Kapitulo 26
Gusto Ko nga Moserbisyo
Sa adlaw human sa pagpamomba didto sa Huaraz, gibalhin sa mga doktor si Manuel Navarro ngadto sa usa ka klinika sa Lima. Didto gisugat siya sa iyang presidente sa misyon, si Enrique Ibarra, ug nakadawat og panalangin gikan ni Elder Charles A. Didier, usa ka sakop sa kapangulohan sa area. Diha sa panalangin, si Elder Didier misaad nga si Manuel sa dili madugay mobiya sa tambalanan ug mobalik ngadto sa natad sa misyon.
Human sa pag-atiman sa ubang mga samad ni Manuel, ang mga doktor mibaling sa ilang pagtagad ngadto sa pag-ayo sa iyang nasamdan nga nawong. Ang tipaka sa bomba mibuak sa bukog sa iyang aping ug nadaot ang ugat sa iyang tuo nga mata, nagkinahanglan nga tangtangon ang mata. Ang iyang mga ginikanan, nga miadto sa Lima, misulti sa balita ngadto niya. “Anak,” ang iyang inahan miingon, “operahan ka nila.”
Si Manuel nakuratan. Wala siya mobati og sakit sa iyang mata ug, hangtod niining higayona, wala masayod kon nganong gibutangan kini og bendahe. Ang iyang inahan mihupay niya. “Ania kami,” siya miingon. “Kami mosuporta nimo.”
Uban sa hingpit nga pinansiyal nga suporta gikan sa Simbahan, si Manuel miagi og tulo ka operasyon aron tangtangon ang iyang mata ug ayohon ang nadaot nga nahimutangan sa mata. Ang pagpaayo mahimong dugay kaayo, ug ang mga sakop sa kaparyentihan sa iyang pamilya naghunahuna nga papaulion siya sa iyang lugar sa higayon nga makagawas na siya gikan sa tambalanan. Apan si Manuel dili mobiya sa natad sa misyon. “Ang akong kontrata sa Ginoo sulod sa duha ka tuig, ug wala pa kini mahuman,” giingnan niya ang iyang amahan.
Samtang nagpaayo sa tambalanan, si Manuel gibisitahan ni Luis Palomino, usa ka higala sa iyang lugar nga nag-eskwela sa Lima. Bisan kon ang iyang mga samad nakapalisod sa iyang pagpakigsulti ni Luis, si Manuel misugod sa pagpakigbahin sa mga leksiyon sa misyonaryo. Si Luis nasurprisa ug nakadayeg sa desisyon ni Manuel nga humanon ang iyang misyon.
“Gusto ko nga mahibalo kon unsay nakapadasig nimo,” si Luis miiingon niya. “Nganong ingon niana ka dako ang imong pagtuo?”
Unom ka bulan human sa pagpamomba, si Manuel nakagawas sa tambalanan ug nagsugod sa pagserbisyo sa opisina sa misyon didto sa Lima. Ang pagpanghulga sa terorismo nagkagrabe gihapon, ug mahadlok siya sa matag higayon nga makakita siya og sakyanan nga sama niadtong gibombahan. Sa gabii, maglisod siya og katulog kon walay tambal.
Matag adlaw, usa sa mga elder sa opisina sa misyon moilis sa mga bendahe ni Manuel. Dili kaya ni Manuel nga motan-aw sa samin ug makita nga wala na ang usa niya ka mata. Mga tulo ka semana human sa pagbiya sa tambalanan, nakadawat siya og prosthetic nga mata.
Usa ka adlaw, si Luis miadto sa opisina sa misyon aron mobisita ni Manuel. “Gusto ko magpabunyag,” siya miingon niya. “Unsay angay nakong buhaton?” Ang opisina sa misyon dili kaayo layo sa gipuy-an ni Luis, mao nga sa sunod nga pipila ka semana, si Manuel ug ang iyang kompanyon mitudlo ni Luis sa tanang leksiyon didto sa duol nga chapel. Si Manuel naghinamhinam nga motudlo sa usa ka higala, ug si Luis makugihong mikompleto sa tanang tumong nga iyang gitakda uban sa mga misyonaryo.
Pagka-Oktubre 14, 1990, si Manuel ang mipahigayon sa bunyag ni Luis. Nahasol gihapon siya sa iyang mga samad, apan ang lisod nga naagian mao ang naghimong posible alang niya aron mabunyagan ang usa ka higala gikan sa iyang lugar—usa ka butang nga wala gayod niya damha nga mabuhat sa iyang misyon. Human sa pagkawas ni Luis sa tubig, naggakos sila, ug gibati ni Manuel ang Espiritu sa hilabihan. Nasayod siya nga si Luis mibati usab niini.
