakasamataka tiko na itukutuku makawa kei na delana e bulu tiko kina.

Sa sega tale ni cakacaka o koya, ka kila sara o Alvin. “Me daru cakacaka tikoga,” a kacivi Josefa yani, “de sega ni rawa na nodaru tasi.”¹⁴

A saga o Josefa me cakacaka vakaukauwa ka vakatotolo, ia se cava ga na ka e cakava, sa sega ni tomani Alvin rawa. Ni oti vakalailai, a raica o Josefa Levu ni vaka e malumalumu o Josefa ka sa baci sega tale ni cakacaka. “Mo gole i vale,” a kaya, ni vakabauta sa tauvimate o luvena.

A muria o Josefa na vosa nei tamana ka gu yani i vale. Ia ni saga me kosova e dua na bai, a boiri ka davo sobu, ni sa wawale.

Ni sa davo toka e ra, me kaukauwa cake mai, a raici Moronai ni sa tucake tu e matana, voliti tu ena rarama. “Na cava o sega ni tukuna kina vei tamamu na veika au a kaya vei iko?” a taroga.

A kaya o Josefa ni rerevaki tamana ni na sega ni vakabauti koya.

“Ena vakabauta o koya,” a vakadeitaka vua o Moronai, a qai tukuna tale na nona itukutuku mai na bogi e liu.¹⁵

A tagi o Josefa Levu ni sa tukuna vua o luvena baleta na agilosi kei na nona itukutuku. “Sa raivotu mai vua na Kalou,” a kaya. “Mo cakava.”¹⁶

A gole vakatotolo sara yani o Josefa ki na delana. Ena bogi, a vakaraitaka vua o Moronai e dua na raivotu ni vanua e vunitaki tiko kina na peleti, ka sa kila vinaka o koya na vanua me gole kina. Na delana, e dua vei ira na delana levu e kea, e tolu na maile mai na nona vale. A buluti tu na peleti ena ruku ni dua na vatu levu, na vatu mokiti ena ra ni dela oya, sega ni yawa mai na delana e cake.

A vakasamataka tiko o Josefa na peleti ni sa taubale tiko. E dina ga ni kila ni ratou a rere, a dredre vua me kua ni vakasamataka na kena isau. A rogoca o koya na italanoa eso ni yau vunitaki era taqomaka na yalo dauveitaqomaki, ia o Moronai kei na peleti a vakamacalataka a duidui mai na italanoa oqo. O Moronai e dua na italai vakalomalagi e lesia na Kalou me mai solia na itukutuku vua na Nona daurairai sa digitaka. Ka sa iyau levu sara na peleti sega ni baleta ni koula, ia e baleta ga ni sa vakadinadinataki Jisu Karisito.

Ia, sa sega ni tarova rawa o Joseva nona vakasamataka ni oqo sa kila vinaka tu na vanua me kunea kina na iyau me ratou drobula mai na dravudravua na nona matavuvale.¹⁷

Ni yaco yani ki delana, a raica sara o Josefa na vanua a raica ena raivotu ka tekivu kelia na yavu ni vatu me yacova ni sa galala na batibatina. A qai raica e dua na taba ni kau ka vakaciqira e ruku ni vatu me tulega kina ka vakatikitikitaka.¹⁸

Ena ruku ni vatu a toka kina e dua na kato, na lalaga kei na botona e caka ena vatu. Ni iro yani e loma, sa raica o Josefa na peleti koula, na vatu ni rairai, kei na peleti ni sere.¹⁹ A ceuti tu na peleti ena veivolavolai makawa ka qasoti vata tu ena tolu na rigi ena dua na yasana. Na peleti yadua e rauta ni ono na idi na kena raba, ka walu na idi na kena balavu ka lila. E dua na tiki ni peleti e vaka me dregati toka me kakua ni dua e wilika.²⁰

Ena kurabui, sa baci vakananuma tale o Josefa na isau vakailavo ni peleti. A qai saga me taura cake—ka vakila ni sukunu na yagona. A ribaka lesu na ligana ia a saga tale vakarua me taura na peleti ka sukunu na yagona ena gauna yadua oqori.

“Cava na vuna au sega ni taura rawa kina na ivola oqo?” a kaya ena domolevu.

