Kasaysayan sa Simbahan
Kapitulo 34: Kalig-on alang sa Bisan Unsa nga Sitwasyon


Kapitulo 34

Kalig-on alang sa Bisan Unsa nga Sitwasyon

mga boluntaryo naghatag og mga sangkap ngadto sa usa ka hamtong nga babaye

Sa buntag sa Oktubre 15, 2004, si Anne Pingree nanaog sa usa ka eroplano sa Santiago, Chile. Isip ikaduhang magtatambag sa kinatibuk-ang kapangulohan sa Relief Society, siya nakaanha sa pagpakigkita sa lokal nga mga Santos ug sa pagbansay sa Relief Society ug sa mga lider sa pagkapari.

Diha sa iyang mga miting, giplano ni Anne ang paggamit sa giyano nga mga booklet sa pagbansay nga gipalambo sa hunta sa kahibalo sa pagbasa ug pagsulat nga komitiba sa Relief Society. Ang matag booklet adunay mga duha ka dosena ka palid nga nagpasundayag og mga litrato nga may kolor ug yano nga mga baroganan gikan sa Tamdanan nga Basahon sa mga Panudlo sa Simbahan [Church Handbook of Instructions]. Gilauman niya ang paggamit sa booklet kabahin sa welfare sa Simbahan sa pagtabang sa Relief Society ug sa mga lider sa pagkapari pagkat-on sa paghatag og bili sa usag usa ug sa pag-uban sa pagtrabaho.

Sa wala pa mobiya sa Estados Unidos, si Anne nakadawat og usa ka email gikan ni Elder Carl B. Pratt sa Chile nga kapangulohan sa Area. Ang Simbahan bag-ohay nga miabli og duha ka sentro nga kapangohaan sa welfare sa Chile, ang matag usa nagpasilong og usa ka balay-tipiganan, usa ka sentro sa maghatag og impormasyon kabahin sa pang-empleyo, ug usa ka opisina sa pagpatambag. Kon maghatag og mga kapangohaan sa welfare, ang mga bishop giisip sa pakigtrabaho uban sa mga presidente sa Relief Society. Apan ang mga bishop sa chile wala magbuhat niini.

Sa Santiago, daghan ang nahibaloan ni Anne mahitungod sa problema atol sa unang miting uban ni Elder Pratt ug ni Elder Francisco J. Viñas, ang presidente sa Area sa Chile. Gipasabot ni Elder Viñas nga daghang mga Santos nga Chilean ang adunay kalisod sa pagbasa, busa sila migiya pinaagi sa kinaraan imbis mokunsolta sa tamdanang basahon. Sama sa daghang mga dapit sa kalibotan, ang pagpabor og usa ka sekso kusog kaayo sa Chile, ug pipila ka mga presidente sa stake ug mga bishop wala motambag sa ilang mga lider sa Relief society.

“Unsa ang akong gusto kaninyo nga buhaton mao ang pagtudlo sa tawo kon unsaon pagbuhat ang usa ka butang,” miingon si Elder Viñas. “Itudlo nga kita nangulo pinaagi sa pagkat-on sa mga baroganan diha sa tamdanan nga basahon.”

Sa sunod nga semana, si Anne nakigsulti ngadto sa gatosan ka mga Santos. Daghan ang misulti sa ilang pagdayeg alang ni Elder Jeffrey R. Holland sa bag-ohay nga serbisyo isip presidente sa Area sa Chile. Bisan tuod siya ug si Elder Oaks natawag sa pagserbisyo diha sa ilang tagsatagsa nga mga dapit sulod sa usa ka tuig, ang Unang Kapangulohan mipalugway sa mga bulohaton og laing tuig, naghatag kanila og dugang pa nga panahon sa pagsuporta sa lokal nga mga lider ug sa paglig-on sa mga Santos.

Nagtutok sa iyang atensiyon diha sa mubo nga pagpabilin sa ginsakopan ug pagtambong sa miting, si Elder Holland mitrabaho og maayo uban sa mga misyonaryo ug sa matag adlaw sa mga Santos sa pagdala og balik sa mga tawo ngadto sa simbahan. Sa pagwagtang sa palas-anon sa mga lider sa pagkapari sa mga dapit diin ang mga ward ug mga branch mga huyang, iyang na-organisar pag-usab ang daghang mga yunit sa Simbahan, nagkubos sa numero sa mga stake sa Chile gikan sa 115 ngadto sa 75.

Iya usab nga napamubo ang mga miting sa Dominggo sa mga dapit gikan sa tulo ka oras ngadto sa duha ka oras ug kinse minutos, naghatag sa mga Santos og daghan pa nga panahon sa pagtuon sa ebanghelyo ni Kristo, pakig-uban sa pamilya, pagbisita sa nakigbisog nga mga miyembro, ug sa pagtuman sa ilang mga calling. Samtang ang Simbahan sa Chile sa gihapon nag-atubang og mga kalisod sa pagpabilin sa mga miyembro, daghang mga Santos ang malaumon mahitungod sa umaabot niini.

Sa mga miting uban sa mga lider sa Relief Society ug pagkapari, gipahinumdom kanila ni Anne nga sila isig ka mga mamumuo diha sa buhat sa Ginoo. “Mga kaigsoonan, palihog sunda ang ehemplo sa Unang Kapangulohan ug sa Napulog Duha,” siya miaghat. “Paminaw ngadto sa mga tingog sa kababayen-an—ngadto sa ilang maalamong pagsabot samtang sila nakigbahin og makatabang nga impormasyon sa mga miting sa komitiba sa welfare, miting sa ward council, ug sa binulan nga mga miting sa pagkatinugyanan.”

Siya usab nag-aghat sa mga lider sa Relief Society sa pagpangandam sa pagpakigtinambagay sa mga lider sa pagkapari. “Adto nga andam sa mga miting sa konseho sa paghimo og makahuloganong kalainan,” siya miingon. “Kana nagpasabot sa pag-adto dala ang mga solusyon ug mga ideya, ug dili lamang sa pag-ila sa mga hagit o mga problema.”