Sa paghandom sa okasyon, gihatagan ni Manuel si Luis og Biblia. “Kon ang mga adlaw malisod,” si Manuel misulat sa sulod sa hapin, “hinumdomi lang kining adlawa, ang adlaw nga ikaw natawo pag-usab.”
Balik sa Utah, nianang higayona, si Darius Gray nakadawat og tawag sa telepono gikan sa iyang higala nga si Margery “Marie” Taylor, usa ka espesyalista sa African American genealogy sa Family History Library sa Simbahan sa Siyudad sa Salt Lake. Nakakaplag siya og pipila ka rolyo sa microfilm nga adunay importante nga mga rekord sa African American nga anaa niini, ug dili niya mapugngan ang iyang kahinam. “Kinahanglan ka nga moanhi aron makadayeg ka niini,” siya miingon.
Naintriga, si Darius miuyon nga makigkita niya. Ang Family History Library mao ang kinadak-an nga sentro sa genealogy sa kalibotan, ug gatosan ka libo nga mga tawo ang mibisita matag tuig. Sa unang higayon nga miadto si Darius sa librarya, gamay pa lang ang iyang nahibaloan mahitungod sa iyang mga katigulangan gawas sa iyang nahibaloan gikan sa mga istorya ug mga litrato sa pamilya. Si Marie ang mitabang niya sa pagpangita og dugang pa nga mga tubag. Bisan og dili siya Itom, iyang namatud-an ang iyang kahanas sa pagpahibalo ni Darius ngadto sa mga rekord mahitungod sa iyang pamilya ug sa kasaysayan sa Itom nga mga tawo sa Estados Unidos.
Sa dihang si Darius miabot sa Family History Library, si Marie mipakita niya sa mga rekord nga iyang nakaplagan. Ang Freedman’s Savings and Trust Company giestablisar sa U.S. Congress niadtong 1865 aron sa pagtabang sa paghatag og pinansiyal nga seguridad ngadto sa natawo nga gawasnon ug sa kanhi naulipon nga mga African American. Sobra sa usa ka gatos ka libo nga mga tawo ang naghimo og mga account sa bangko, apan napakyas kini human sa siyam ka tuig, dala niini ang hinagoan nga tinigom sa mga kustomer.
Bisan pa sa kapakyasan sa bangko, ang mga libro sa rekord hilabihan ka bililhon ngadto sa mga genealogist. Ang mga kaliwatan sa naulipon nga mga tawo kasagaran naglisod sa pagpangita sa mga detalye mahitungod sa ilang mga katigulangan. Ang mga rekord nga kasagarang gigamit sa mga tawo sa pag-ila sa mga ngalan sa pamilya ug mga petsa—sama sa mga lista sa sementeryo, mga rehistro sa pagbotar, ug mga sertipiko sa pagkatawo ug pagkamatay—walay ingon niana ang mga naulipon nga mga tawo o dili sayon mapangita sa mga tawo. Ang mga rekord sa Freedman’s Bank, hinuon, naglakip og daghang personal nga impormasyon mahitungod sa tag-iya sa account, lakip na sa mga ngalan sa mga sakop sa pamilya ug kon asa sila naulipon. Ang ubang mga rekord gani adunay pisikal nga mga paghulagway sa mga kliyente.
Nakita ni Darius dihadiha dayon ang kaimportante niini nga impormasyon alang sa mga African American. Apan ang mga rekord mismo naghatag og dakong problema sa mga tigsiksik. Ang mga klerk nga nagtipig sa mga libro mirekord sa mga ngalan ug sa mga detalye sa account sa mga tag-iya sumala sa han-ay sa ilang pag-abot sa pag-abli og account, dili sa alpabetikal nga pagkasunod-sunod. Kini nagpasabot nga ang mga tigsiksik kinahanglang mosuhid sa mga libro sa rekord sa matag linya hangtod nga ilang makit-an ang impormasyon nga ilang gipangita. Aron magamit, ang mga rekord kinahanglan nga ihan-ay og tarong.