“Ena vuku ga ni ko sega ni maroroya na ivakaro ni Turaga,” a kaya mai e dua na domo vakavoleka.²¹

A vuki o Josefa ka raici Moronai. Sa votu sara ga mai vua na na itukutuku mai na bogi o ya, ka sa kila kina ni sa guilecava na inaki dina ni itukutuku. Sa tekivu me masu, ka sa vakayadrati na nona vakasama kei na yalona ena Yalo Tabu.

“Raica,” a vakarota o Moronai. Sa yaco tale mai vei Josefa e dua tale na raivotu, ka raici Setani sa voliti koya tu na nona ilawalawa tawawili rawa. “Sa vakaraitaki na ka kece oqo, na vinaka kei na ca, na savasava kei na dukadukali, na lagilagi ni Kalou kei na kaukauwa ni butobuto,” a vakaraitaka na agilosi, “mo kila kina oqo na kaukauwa e rua ka mo kakua ni vakauqeti se rawai maivei koya na vu-ni-ca.”

A vakasalataki Josefa me vakasavasavataka na yalona ka vaqaqacotaka na nona vakasama me ciqoma na itukutuku. “Kevaka me na tauri na veika tabu oqo me na tauri ga ena masumasu kei na yalodina ena talairawarawa vua na Turaga,” a vakamacalataka o Moronai. “Era sega ni mai maroroi tu eke me rawa kina na rawa-ka se iyau me valagilagi kina o vuravura. Era dregati ena kaukauwa ni masu ena vakabauta.”²²

A taroga o Josefa na gauna mena taura kina na peleti.

“Nai ka ruasagavulu ka rua ni Sepiteba e tarava,” a kaya o Moronai, “ke drau lako vata mai kei na tamata dodonu.”

“O cei na tamata dodonu?” A taroga o Josefa.

“Na tacimu qase duadua.”²³

Mai na gauna se gone kina, sa kila tu o Josefa ni na vakararavi ga vei tacina qase. Sa yabaki ruasagavulu ka lima tiko o Alvin ena gauna oqo ka rawa me sa dua ga na nona qele ke vinakata. Ia a digitaka me tiko ga ena qele ni matavuvale me vukei rau nona itubutubu me rau tiko vinaka ka taqomaki ena qele ni rau sa qase mai. E tamata dina ka daucakacaka, ka dau lomana ka taleitaki koya vakalevu o Josefa.²⁴

E rairai a vakila o Moronai ni gadreva o Josefa na vuku kei na kaukauwa nei tacina me na mataqali tamata ena nuitaka na Turaga baleta na peleti.

Ni lesu i vale ena yakavi o ya, sa wawale o Josefa. Ia era wavoliti koya na nona matavuvale ni qai curu ga mai e katuba, ni ra guta mera kila na ka a kunea mai na delana. A tekivu tukuna vei iratou o Josefa na peleti, ia a takoso o Alvin ni raica sa oca saraga o Josefa.

“Me da sa laki davo,” a kaya, “me da na yadra vakamataka ka laki cakacaka yani.” Ena vo levu na gauna ni mataka me ra rogoca na vo ni itukutuku nei Josefa. “Kevaka mena vakarautaka vakamataka o Nana na katalau,” a kaya, “ena qai yakavi balavu vinaka vei kedatou ka dabe ka rogoci iko.”²⁵

Ena yakavi e tarava, a wasea o Josefa na veika sa yaco ena delana, ka sa vakadinati koya o Alvin. Me vaka ni ulumatua duadua ena matavuvale, sa nanuma tikoga o Alvin na nona ilesilesi na bula raraba nei nona itubutubu sa qase tiko mai. Sa tekivu tara kei iratou na tacina e dua na vale levu cake ni matavuvale me ratou tiko vinaka kina.

Sa vaka me sa raica tiko oqo o Josefa na nodratou bula raraba vakayalo. Ena veibogi veitarataravi a vakauqeta na nona matavuvale ena italanoa ni peleti koula kei ira era volavola tu kina. E ratou sa duavata mai vakavoleka na matavuvale, ka kunea na vakacegu kei na marau ena nodratou itikotiko. Era vakila taucoko ni dua na ka totoka sa vakarau yaco.²⁶

Ia ena dua na mataka vula ikatakata, ni voleka toka ni oti e rua na vula nona rairai mai o Moronai, a lesu mai o Alvin i vale ni sa mosi kaukauwa sara na ketena. Ni sa kalove sobu ena mosi, a kerei tamana me kaci veivuke. Ni sa yaco rawa mai o vuniwai, a vagunuvi Alvin vakalevu ena wainimate vulavula, ia sa qai ca ga vakalevu.