Kon magsulti mahitungod sa welfare, migamit si Anne og overhead projector ug sa giyano nga booklet sa welfare sa pagtudlo sa mga lider kon unsaon sa pagpahigayon ang mga miting sa ward welfare committee ug ang mga kinahanglanon sa mga pagbisita sa panimalay [home visits]. Gihatagan niya og gibug-aton nga ang mga presidente sa Relief Society mao ang responsable alang sa paghimo sa mga pagbisita sa panimalay diha sa paghangyo sa mga bishop.

“Ang presidente magbisita sa sister diha sa iyang panimalay. Makatimbang-timbang siya sa mga panginahanglan sa sister. Kon mabinantayon siyang maminaw, ang Espiritu motabang kaniya sa pagsugyot sa pagtubag niadto nga mga panginahanglan,” gitudlo sa booklet. “Human sa pagbisita sa panimalay, ang presidente mobalik ngadto sa bishop o branch president ug magreport sa unsay iyang nahibaloan.”

Gibati ni Anne nga kadaghanan sa mga lider sa priesthood mitambong niadto nga mga miting uban sa bukas nga mga hunahuna, matinguhaon alang sa pagtino kon unsaon sa pakigtrabaho sa Relief Society diha sa welfare. Ug ang mga presidente sa Relief Society ingon og ilabi ka mapasalamaton alang sa pagbansay. Human sa usa ka miting, usa ka hamtong nga babaye miduol kaniya ug miingon, “Nahasol ako. Karon kahibalo na ako unsa ang buhaton.”

Wala madugay, gihunahuna ni Anne ang mga tawo nga iyang gikahimamat. Ang kaayo sa ilang mga kinabuhi ug ang ilang paghalad sa buhat sa Ginoo midasig kaniya.

“Mapasalamaton ako alang sa tanan nga akong nakat-onan ug ilabi na alang sa tanan nga akong nakita dinhi niini nga nasod,” mireport siya ngadto sa kinatibuk-ang konseho sa Relief Society. “Sila naningkamot pag-ayo sa pagbuhat sa unsay sila makahimo sa paglig-on sa Simbahan.”


Sa laing bahin sa kalibotan, sa samang panahon, si Allwyn Kilbert ug ang iyang isig ka mga misyonaryo sa India Bangalore Mission miabiabi sa bag-ong mga lider sa misyon nga si Brent ug si Robin Bonham ngadto sa ilang natad sa serbisyo.

Ang mga Bonham bag-ong abot gikan sa Utah, diin ilang nadawat ang pagbansay sa usa ka bag-ong giya sa misyonaryo nga gitawag og Isangyaw ang Akong Ebanghelyo. Ang giya gidesinyo sa paghatag sa mga misyonaryo sa kausaban sumala sa sitwasyon nga ilang gikinahanglan sa pagtudlo sa ebanghelyo sa Manluluwas ingon nga gigiyahan sa Espiritu sa pagtubag sa mga panginahanglan sa mga tawo nga ilang gikahimamat.

Samtang si Allwyn mikat-on pa og daghan mahitungod sa Isangyaw ang Akong Ebanaghelyo, siya matinguhaon sa paggamit niini. Mipasakop siya sa Simbahan diha sa iyang lungsod nga natawhan sa Coimbatore, India, sa Marso 2001, ug mibati siya nga nakautang og kabubut-on ngadto sa programa sa misyonaryo. Sa dihang namatay ang iyang apohang babaye pila ka bulan human sa iyang bunyag, nakaplagan niya ang kahupayan diha sa unsay gitudlo sa mga misyonaryo mahitungod sa plano sa kaluwasan. Ug human mabasa ang mga artikulo mahitungod sa misyonaryo nga buhat diha sa Liahona, ang internasyonal nga magasin sa Simbahan, mihukom siya sa pagserbisyo og usa ka misyon sa iyang kaugalingon.

Ang mga misyonaryo nga Santos sa Ulahing mga Adlaw unang miabot sa India sa mga 1850, ug sukad niana nga panahon pipila ka mga Santos kanunay nga nagpuyo diha sa nasod. Gani ang Simbahan wala misugod sa pagtubo didto hangtod sa kataposang pipila ka dekada sa ikakawhaan nga siglo. Sa mga 1980, ang mga lider sa Simbahan mipadala og senior nga mga misyonaryo gikan sa Singapore Mission ngadto sa mga dapit sa India. Pinaagi niini nga mga misyonaryo ug sa mga paningkamot sa lokal nga mga Santos, ang Simbahan mitubo. Sa sobra sa usa ka bilyon nga mga tawo diha sa nasod, labaw lamang sa singkwenta y kwatro ka gatos ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.

Kini nga pagtubo mipabilin nga hinay sulod sa daghang mga tuig. Sa 1996, tulo ka tuig human matukod ang India Bangalore Mission, ang gobyerno mipugong sa gidaghanon sa langyaw nga mga misyonaryo nga nagtrabaho diha sa nasod. Kadaghanan sa mga tawo sa India mga Hindu o Muslim, samtang usa ka gamay nga minoriya mga Kristiyanos, Sikh, Buddhist, Jain, Baha’i, o Parsi. Sa dihang si Allwyn ug ang ubang mga misyonaryo mitudlo mahitungod sa Manluluwas ug sa Iyang Simbahan, daghang mga tawo wala masinati sa sukaranang mga baroganan sa mga leksiyon.

Mituo si Allwyn nga ang Isangyaw ang Akong Ebanghelyo makatabang sa mga misyonaryo sa pagpahiangay sa mensahe sa ebanghelyo ngadto sa tanan nga mga tawo, walay pagsapayan sa ilang mga kaagi o mga tinuohan. Sulod sa kapin sa kwarenta ka tuig, ang mga leksiyon sa misyonaryo adunay unom ka hinimong daan nga mga leksiyon. Agi og kalahi, ang Isangyaw ang Akong Ebanghelyo nagsugo sa mga misyonaryo sa pagtutok sa pagkat-on sa mga baroganan sa ebanghelyo aron sila mas maayong makapahiangay sa ilang mga leksiyon ngadto sa mga tawo nga ilang gitudloan.