Si Marie mihangyo ni Darius kon ang mga sakop sa Genesis Group mahimo ba nga motabang sa pagsulat ug sa pag-indeks sa mga rekord, apan diyotay ra ang mga tawo nga adunay panahon—o personal nga computer—sa paghimo sa buluhaton. Si Darius misulat sa usa sa apostoles aron mohangyo kon ang Simbahan mahimo ba nga motabang. Samtang ang apostol mipahayag sa iyang suporta, siya miingon nga ang Simbahan dili makahimo sa proyekto. Nianang higayona, ang punoang buhatan sa Simbahan sa kinatibuk-an wala magpasiugda og mga proyekto sa pagpanguha og mga ngalan. Ang mga stake ug ang mga ward mao ang nagdumala niana nga buluhaton.
Wala nay mga opsiyon, si Marie adunay laing ideya. Sa miaging baynte singko ka tuig, ang Simbahan nakaestablisar og sobra sa napulog duha ka gatos nga mga sentro sa family history sa kwarenta y singko ka nasod. Kini nga mga sentro mao ang mga dapit diin ang mga tawo mga miyembro ug dili mga miyembro sa Simbahan makakat-on og dugang pa mahitungod sa ilang mga katigulangan. Kasagaran, ang mga sentro anaa sa mga stake, apan nahibaloan ni Marie nga ang usa ka sentro sa family history bag-o lang giablihan diha sa Utah State Prison. Ang mga binilanggo makagamit sa sentro og usa ka oras sa usa ka semana. Unsa kaha kon siya ug si Darius moagni nila nga tabangan sila sa Freedman’s Bank nga proyekto?
Si Marie nakig-istorya sa direktor sa family history didto sa bilanggoan, ug wala madugay, upat ka binilanggo nga mga boluntaryo kugihan kaayo sa mga rekord.
Niadtong Septiyembre 1990, si Alice Johnson adunay mga klase sa Holy Child Teacher Training College in Takoradi, Ghana. Sobra sa usa ka tuig ang milabay sukad nga ang gobyerno misuspenso sa mga kalihokan sa Simbahan diha sa nasod, nakapahunong sa iyang pagmisyon dihadiha dayon. Sa sinugdanan, dili siya segurado unsay sunod nga buhaton. Apan sa rekomendasyon sa iyang igsoong babaye, nakadesisyon siya nga mahimong usa ka magtutudlo, ug gidawat siya sa kolehiyo sa pagbansay alang sa sunod tuig sa tingklase.
Samtang nagpadayon ang pagpahunong [freeze], sa pipila ka bulan, si Alice ug ang ubang mga miyembro sa Simbahan mihimo sa pagsimba diha sa panimalay. Si Emmanuel Kissi, ang presidente sa Accra Ghana District, nahimong akting nga presidente sa misyon ug ang nagdumala nga awtoridad sa Simbahan diha sa nasod. Kanunay siya nga nagbiyahe sa tibuok Ghana, nagbisita ug nagpalig-on sa mga Santos. Ang gobyerno mitugot sa “mahinungdanong mga tulomanon” sa Simbahan nga temporaryo nga ablihan, nagtugot sa pipila ka trabahante sa Simbahan sa pagpadayon sa pagtrabaho diha sa welfare, edukasyon sa Simbahan, ug sa distribusyon. Ang mga Santos dili makabayad sa ikapulo o makahatag sa ilang mga halad, apan ang uban ilang gitipigan ang ilang mga kinitaan, mapailobon nga naghulat kon kanus-a na usab sila makahatag sa mga donasyon.
Dili sama ni William Acquah ug sa mga Santos nga nabilanggo og kadali sa Cape Coast, si Alice walay nasinati nga pagpangharas atol sa pagpahunong. Siya ug ang pipila ka higala magpundok ma-Dominggo sa usa ka pribado nga panimalay aron sa pag-ambit sa sakramento, sa pag-ampo, ug sa pagpakigpulong. Ang iyang mga ginikanan, kinsa nagpadayon sa pagserbisyo sa ilang misyon nga wala magsul-ob og name tag o misyonaryo nga sinina, mobisita niya kon anaa sila sa lugar. Apan si Alice mibati nga murag walay paglambo samtang naghulat siya nga mobalik ang regular nga mga panagtigom sa Simbahan.