A davo voli ga o Alvin ena vica na siga, ka veivukiyaki ena mosi levu. Ni sa kila ni na rawa ni mate, a kacvi Josefa. “Cakava ena nomu kaukauwa taucoko mo taura mai na itukutuku makawa,” a kaya o Alvin. “Mo yalodina ena ciqoma na ivakasala ka maroroya na vunau yadua e soli vei iko.”²⁷

A mai leqa ni oti e dua na gauna lekaleka, ka vakarugui na vuvale ena rarawa. Ena veibulu, a kaya e dua na italatala ni sa gole o Alvin ki eli, ka vakayagataka na nona mate oqo me vakaroti ira na kena vo na cava ena yaco vaka vo ga ke takoso na Kalou me vakabulai ira. Sa cudru katakata sara kina o Josefa Levu. A cauravou itovo vinaka o luvena, ka sega ni vakadinata ni na vakarusai koya na Kalou.²⁸

Ni sa mai takali o Alvin, sa mudu na veivosakitaki ni peleti. E dua o koya a tokona vakabibi na veikacivi vakalou nei Josefa ni kevaka era na cavuti ena vakananumi tale na nona mate. Ena sega ni taqeya rawa na matavuvale.

Sa nanumi Alvin vakalevu sara o Josefa ka taura sara vakabibi na nona mate. A nuitaka tiko mai na veivuke nei tacina qase me mai taura na itukutuku. Ia oqo sa vakila ni sa tu duadua.²⁹

Ni sa yaco mai na siga me lesu ki na delana, a gole duadua o Josefa. Ni sega o Alvin, a sega ni vakadeitaka ke na nuitaki koya na Turaga ena peleti. Ia a vakasamataka ni sa rawa me maroroya na ivunau taucoko ena solia vua na Turaga, me vaka a vakasalataki koya kina o tacina. Na ivakasala nei Moronai ni kena tauri mai na peleti sa matata vinaka tu. “Mo na taura e ligamu ka gole vakadodonu ki vale ka kakua tale ni wawa,” a kaya vakaoqo na agilosi, “ka lokataka.”³⁰

Ena delana, a raica yani na vatu o Josefa, tatara yani ki na kato vatu, ka taura mai cake na peleti. A yaco sara mai ena nona vakasama: eso tale na iyaya ena kato era iyau levu ka dodonu mera vunitaki ni bera ni gole i vale. A biuta e ra na peleti ka vuki me ubia na kato. Ia ni lesu mai ki na peleti, sa yali e kea. A veilecayaki, a tekiduru ka masu me kila na vanua era sa tiko kina.

A rairai mai o Moronai ka kaya vei Josefa ni sa sega ni muria na ivakasala. Sega walega ni biuta e ra na peleti ni bera ni maroroya, a lako tani mai kina na matana. Me vaka ni sa yalona na daurairai gone me cakava na cakacaka ni Turaga, e se bera ni rawa me taqomaka na itukutuku makawa.

A rarawataki koya o Josefa, ia a vakasalataki koya o Moronai me lesuva na peleti ena yabaki e tarava. A vakavulici koya talega ena vuqa na ituvatuva ni Turaga baleta na matanitu ni Kalou kei na cakacaka cecere sa na vakarau tekivu.

Sa lesu na agilosi, ka siro sobu mai vakamalua o Josefa ena delana, ka se lomaleqataka tikoga na cava e ratou na kaya na vuvale ni sa na liga lala yani.³¹ Ni sa curu yani i loma ni vale, e ratou sa waraki koya tu mai. Sa taro sara ga mai o tamana ke sa tiko vua na peleti.

“Sega,” a kaya mai. “Au a sega ni taura rawa mai.”

“O a raica beka?”

“Au a raica rawa kau sega ni taura rawa mai.”

“A rawa sara ga meu taura mai,” a kaya o Josefa Levu, “keu a sosomitaki iko beka.”

“O sega ni kila na ka o tukuna tiko,” a kaya o Josefa. “Au a sega ni taura rawa mai, ni a sega ni vakatara na agilosi.”³²