Ang bag-ong kurikulom naghatag sa mga misyonaryo og lima ka leksiyon kabahin sa Pagpahiuli, ang plano sa kaluwasan, ang ebanghelyo ni Jesukristo, ang mga sugo, ug mga balaod ug mga ordinansa sa ebanghelyo. Ang ubang mga kapitulo diha sa basahon mitudlo sa mga misyonaryo og dugang pa mahitungod sa tahas sa Basahon ni Mormon, pag-ila sa Espiritu, pagpalambo og Kristohanong mga kinaiya, ug ubang importanting mga baroganan.

“Sentro ngadto sa plano sa atong Amahan mao ang Pag-ula ni Jesukristo,” mabasa ang usa ka importanting tudling gikan sa unang leksiyon. “Pinaagi sa Pag-ula mahimo kitang gawasnon gikan sa palas-anon sa atong mga kasal-anan ug makapalambo og hugot nga pagtuo ug kalig-on sa pag-atubang sa atong mga pagsulay.”

Sa umaabot nga pipila ka bulan, si Presidente ug Sister Bonham miandam sa misyon sa pagbalhin ngadto sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo. Diha sa usa ka zone conference sa Agosto 2004, namulong sila ngadto sa mga misyonaryo mahitungod sa maalamong paggamit sa oras, usa sa mga baroganan gikan sa bag-ong kurikulom. Sa pagkasunod adlaw, misulat si Allwyn ngadto sa iyang pamilya diha sa panimalay mahitungod sa mga kausaban. “Ang sistema nga gipaila dili lamang alang sa India apan sa tanang tibuok kalibotan,” misulti siya kanila. “Ang mga misyonaryo gihatagan og mas daghang kagawasan ug usab sa pagkamay-tulubagon.”

Sa Septyembre, si Presidente Bonham mitawag ni Allwyn nga mahimong usa ka zone lider sa Chennai, usa ka siyudad sa habagatang silangan sa kabaybayonan sa India. Diha sa mga miting sa zone, migamit si Allwyn sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo sa pagbansay sa ubang mga misyonaryo ug sa pagtabang kanila sa pagpahiangay ngadto sa bag-ong paagi alang sa pagpakigbahin sa ebanghelyo.

Wala magdugay, ang misyonaryo nga buhat mikusog sa Chennai. Si Allwyn ug ang iyang mga kauban nakahimamat og usa ka hamtong nga babaye nga ginganlan og Mary ug iyang apo nga lalaki nga si Yuvaraj. Nahimong interesado ang pamilya sa gipahiuli nga ebanghelyo sa dihang si Yuvaraj mipalista sa usa ka eskwelahan nga gipadagan sa usa ka lokal nga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Samtang ang mga misyonaryo mitudlo sa mga leksiyon gikan sa Isangyaw ang Akong Ebanghelyo, mipakita si Mary og usa ka espesyal nga interes nga maselyo ngadto sa iyang namatay nga bana, kinsa namatay sa milabay nga katuigan. Kini nga mga misyonaryo makasulti nga ang pamilya importante ngadto ni Mary, busa gipahiangay nila ang ilang mga mensahe sa pagpunting sa mahangturong kinaiyahan niini. Sa dihang si Allwyn ug ang iyang mga kauban midapit kaniya ug ni Yuvaraj nga magpabunyag, midawat sila.

Sa adlaw sa ilang bunyag, laing lima ka tawo ang gibunyagan usab.


Sa Dominggo, Disyembre 26, 2004, si Stanley Wan migawas sa iyang mga miting sa Simbahan sa Hong Kong sa pagtubag og tawag sa telepono. Sobra sa napulo ka tuig ang milabay sukad siya nakatabang ni Presidente Hinckley sa pagpili og luna sa Hong Kong Temple. Siya sa karon usa ka area authority seventy sa Asia ug mitrabaho isip ang manedyer sa welfare sa Simbahan diha sa area.

Ang tawag sa telepono gikan ni Garry Flake, ang direktor sa makatawhanong pagtubag [humanitarian response] sa Simbahan. Ang iyang tingog ingon og dinalian. Gusto niyang mahibalo mahitungod sa tsunami sa Indonesia.

Wala mahibalo si Stanley kon mahitungod sa unsa ang gisulti ni Gary. Gibutang niya ang telepono ug gitawagan ang opisina sa Simbahan sa Indonesia. Walay usa didto nahibalo og daghan mahitungod sa tsunami, apan ang mga balita nanggula.

Mas sayo niana nga buntag, usa ka dako kaayong linog ang miigo sa Lawod sa India, sa gawas sa kasadpang baybayon sa isla sa Sumatra sa Indonesia. Ang kakusog sa linog mikaylap tabok ngadto sa lawod, nagdala og dagko nga tag-as nga balod sa tubig sa dagat padulong sa yuta. Sa Indonesia, India, Sri Lanka, Malaysia, ug Thailand, sama sa bukid nga mga balod mihagsa ngadto sa mga lungsod ug mga baryo, naglunop sa mga kadalanan ug nagtumba sa mga balay ug mga gambalay. Wala mahibaloi nga gidaghanon sa mga tawo ang nangawala o nangamatay.

Sa dihang ilang nasabtan ang kasangkaron ug kaseryoso sa unsay nahitabo, si Stanley ug si Garry mihukom nga magkita didto sa Colombo, Sri Lanka, sa pagtimbang-timbang sa sitwasyon. Ang Simbahan dihay daghang misyonaryo ug mga 850 ka miyembro diha sa isla. Apan dili sama sa Indonesia ug sa India, ang Sri Lanka walay administratiba nga opisina sa Simbahan o lokal nga kawani sa Simbahan.