Sa kataposan, niadtong Nobiyembre 1990, nahibaloan ni Alice nga ang gobyerno mibakwi sa pagdili sa Simbahan. Gikan sa pagsugod sa pagpahunong, si Presidente Kissi ug ang ubang mga Santos miagni sa mga opisyal sa gobyerno nga ihunong na ang mga restriksiyon. Agi og tubag ngadto sa sayop nga impormasyon mahitungod sa mga pagtulun-an sa Simbahan, misulat sila og taas nga mga sulat nga nagpasabot sa doktrina ug kasaysayan sa Simbahan ug personal nga mipetisyon sa mga lider sa gobyerno. Sa dihang ang mga opisyal mihisgot sa mga problema mahitungod sa restriksiyon sa pagkapari kaniadto sa Simbahan, ang mga Santos mipasabot nga ang Itom nga mga miyembro nakapahimulos sa tanang katungod sama sa ubang mga tawo nga anaa sa Simbahan. Ang ubang mga simbahan nga nasuko sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw midepensa usab sa katungod sa mga Santos sa pagsimba sa dihang ilang nakita nga ang pagpahunong mibutang sa peligro sa ilang kaugalingong kagawasan sa relihiyon.
Ang mahinungdanong tawo nga nakapabakwi sa pagdili mao si Isaac Addy, ang rehiyonal nga manedyer sa temporal nga mga kalihokan sa Simbahan diha sa Ghana. Siya ang magulang nga igsoon [half-brother] sa presidente sa Ghana, si Jerry Rawlings. Ang managsoon walay maayong relasyon, ug si Isaac dili gusto nga mosulti ni Jerry mahitungod sa pagpahunong. Usa ka adlaw, hinuon, si Georges Bonnet, ang direktor alang sa temporal nga mga kalihokan sa Africa, mihangyo niya nga mag-ampo hangtod nga ang iyang kasingkasing mahumok ngadto sa iyang igsoon. Gibuhat kini ni Isaac, ug ang Espiritu mihikap sa iyang kasingkasing. Miuyon siya nga makigkita ni Jerry. Nag-istoryahanay sila nianang gabhiona, ug pagkahuman sa panaghisgot, ilang nasulbad ang ilang mga problema. Pagkasunod adlaw, ang gobyerno midesisyon nga taposon ang pagpahunong [freeze].
Si Alice emosyonal kaayo sa dihang mibalik siya sa publiko nga mga panagtigom sa Simbahan sa unang higayon sulod sa dise-otso ka bulan. Hapit usa ka gatos sa mga Santos ang mitambong sa Takoradi Branch nianang adlawa, ug ang panagtigom natapos sobra sa duha ka oras tungod kay daghan kaayo ang mihatag sa ilang mga pagpamatuod.
Si Alice mibati og kahinam ug kabalaka samtang naghunahuna siya sa mga kinabig gikan sa iyang misyon didto sa Koforidua. Naghunahuna siya kon nagpabilin ba sila nga matinud-anon sa ebanghelyo sa miaging usa ka tuig ug tunga. Nahibaloan niya nga ang ubang mga miyembro sa Simbahan nawad-an og kadasig ug mibiya sa Simbahan.
Wala madugay human natapos ang pagpahunong, ang unang duha ka stake sa Ghana naorganisar. Didto sa Cape Coast, ang amahan ni Alice, si Billy Johnson, gitawag aron moserbisyo isip patriyarka sa stake. Ang gobyerno, nianang higayona, mitugot sa mga Santos sa pagpadayon sa misyonaryo nga buhat diha sa nasod. Si Grant Gunnell, ang bag-ong natawag nga presidente sa Ghana Accra Mission, mipatawag ni Alice alang sa interbiyo. Iyang gipangita ang saysenta ka misyonaryo nga nagserbisyo sa wala pa ang pagpahunong ug gustong mahibalo kon andam ba sila nga mobalik sa misyon.
“Gusto ka ba nga mobalik ug moserbisyo og misyon human sa pag-eskwela?” siya nangutana.
“Dili,” siya miingon sa walay pagpanagana. “Gusto ko nga moserbisyo karon dayon.”
“Unsa?” ang presidente nangutana, nasurprisa sa iyang paspas nga tubag.
“Gusto ko nga mobuhat niini karon dayon,” siya misubli. Ang iyang prayoridad sa kanunay mao ang pagserbisyo sa Dios, ug andam siya nga dili una ipadayon ang iyang pag-eskwela alang Kaniya.
Sa wala madugay, si Alice mireport og balik sa misyon. Sa dihang iyang gisultihan ang iyang amahan, usa ka tawo nga mipahinungod sa daghan kaayo sa iyang kinabuhi ngadto sa pagsangyaw sa ebanghelyo, siya wala masurprisa.
“Kana ang akong anak,” miingon siya.
Sa dihang si Manuel Navarro nahuman sa iyang misyon niadtong Marso 1991, ang iyang mga ginikanan miadto sa Lima aron kuhaon siya. Kay wala man siya magpuyo sa stake, ang iyang lokal nga presidente sa misyon mao ang mi-release niya gikan sa pagserbisyo. Apan si Manuel murag dili pa andam nga mopauli sa Nazca, ang iyang lugar sa habagatang bahin sa Peru. Nakasaad siya sa usa ka higala sa iyang kataposang area nga moadto siya sa iyang bunyag, mao nga siya ug ang iyang mga ginikanan miistar sa siyudad og laing usa ka semana.
Usa ka buntag, si Manuel ug ang iyang amahan milakaw aron mopalit og pan alang sa pamahaw. Nakamatngon ang iyang amahan nga nalimot siya sa pagdala og kwarta, mao nga mibalik siya sa agi ug misulod og balik. “Hulata ko dinhi,” siya miingon.
Si Manuel wala kalihok. Sulod sa dugayng panahon nga adunay kompanyon, lahi kaayo nga bation nga mag-inusara sa dalan. Human sa pipila ka gutlo, nakadesisyon siya nga morelaks lang. “Dili na ko misyonaryo,” naghunahuna siya.
Bisan human sa pagpauli ngadto sa Nazca, naglisod si Manuel sa pagpahiangay sa kinabuhi human sa misyon—ilabi na sa iyang kadaot. Ang paglamano sa mga kamot mas lisod gamit ang usa ka mata. Kanunay niya nga mabutang ang iyang kamot sa sayop nga dapit. Dayon ang usa ka brother sa iyang branch nakigdula niya og ping-pong, ug ang pagsunod sa gamay, puti nga bola gamit ang usa ka mata nakatabang niya nga makapalambo og mas lawom nga panglantaw.
Pagka-Abril, si Manuel mibalhin ngadto sa mas dakong siyudad, sa Ica, aron sugdan ang iyang pag-eskwela sa unibersidad sa automotive mechanics. Wala kini kaabot og usa ka gatos ka milya gikan sa Nazca, ug siya adunay mga higala ug mga pamilya nga nagpuyo didto. Nagpuyo siya sa panimalay sa iyang iyaan sa usa ka lawak nga siya ra. Ang iyang inahan nabalaka mahitungod niya ug motawag niya hapit kada gabii sa telepono. “Anak,” siya kanunay nga mosulti niya, “hinumdomi kanunay ang pag-ampo.” Sa higayon nga mobati siya og kasakit, mag-ampo siya alang sa kalig-on ug nakakaplag og kadangpan diha sa Ginoo.
Sa pag-awhag sa mga batan-on, wala maminyo nga mga Santos sa pakighimamat ug pakighalubilo, ang Ica Stake mitanyag og mga klase sa institute ug mitugot sa grupo sa single-adult nga mopahigayon og mga kalihokan ug mga debosyonal. Si Manuel mibati nga nahisakop niini nga mga kalihokan ug diha sa iyang bag-ong ward sa Ica. Samtang ang mga bata sa simbahan kanunay nga motutok sa iyang prosthetic nga mata, ang mga hamtong mitratar niya sama sa ubang miyembro.
Usa ka adlaw, si Manuel gidapit aron makighimamat ni Alexander Nunez, ang presidente sa stake sa Ica. Si Manuel nakaila na ni Presidente Nunez sukad niadtong ten-edyer pa siya didto sa Nazca, ug si Presidente Nunez nakabisita sa iyang klase sa seminary isip koordinitor sa Church Educational System. Si Manuel nakadayeg kaayo niya.
Atol sa interbiyo, gitawag ni Presidente Nunez si Manuel aron moserbisyo sa high council sa stake.
“Wow!” Si Manuel miingon sa iyang kaugalingon. Kasagaran, ang mga Santos nga nagserbisyo sa mga calling sa stake mas edaran ug mas sinati kay kaniya. Apan si Presidente Nunez mipahayag og pagsalig niya.