Diha dayon, si Stanley mibiya padulong sa luparanan sa eroplano. Miabot siya sa Sri Lanka mga tungang gabii ug nakita ang isla nga puno sa mga tigbalita, mga organisasyon sa kalooy, ug mga tawo nga nangita sa mga higala ug pamilya. Sa iyang hotel, ang iyang kwarto gihatag ngadto sa usa ka mas dako og gibayad nga bisita, busa iyang gipangita ang lokal nga mga misyonaryo ug natulog sa ilang salog.

Sa sunod nga adlaw, si Garry Flake miabot gikan sa Estados Unidos, ug siya ug si Stanley migahin sa buntag sa pakigkita sa mga lider sa branch ug sa mga miyembro. Sila dayon mibiyahe libot sa isla sa pagtimbang-timbang sa nangadaot.

Ang sidlakang baybayon sa Sri Lanka mao ang labing grabe nga naigo. Bisan asa sila mitan-aw, mga balay ug mga gambalay nangatumba. Ang mga dalan naghuot sa mga sakyanan ug sa mga tawo nga naninguha sa pag-eskapo sa kagubot. Mga tren ug mga bus mihunong sa pagdagan. Linibo ka mga tawo nagtungko nga walay mga balay tupad sa mga pundok sa dugmok nga mga bato, samtang ang mga sundalo nangita og mga nahibiling buhi nga mga tawo.

Sa bag-ohay nga katuigan, ang Simbahan nakahatag og tawhanong mga hinabang sa tibuok kalibotan, nagtabang sa mga refugee sa gubat sa Kosovo, Sierra Leone, ug Afghanistan; mga biktima sa lunop sa Venezuela ug Mozambique; mga nahibiling buhi sa linog sa El Salvador, Turkey, Colombia, ug Taiwan. Karon, sa habagatang silangan sa Asia, ang Simbahan dihay daghang mga paleta sa mga medikal nga mga kagamitan andam alang sa paggamit sa mga dapit nga naapektohan sa tsunami. Uban sa tawhanong mga pundo sa Simbahan, si Stanley ug si Garry mipalit og dugang nga pang-emerhensiyang medikal nga mga kagamitan, pagkaon, ug ubang mga kapangohaan alang sa pag-apod-apod sa lokal nga mga lider ngadto sa mga biktima. Sila usab misugo sa mga miyembro sa Simbahan sa paggamit og usa ka lokal nga meetinghouse sa pag-andam og mga hygiene kit ug ubang mga sangkap nga panghupay.

Human makagahin og pila ka adlaw sa Sri Lanka, si Stanley ug si Garry mibiyahe ngadto sa Indonesia. Didto ilang gihimamat ang Coordinating Minister for People’s Welfare sa nasod, kang kinsa si Garry nakatrabaho kaniadto.

“Unsa ang inyong labing gikinahanglan?” Gipangutana siya ni Garry.

“Nagkinahanglan kami og bag sa lawas alang sa mga patay,” ang ministro mitubag.

Si Stanley ug Garry mitawag ngadto sa mga kontak sa Beijing, ug nakakaplag og kompaniya nga makapadala og napulo ka libo ka bag sa lawas matag adlaw. Dayon gisabot ni Stanley ug ni Garry ang pagpadala ngadto sa Indonesia.

Uban sa mga bag sa lawas nga nagsingabot, ang Simbahan mihatag og mga tolda, mga tarpaulin, mga medikal kit, ug ginamit nga mga sinina alang sa mga biktima sa tsunami. Kini nakig-uban usab sa usa ka Muslim nga organisasyon sa paghupay sa paghatod og labaw sa setenta ka tonilada nga dugang nga mga sangkap.

Apan adunay daghan pa kaayo nga pagabuhaton. Bisan asa si Stanley ug Garry milingi, makakita sila og mga tawo nga nanginahanglan. Liboan ang nareport nga patay sa Sri Lanka ug Indonesia. Sobra pa sa liboan ang namatay sa India ug Thailand.

Ang pag-anunsiyo sa namatay kusog nga nagsaka.


Si Allwyn Kilbert naghigda sa iyang katre, naghulat sa iyang turno sa paggamit sa shower, sa dihang ang linog miigo sa Chennai, India. Sa gabiing milabay, siya ug ang iyang isig ka mga misyonaryo naluya human sa pagtambong sa kalihokan sa Pasko uban sa ilang branch. Sa dihang ang iyang katre misugod sa pag-uyog, nagtuo siya nga ang iyang kauban nangomedya.

“Nganong giuyog nimo ang akong katre?” siya misinggit. “Nagmata na ko.”

Ag iyang kauban, si Revanth Nelaballe, misulod sa kwarto. “Usa kadto ka tay-og,” miingon siya. “Usa ka linog.”

Ang linog dili sagad sa habagatang India, apan ang mga misyonaryo wala maghunahuna kaayo mahitungod niini. Sa gihapon, sa dihang sila miabot wala madugay sa simbahan niana nga buntag, si Allwyn nakahunahuna nga adunay dili maayo. Human misugod ang miting sa sakramento, ang presidente sa branch wala damha misanghid nga mogawas sa iyang kaugalingon gikan sa atubangan [plataporma] ug mibiya sa chapel. Ang iyang cell phone nagsige og hagonghong nga hapit walay hunong og tawag mahitungod sa usa ka tsunami nga naglunop sa baybayon. Mibiya siya sa gambalay sa pag tsek sa iyang panimalay, nga duol sa baybayon, ug gibanabana ang mga kinahanglanon sa mga Santos nga naapektohan sa kadaot.

Wala madugay nianang adlawa, si Allwyn ug ang iyang mga kauban mipadulong ngadto sa baybayon sa pagtan-aw kon unsa ang nahitabo. Ang mga opisyal sa kapolisan mibutang og mga barikada sa pagpalayo sa mga manan-away ug nagpatrol sa dapit nga nagsakay og kabayo. Subay sa baybayon, ang mga tawo nanagbitad og mga lawas gawas sa tubig, nga miabot og sobra sa usa ka kilometro pasulod sa lugar. Tanan subay sa baybayon, ubos nga nahimutang nga palaisdaang mga komunidad nangadaot, ug daghang mangingisda nawad-an sa ilang mga sakayan ug mga kagamitan. Diha sa lungsod sa Nagapattinam, 300 ka kilometro habagatan sa Chennai, dihay mikaylap nga pagkaguba.