Sa mga semana nga misunod, si Manuel mibisita sa mga ward nga gisangon niya. Sa sinugdanan, nagpanagana siya sa iyang kaugalingon samtang nagtrabaho uban sa mga lider sa ward. Apan nakakat-on siya sa pagtutok sa tawag, dili sa iyang kaugalingon. Samtang nagtuon siya sa mga tamdanan nga basahon sa Simbahan ug mi-report sa stake, wala na siya mahadlok nga bata pa kaayo alang sa iyang katungdanan. Iyang nakaplagan nga malipayon siya sa pagpakigbahin sa iyang pagpamatuod ngadto sa mga Santos diha sa stake, sa pagtambong og mga debosyonal, ug pag-awhag sa mga batan-on sa pagserbisyo og misyon.
Ang mga problema nga maoy hinungdan sa mga kadaot nga nahiagoman ni Manuel wala mawala. Usahay, kon mag-inusara siya, mobati siya og kaguol ug magkurog kon maghunahuna bahin sa pagpang-ataki nga iyang nasinati. Ang mga kasulatan puno sa milagroso nga mga istorya bahin sa matinud-anon nga mga tawo nga giayo sa mga sakit o giluwas gikan sa peligro. Apan naghisgot usab kini sa mga istorya bahin sa mga tawo sama ni Job ug ni Joseph Smith, kinsa miantos sa kasakit ug pagkadili makiangayon nga wala luwasa dihadiha dayon. Usahay, kon maghunahuna siya sa iyang mga kadaot nga nahiagoman, si Manuel matingala, “Nganong nahitabo kini kanako?”
Sa gihapon, nasayod siya nga swerte siya nga nakasugakod sa pagpang-ataki. Sa mga bulan human sa iyang kadaot, ang mga terorista mipunting ug mipatay sa mga miyembro ug mga misyonaryo sa Simbahan, mipakatap og kasubo ug kahadlok taliwala sa mga Santos sa Peru. Apan ang mga butang nausab. Ang gobyerno sa Peru misugod sa pagsugpo sa terorismo, hinungdan sa pagkunhod sa pagpang-ataki. Ug diha sa Simbahan, ang lokal nga mga Santos mihangop sa paningkamot nga gitawag og “Salig sa Ginoo,” nga nagdapit nila sa pagpuasa, pag-ampo, ug pagpakita og hugot nga pagtuo nga makalingkawas sila gikan sa kabayolente diha sa ilang nasod.
Nakaplagan ni Manuel nga ang iyang buluhaton sa eskwelahan ug pagserbisyo sa Simbahan nakatabang niya nga makasugakod sa mga kalisdanan. Misalig siya sa Ginoo ug naghunahuna Kaniya sa kanunay.
Niadtong higayon nga si Manuel mipauli gikan sa iyang misyon, si Gordon B. Hinckley, ang unang magtatambag sa Unang Kapangulohan, mibiyahe ngadto sa Hong Kong aron mangita og potensiyal nga mga luna alang sa balay sa Ginoo. Isip batan-ong apostol, siya ang nagdumala sa kalamboan sa Simbahan sa Asya, ug nalipay kaayo siya sa kauswagan niini. Ang rehiyon karon aduna nay duha ka gatos ka libo nga mga Santos ug upat ka templo, nga anaa sa Japan, Taiwan, South Korea, ug sa Pilipinas. Samtang ang mga nasod sama sa Myanmar, Laos, Mongolia, ug Nepal wala pay Simbahan, ang bag-ong mga branch nahimutang diha sa Singapore, Indonesia, Malaysia, ug India.
Ang Hong Kong, nga nahimutangan sa opisina sa Simbahan sa Area sa Asya, usa ka British nga teritoryo. Sa unom ka tuig, hinuon, ang katungod sa pagdumala sa rehiyon ipasa gikan sa United Kingdom ngadto sa People’s Republic of China.
Agi og kabahin sa paghatag sa katungod, ang China misaad sa pagtamod sa mga sistema sa ekonomiya ug sa politika sa Hong Kong ug sa pagtahod sa relihiyoso nga mga tulumanon sa mga lumulopyo. Sa ingon, kay adunay diseotso ka libo nga mga Santos nga nagpuyo sa teritoryo, ang mga lider sa Simbahan mibati nga napugos sa pagtukod og balay sa Ginoo didto sa dili pa ibalhin ang katungod.
Si Presidente Hinckley migahin og usa ka adlaw nga nangita sa lainlaing mga lugar, apan wala makakita og bisan unsang mga opsiyon nga maabot ra. Sa ubang mga dapit sa kalibotan, ang Simbahan makalikay sa pagpalit og mahal nga mga lote sa siyudad pinaagi sa pagtukod og mga templo diha sa utlanan sa mga siyudad. Apan ang Hong Kong sobrahan na kadaghan ang populasyon sa rehiyon nga sobra sa lima ka milyon, nga ang pag-angkon og tukmang yuta murag imposible.