Sa pagkasunod nga buntag si Allwyn ug ang iyang mga kauban miadto sa Chennai First Branch nga meetinghouse sa pagtabang sa usa ka proyekto sa serbisyo nga giorganisar sa duha ka branch sa siyudad. Sa gabii, ang Simbahan nakapadala og mga trak nga puno og karga sa mga sangkap gikan sa usa ka lungsod nga hapit mga 650 ka kilometro ang gilay-on. Sulod sa sunod duha ka adlaw, ang mga misyonaryo ug mga miyembro mipundok ug mipili sa mga relief kit nga nagdala og mga sinina, galamiton sa pagkatulog, mga aytem sa hygiene, ug mga galamiton sa pagkaon.

Sa Martes, Disyembre 28, si Allwyn ug ang iyang mga kauban nakigkita ni Presidente Bonham, ilang presidente sa misyon. Sukad miigo ang tsunami, ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa India nanagtrabaho sa pag-apod-apod sa gihatag sa Simabahan nga mga kagamitan alang sa mga biktima. Human sa pagkarga sa trak og gatosan ka mga hygiene kit ug ubang mga sangkap, mibiyahe ang mga misyonaryo uban ni Presidente Bonham sa pagdala niini ngadto sa usa ka Indian Red Cross nga estasyon.

Diha sa estasyon, ang tawo nga misugat kanila nakaila sa ilang mga name tag. “Oy, gikan mo sa Simbahan,” miingon siya. “Unsay inyong gidala?”

Mitubag sila nga sila adunay mga parol, mga hygiene kit, ug daghang tonilada sa mga sinina. Ang opisyal nalipay sa mga donasyon ug misulti kanila sa pagmaneho sa mga trak ngadto sa dapit nga butanganan.

Sa sulod ilang nakita ang mga tawo nga nagtampusisok libot sa dagko kaayo nga mga pundok sa sinina. Mga trabahador nga nagsul-ob og mga mask ug guwantis miklase-klase sa mga pundok, nagsiguro nga ang mga sinina mga limpyo ug anaa sa maayong kondisyon. Mga tawo gikan sa lainlaing mga relihiyon ug mga organisasyon nanagdiskarga usab og mga sangkap, ug si Allwyn ug ang ubang mga misyonaryo migahin og daghang oras sa pagdiskarga gikan sa trak ug sa pagdala sa mga sangkap ngadto diin kini gikinahanglan.

Samtang iyang gitan-aw ang mga tawo gikan sa nagkalainlaing mga grupo, si Allwyn nahingangha kon giunsa nilang tanan sa pag-uban og trabaho gumikan sa gugma alang sa ilang silingan.

“Adunay maayong mga tawo sa bisan asang dapit,” gihunahuna niya.


Sa Mayo 2005, si Emma Acosta ug ang iyang trato, si Hector David Hernandez, nag-date sulod sa unom na ka bulan. Siya disinwebe anyos ang panuigon, ug si Hector bag-ohay nga mipauli gikan sa misyon sa Siyudad sa Guatemala. Sila naghigugmaay pag-ayo ug nakasugod na sa pag-istorya mahitungod sa kaminyoon. Apan sa Tegucigalpa, Honduras, diin sila mipuyo, ang batan-ong mga lalaki ug mga babaye kasagaran dili magminyo hangtod human sila naka-date sulod sa pipila ka tuig ug nakahuman sa ilang pagtuon sa unibersidad.

Si Emma bag-ohay nga mipalista sa usa ka publiko nga unibersidad, ug siya determinado nga makakuha og kurso. Usa ka tuig ang milabay, diha sa kinatibuk-ang miting sa Young Women sa Simbahan, giaghat ni Presidente Hinckley ang batan-ong mga babaye sa pagseryoso sa ilang mga pagtuon. “Pagkuha sa tanang edukasyon nga kamo mahimong makakuha,” miingon siya. “Ang pagbansay mao ang yawe ngadto sa oportunidad.”

Giplano usab ni Hector ang pagtambong sa unibersidad. Siya ug si Emma nahibalo nga daghang minyo nga mga estudyante miundang sa pag-eskwela tungod sa pinansyal nga mga responsibilidad nga miabot uban sa kaminyoon ug sa pagtukod og mga pamilya. Sa gihapon, gibati nila nga naawhag sa Espiritu sa dili paglangan sa ilang kaminyoon.

Usa ka adlaw, gisultihan ni Emma si Hector David mahitungod sa pag-adto sa ward sa templo didto sa Guatemala City Temple. Wala pa siya sukad makaadto sa templo kaniadto ug gusto nga moadto.

“Nganong dili kita magkuyog sa pag-adto ug mangutana sa Ginoo kon unsa ang Iyang gusto gikan niini nga relasyon?” Misugyot si Hector David. Sa mga katuigan, ang mga lider sa Simbahan miaghat sa batan-ong mga tawo sa pagpangayo sa paggiya sa Ginoo kabahin sa mga pangutana sa pagpangulitawo ug sa pagminyo. Si Emma ug si Hector David wala magkinahanglan sa pag-adto ngadto sa balay sa Ginoo sa pagdawat og personal nga pagpadayag, apan kini usa ka balaang dapit diin ilang mabati ang kaduol ngadto Kaniya ug sa Iyang Espiritu samtang sila nangayo sa paggiya.

Ang Siyudad sa Guatemala usa ka napulog upat ka oras nga biyahe gikan sa Tegucigalpa. Sa ilang unang buntag diha sa templo, si Emma ug si Hector David mipahigayon og mga bunyag alang sa patay. Sa dihang si Emma migawas gikan sa ilisanan nga lawak, nakita niya nga si Hector David naghulat kaniya sa may bunyaganan, nagsul-ob og puti. Samtang siya mibunyag kaniya, nadawat niya ang usa ka personal nga saksi nga siya kinahanglang maminyo kaniya.

Wala madugay, pagkahuman ni Hector David sa sesyon sa pagtuga, mikuyog siya ni Emma sa usa ka tanaman diha sa mga tugkaran sa templo. Gikuha niya ang iyang kamot ug gigakos siya. Siya usab nakadawat og tubag. “Akong gibati nga ang Ginoo maanaa uban kanato,” miingon siya. “Mohatag Siya kanato sa kalig-on alang sa bisan unsa nga sitwasyon nga moabot sukad karon.”

Pila ka semana ang milabay, si Emma nagtrabaho sa grocery sa iyang pamilya sa dihang iyang nadawat ang usa ka tawag gikan ni Hector David. Gisultihan niya si Emma nga siya mao pa lamang ang pagkahuman og sulti sa amahan ni Emma mahitungod sa pagpangasawa kaniya. Ang panagsultihanay dili maayo ang dagan. Ang amahan ni Emma usa ka Santos sa Ulahing mga Adlaw, apan wala na siya magsimbahan og taud-taod na. Wala niya masabti nganong si Emma gustong magminyo na.

Human sa tawag sa telepono, nakita ni Emma ang iyang amahan nga misulod sa tindahan, ang iyang nawong seryoso. Gipahalipayan siya sa iyang amahan sa pagkasinayuran, apan kini tataw nga siya wala mahimuot. Naguol siya nga si Emma dili makahuman sa iyang kurso.

“Kon ikaw nagplano nga magminyo, maayo pang mangita ka og trabaho,” miingon siya. “Dili ako gusto nga ikaw moanhi sa pagtrabaho pa dinhi.”

Wala masiguro kon asa moadto sa pagtrabaho, miadto si Emma sa sentro sa kapangohaan sa Simbahan og trabaho didto sa Tegucigalpa. Giablihan kaniadtong 2002, usa kini sa gatosan nga gipahimutang sa tibuok kalibotan sa pagtabang sa mga Santos sa pagpangita og mas maayong panarbaho. Ang mga magtutudlo diha sa sentro mga lokal nga returned missionaries. Misulti sila kaniya mahitungod sa Perpetual Education Fund, nga gibuksan ni Presidente Hinckley sa 2001, apan sa pagkakaron si Emma wala ma-interesado sa pagkuha og loan alang sa pag-eskwela. Gihatagan usab nila siya og mga giya kabahin kon unsaon sa pag-interbyu alang sa usa ka trabaho ug gitabangan siya sa paghimo og usa ka résumé. Naandam niini nga mga kahanas, siya sa wala madugay nakakita og trabaho diha sa usa ka bangko.

Samtang ang iyang kasal nagkaduol, gibati ni Emma nga nawad-an og kadasig. Bisan tuod ang iyang amahan miuyon sa pagtabang og bayad alang sa kasal, ang iyang amahan ug ang ubang paryente tataw mahitungod sa ilang pagsupak sa kaminyoon.

Ang ilang pagsupak mihatag og kabug-at diha ni Emma. Usa ka adlaw, miluhod siya nga nag-inusara diha sa iyang sala sa pag-ampo. “Kini ang imong gipangayo kanamo nga buhaton,” gisultihan niya ang Langitnong Amahan. “Naningkamot ako nga magmasulundon.”

Sa kalit, ang istorya kabahin sa Manluluwas nga naglakaw sa tubig misulod sa iyang hunahuna. Nahinumdom siya kon giunsa ni Pedro pagpaningkamot sa pag-adto ni Jesus, naunlod lamang sa dihang siya nahadlok. Sama ni Pedro, gibati usab ni Emma nga siya nagkaunlod.

Apan dayon usa ka pagbati sa kalinaw miputos kaniya. “Anak, ikaw naghatag og pagtagad sa unos,” ang tingog sa Ginoo misulti kaniya. “Nagkinahanglan lamang ako kanimo sa pagkakita kanako. Tutok kanako, diha sa unsay ako nakabutang na diha sa imong kasingkasing.”

Gibati niya ingon og ang Ginoo nagkuha sa iyang kamot, sama lamang nga Siya mikuha sa kamot ni Pedro.


Sa hinapos sa Septyembre 2005, si Angela Peterson mitrabaho og maayo sa tibuok bulan nag-andam alang sa pagbisita sa usa ka taas og ranggo nga opisyal sa publiko gikan sa Tunga-tungang Sidlakan. Isip kabahin sa iyang bag-ong trabaho diha sa internasyonal ug pangrelasyon nga kompaniya sa gobyerno diha sa Washington DC, siya usahay gihangyo sa pagplano og mga paglibot nga maglakaw, mga panihapon, ug mga hitabong pangkultura alang sa importanting mga bisita.

Sa dihang ang opisyal miabot, siya og si Angela nag-istoryahanay, ug nahibaloan nila nga sila daghan og mga butang nga managsama. Silang duha gipadako sa banikanhong mga dapit, ug mahal nilang duha ang pamilya ug ang pagtuo. Ang opisyal dili moinom og alak tungod sa iyang Muslim nga mga tinuohan, ug siya nadani nga si Angela dili usab moinom.

Nakaplano og daghang mga hitabo si Angela alang sa pag-istar sa opisyal, apan human sa daghang mga adlaw, miingon siya, “Nagtuo ako nga nakita ko na ang tibuok Washington karon! Aduna ka bay laing butang nga imong ikapakita kanako, tingali usa ka butang nga lahi?”

Usa ka imahe mikislap sa hunahuna ni Angela: ang Washington DC Temple. Miukon-ukon siya, naghunahuna kon kini angay ba sa pagdala kaniya ngadto sa usa ka dapit nga sagrado nganha kaniya. Sa gihapon, ang imahe sa templo dili mobiya sa iyang hunahuna.