Si Presidente Hinckley naghunahuna kon ang Simbahan makatukod lang ba og templo diha sa usa sa gagmay nga mga lote nga gipanag-iya na niini diha sa siyudad. Nahunahuna siya og usa ka taas nga gambalay alang sa daghang katuyoan [multipurpose], nga ang ubos nga mga andana magsilbi isip chapel ug opisina sa misyon.
“Ang tulo ka andana sa ibabaw mahimong himoon nga usa ka templo,” naghunahuna siya. “Mahimo kining buhaton nga walay bisan unsang mga problema.”
Makapainteres kadto nga posibilidad. Apan ang Simbahan wala pa sukad makahimo og sama niana nga gambalay, ug dili siya segurado kon mao ba kana ang labing maayo nga opsiyon alang sa mga Santos sa Hong Kong.
Niadtong Hunyo 15, 1991, ang makasaysayanon nga Budapest Opera House sa Hungary milanog sa pagpamakpak samtang ang Tabernacle Choir mipasundayag sa kataposang mubo nga pasundayag alang sa nanan-aw nga katorse ka libo nga mga tawo. Usa sa mga miadto sa konsiyerto mao si Elder Russell M. Nelson ug ang iyang asawa, si Dantzel. Mibiyahe sila kuyog sa choir sa tulo ka semana nga paglibot sa lainlaing mga nasod sa Europe.
Si Elder Nelson migahin og lima ka tuig sa pagdumala sa mga paningkamot sa Simbahan aron mapalambo ang relasyon niini ngadto sa mga gobyerno sa tunga-tungang bahin ug sa silangang bahin sa Europe. Daghan sa mga nasod, lakip na ang Hungary, mibalhin gikan sa komunista nga pagdumala. Ang Czechoslovakia nakatagamtam na karon og hingpit nga kagawasan sa relihiyon, ug ang gobyerno opisyal nga miila sa Simbahan. Ang East Germany ug ang West Germany nahimong usa ka nasod, mipahunong sa karaang mga restriksiyon diha sa GDR. Ang mga misyonaryo gitugotan na usab karon diha sa Poland, Hungary, Bulgaria, Romania, Slovenia, ug ingon man usab sa Croatia.
Ang pag-tour sa choir usa ka oportunidad sa pagpalig-on sa mga relasyon. Ug ang kalanog sa mga pagpamakpak, nagpakita nga ang konsiyerto nakatabang sa pagpasiugda og positibong mga pagbati ngadto sa Simbahan.
“Gusto ko nga mahibalo kamo,” usa ka Hungarian nga tawo misulti sa usa ka sakop sa choir human sa pasundayag, “ang akong asawa ug ako, mituo usab sa Dios. Nakasabot kami kon unsay gisulti sa inyong musika ngari kanamo.”
Pagkasunod adlaw, si Elder Nelson namulong sa panagtigom alang sa sakramento sa hotel ballroom nga nag-umbaw sa bungtod diin iyang gipahinungod ang Hungary alang sa pagsangyaw sa ebanghelyo sa milabayng upat ka tuig. Kuyog niya ang pipila lang ka tawo nianang higayona, lakip na ang nag-inusarang miyembro sa Simbahan didto sa Budapest. Karon ang nasod pinuy-anan na sa upat ka gatos nga mga Santos.
Gikan sa Hungary, ang choir mibiyahe ngadto sa Austria, Czechoslovakia, Germany, Poland, ug sa Soviet Union. Si Elder Nelson nakigkita ni Elder Dallin H. Oaks sa Soviet republic of Armenia, diin ang Simbahan nanghatag og makitawhanong tabang human sa linog nga naghatag og dakong kadaot. Sukad sa pagbisita ni Elder Nelson sa Soviet Union niadtong 1987, dagkong politikal ug sosyal nga mga kausaban ang nahitabo sa nasod. Nahimo kining mas bukas sa mga langyaw, ug ang mga tawo sa pipila ka Soviet republic karon nagtinguha na og mas dakong pagkontrolar sa ilang lokal nga mga kalihokan. Adunay dugang pa nga kagawasan sa relihiyon usab diha sa rehiyon, ug ang kainteresado sa relihiyon mitubo.