“Sa tinuod adunay usa ka dapit nga ako wala makapakita kanimo,” gisultihan niya siya. “Kini mao ang labing importanting dapit ngari kanako sa Washington, DC.”

Ang opisyal sa dakong kadasig miuyon sa pag-adto, ug si Angela misugod sa paghimo og mga sabot. Gitawag niya ang direktor sa sentro sa mga bisita sa templo, si Elder Jess L. Christensen, kinsa mitanyag sa pagsira sa gambalay sulod sa pipila ka oras sa paghatag sa opisyal og usa ka pribado nga paglibot.

Sa sunod adlaw, gikuha ni Angela og sakyanan ang opisyal ug gisuroy siya subay sa maanindot, liko-liko nga agianan paingon sa templo. Atol sa hapit usa ka oras ang gidugayon nga drayb, nangutana ang opisyal ni Angela og daghang mga pangutana mahitungod sa Simbahan, ug gibati ni Angela ang mga hunahuna ug mga pulong nga miduol kaniya uban sa hingpit nga ka klaro. Naminaw ang opisyal og maayo ug ingon og interesado sa Unang Panan-awon, sa Basahon ni Mormon, mga propeta karong panahona, tibuok kalibotan nga tawhanong trabaho sa Simbahan ug sa balaod sa ikapulo.

Sa panahon nga natuyok ni Angela ang kataposang liko sa dakong agianan, kini gabii na, ug ang balay sa Ginoo midan-ag sa kahayag diha sa nagsalop nga adlaw. Samtang sila mitabok sa mga tugkaran sa templo, ang Christus nga estatuwa diha sa sentro sa mga bisita klaro nga nakita. Si Elder Christensen midumala sa paglibot, nga mipasundayag og usa ka pagpakita sa Basahon ni Mormon sa daghang mga hubad, lakip ang nitibong Arabic sa opisyal.

Sa kataposan sa paglibot, si Elder Christensen mipakita sa video ni Presidente Hinckley nga nagpamatuod mahitungod sa importansiya sa mga pamilya. Sa kilid sa screen sa telebisyon mao ang usa ka gikwadro nga kopya sa “Ang Pamilya: Usa ka Pamahayag ngadto sa Kalibotan.” Gibasa sa opisyal sa hilom ug miyango.

“Kini mao ang akong gituohan,” siya miingon. “Kini mao ang gituohan sa akong katawhan.”

Sa pag-drayb balik ngadto sa siyudad, misulti ang opisyal ni Angela nga siya nadani sa paghatag og gibug-aton sa Simbahan diha sa pamilya, ug siya nalipay nga nahibalo og laing tinuohan nga mihatag og bili sa mga pamilya sama sa gihimo sa iyang kaugalingong pamilya. Sa kataposang adlaw sa iyang pagbisita ngadto sa Washington, mihatag si Angela kaniya og usa ka kopya sa pamahayag.

“Ako gusto nga mohatag kanimo og usa ka butang nga ako naghunahuna nga mahimong makahuluganon ngadto sa mga tawo sa inyong nasod,” siya mipasabot.

Nagdawat sa regalo, miingon siya, “Kini motabang sa akong katawhan.”

  1. “Chile Area Training”; Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 1, 5–6; “Welfare,” 1–26; “Bienestar,” 1–25. Hisgotanan: Chile

  2. Carl B. Pratt to Anne C. Pingree, Email, Aug. 26, 2004, Relief Society, Anne C. Pingree Relief Society General Presidency Papers, CHL; “Relief Society Challenges in Chile,” [1]; Pratt, “Area Presidency Focus,” [1].

  3. “Incomings from Chile Training”; Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 1, 6; “Relief Society Challenges in Chile,” [1]; Pratt, “Area Presidency Focus,” [1].

  4. “Chile Area Training”; Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 2–4; Jeffrey R. Holland to First Presidency, Dec. 13, 2002, First Presidency, Area Presidency Correspondence, CHL; Chile Area, Annual Historical Reports, 2004, 1; Turley, In the Hands of the Lord, 263–77; Holland, Oral History Interview, 11.

  5. Jeffrey R. Holland to First Presidency, Dec. 13, 2002; Aug. 21, 2003; May 11, 2004, First Presidency, Area Presidency Correspondence, CHL; Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 2–4; Chile Area, Annual Historical Reports, 2003, 5, appendix II; Chile Area, Annual Historical Reports, 2004, 1, 7.

  6. “General Leadership Meeting,” 3–5. Kinutlo gi-edit aron masabtan; “ehemplo sa Unang Kapangulohan & Napulog Duha” sa orihinal giilisan ngadto sa “ehemplo sa Unang Kapangulohan ug sa Napulog Duha.”

  7. “General Leadership Meeting,” 5; Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 5–6; “Welfare,” 19–23; Anne Pingree, Notes, Oct. 2004, [7], Relief Society of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Scrapbooks, Special Collections, J. Willard Marriott Library, University of Utah, Salt Lake City. Mga Hisgotanan: Bishop; Relief Society; Mga Ward ug mga Stake; Mga Programa sa Welfare

  8. Pingree, “Chile Area Auxiliary Leadership Training,” 6–7.

  9. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 8; Bonham, Oral History Interview, 2–3; Missionary Executive Council, Minutes, Sept. 17, 2003, and June 1, 2004; “Mission President’s Resource for Implementing ‘Preach My Gospel,’” Aug. 24, 2004, 3, 5, Missionary Executive Council, Meeting Materials, CHL; M. Russell Ballard, “Preach My Gospel,” June 22, 2004; David Edwards to Edward Brandt and Max Molgard, June 17, 2004, Missionary Department, Seminar for New Mission Presidents Meeting Materials, CHL; White, “History of Preach My Gospel,” 129–31.

  10. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 2–3, 9; Allwyn Arokia Raj Kilbert, “Moved by My First Liahona,Liahona (U.S./Canada), Oct. 2002, 1; Kilbert, Email Interview [Oct. 4, 2023].