Bisan kon ang Simbahan walay opisyal nga nahimutangan sa Soviet Union, walay mipugong sa mga lumulupyo sa Soviet sa pagbiyahe sa gawas sa nasod, sa pagpangita sa gipahiuli nga ebanghelyo, ug sa pagdala niini og balik inig pauli nila. Pagka-1990, adunay igong mga Santos sa Leningrad, Russia, ug sa Tallinn, Estonia, aron marehistro ang Simbahan niadto nga mga siyudad. Nianang higayona, ang mga misyonaryo ug ang mga Santos sa Finland gisangonan sa pagsuporta sa bag-ong mga kinabig.
Sa Moscow, si Elder Nelson natingala kon unsa ka mauyonon ang gobyerno sa Russia ngadto sa Simbahan. Sa milabayng pipila ka tuig, mitabok siya sa Atlantic sa makadaghang higayon aron makigkita sa mga opisyal sa gobyerno sa silangang bahin sa Europe. Sa sinugdanan murag wala sila malipay nga nakakita niya, ug kanunay siya nga mibati nga ang iyang mga paningkamot wala magbunga. Dayon ang Ginoo miandam og paagi sa paglambo.
Ang mga Santos karon aduna nay branch sa Leningrad. Ang mga miyembro sa mga siyudad sa Vyborg ug sa Moscow nakakuha usab og pagtugot sa gobyerno alang sa ilang ginagmay nga mga kongregasyon. Ang paglambo talagsaon, ug si Elder Nelson nanghinaot nga sa dili madugay ang Simbahan mailhan sa publiko sa tibuok Russia, nga nianang higayona mao ang kinadak-an nga republika sa Soviet Union.
Human sa konsiyerto sa Tabernacle Choir sa Bolshoi Theater sa Moscow, ang mga Nelson ug si Elder Oaks mitabok sa dalan paingon sa Metropol Hotel, diin ang Simbahan nagpahigayon og panihapon human sa konsiyerto. Si Elder Nelson nakatambong og daghang ingon niana nga mga panihapon ug mga reception niini nga pag-tour salamat ni Beverly Campbell, ang direktor sa International Affairs Office sa Simbahan sa Washington, DC. Niini nga tahas, si Beverly ang naghan-ay sa mga miting ug nag-ugmad og mga relasyon tali sa mga representante sa Simbahan ug sa mga opisyal sa gobyerno sa tibuok kalibotan.
Atol sa panihapon, si Elder Nelson miduol sa mikropono ug mipasalamat sa daghang dignitaryo alang sa pagtambong. Dayon iyang gidapit si Alexander Rutskoi, ang bise presidente sa Russia, sa pag-uban niya diha sa atubangan sa nanambong. “Magpasalamat kami,” si Elder Nelson miingon, “sa bisan unsa nga imong gusto nga ikomentaryo.”
“Akong minahal nga mga bisita,” si Bise Presidente Rutskoi miingon, “nalipay kami karong gabhiona nga adunay oportunidad sa pag-abiabi niini nga mga bisita karong gabhiona. Gusto nakong basahon kaninyo kining porma sa rehistrasyon, nga gipetsahan og Mayo 28, 1991, nga nagrehistro sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Russian Soviet Federative Socialist Republic.”
Samtang gibasa ni Bise Presidente Rutskoi ang dokumento, si Elder Nelson natandog. Nanghinaot siya nga ang pagpahibalo sa publiko moabot sa dili madugay, apan wala siya magdahom niini nianang gabhiona. Ang pagdawat og pormal nga pag-ila nagpasabot nga ang Simbahan mahimo na nga mopadala og daghan pang mga misyonaryo ngadto sa Russia, moimprinta ug moapud-apod og mga literatura sa Simbahan, ug moestablisar og daghan pang mga kongregasyon.
Pagkasunod adlaw, taliwala sa pagbisita sa mga opisyal sa gobyerno uban ni Elder Oaks ug sa pipila nga kauban, si Elder Nelson miadto sa gamayng parke duol sa Kremlin ug nag-ampo sa pagpasalamat ngadto sa Ginoo.
Usa ka semana ang milabay, ang duha ka apostoles mibisita ni Presidente Benson didto sa iyang apartment sa Siyudad sa Salt Lake. Sila mipakita kaniya sa kopya sa dokumento nga nagrehistro sa Simbahan sa Russia ug misulti kaniya nga ang Simbahan naestablisar na sa silangang bahin sa Europe.
Sa iyang pagkadungog sa balita, ang panagway ni Presidente Benson hilabihan ka malipayon.