  11. India Bengaluru Mission, “Church in India,” 1–2; Britsch, From the East, 8–30, 462, 506–36; Gill, “The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints in India,” 75; Deseret Morning News 2006 Church Almanac, 371. Hisgotanan: India

  12. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 10–11; Bonham, Oral History Interview, 4; India Bengaluru Mission, “Church in India,” 1, 3; Rutherford, “Shifting Focus to Global Mormonism,” 81; Stewart and Martinich, Reaching the Nations, 2:907.

  13. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 10–11; Preach My Gospel, vii–xi, 1–11, 29–30, 31–32; White, “History of Preach My Gospel,” 128–58; Uniform System for Teaching Investigators; Uniform System for Teaching the Gospel.

  14. “Mission President’s Resource for Implementing ‘Preach My Gospel,’” Aug. 24, 2004, 1–5, Missionary Executive Council, Meeting Materials, CHL; Preach My Gospel, 137–54; Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 8; Kilbert, Notebook, [Aug. 25], 2004; Allwyn Kilbert to Family, Aug. 26, 2004, Allwyn Arokiaraj Kilbert, Oral History Interviews, CHL. Kinutlo gi-edit aron masabtan; “ang” sa orihinal giilisan og “kana.”

  15. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 6–8; Kilbert, Oral History Interview [May 2023], 2; Allwyn Kilbert to James Perry, Email, Feb. 17, 2023, Allwyn Arokiaraj Kilbert, Oral History Interviews, CHL; Bonham, Oral History Interview, 3.

  16. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 6–7, 10, 15; Kilbert, Oral History Interview [Feb. 2023], 1–4; Kilbert, Oral History Interview [May 2023], 4, 7; Nelaballe, Oral History Interview, 5–7, 10; Kilbert, Email Interview [Oct. 4, 2023]. Hisgotanan: Pag-uswag sa Misyonaryo nga Buha

  17. Wan, Oral History Interview [July 2022], [19]; Wan, Oral History Interview [Oct. 2022], [9], [12]–[13]; Directory of General Authorities and Officers, 2005, 3; Sarah Jane Weaver, “Proposing Projects to Villages of Tsunami Survivors,” Church News, Mar. 19, 2005, 8.

  18. Nick Cumming-Bruce and Campbell Robertson, “Most Powerful Quake in 40 Years Triggers Death and Destruction,” New York Times, Dec. 26, 2004, nytimes.com. Mga Hisgotanan: Malaysia; Thailand

  19. Wan, Oral History Interview [July 2022], [19]–[20]; Wan, Oral History Interview [Oct. 2022], [9]–[10], [14], [19]; Deseret Morning News 2006 Church Almanac, 449; Garry Flake to James Perry, Email, Nov. 8, 2023, CHL; Jason Swensen, “Tsunami Disaster: More Than 100,000 Dead,” Church News, Jan. 1, 2005, 2; Nick Cumming-Bruce and Campbell Robertson, “Most Powerful Quake in 40 Years Triggers Death and Destruction,” New York Times, Dec. 26, 2004, nytimes.com.

  20. Rather, Supporting the Rescue, 40; Welfare Services Department, Fact Sheets, 2002; “An Eyewitness to Tragedy,” in Presiding Bishopric, Welfare Executive Committee Meeting Materials, Feb. 24, 2005; Jason Swensen, “Tsunami Disaster: More Than 100,000 Dead,” Church News, Jan. 1, 2005, 2, 15; Wan, Oral History Interview [July 2022], [20]; Garry Flake to James Perry, Email, Nov. 8, 2023, CHL; Wan, Oral History Interview [Oct. 2022], [9]–[10], [19].

  21. Wan, Oral History Interview [July 2022], [20]–[21]; Flake, “Tsunami (Southeast Asia)”; Jason Swensen, “Tsunami Disaster: More Than 100,000 Dead,” Church News, Jan. 1, 2005, 15; “An Eyewitness to Tragedy,” in Presiding Bishopric, Welfare Executive Committee Meeting Materials, Feb. 24, 2005; Wan, Oral History Interview [July 2022], [20]–[21].

  22. Nick Cumming-Bruce and Campbell Robertson, “Most Powerful Quake in 40 Years Triggers Death and Destruction,” New York Times, Dec. 26, 2004, nytimes.com; Amy Waldman, “Thousands Die as Quake-Spawned Waves Crash onto Coastlines across Southern Asia,” New York Times, Dec. 27, 2004, A11.

  23. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 11–12; Nelaballe, Oral History Interview, 15.

  24. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 12; Dan Caldwell and Ethel Caldwell to Family and Friends, Email, Dec. 26, 2004, Daniel W. Caldwell, Mission Photographs and Emails, CHL.

  25. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 12; Kilbert, Oral History Interview [May 2023], 11; Nelaballe, Oral History Interview, 15–17; Kumar, “Incentives and Expectations,” 135; Justin Huggler, “The Struggle for Survival in a Town of Orphans,” Independent (London), Jan. 5, 2005, 7.

  26. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 12–13; Nelaballe, Oral History Interview, 16; Dan Caldwell to Brent Bonham, Email, Dec. 27, 2004, Daniel W. Caldwell, Mission Photographs and Emails, CHL; Jason Swensen, “Tsunami Disaster: More Than 100,000 Dead,” Church News, Jan. 1, 2005, 2, 15.

  27. Kilbert, Oral History Interview [Jan. 2023], 12–13; Nelaballe, Oral History Interview, 16, 19–20; Kilbert, Oral History Interview [Feb. 2023], 8–9; Kilbert, Oral History Interview [May 2023], 8, 10. Hisgotanan: Mga Programa sa Welfare

  28. Emma Hernandez to James Perry, Email, Sept. 18, 2023, Emma Acosta Hernandez and Hector David Hernandez, Oral History Interviews, CHL; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [13], [15]–[16]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [4], [10]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [2], [4], [10], [19]–[22], [27]; Gordon B. Hinckley, “Stay on the High Road,” Liahona, Mayo 2004, 113.

  29. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [3], [13], [20]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [21]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [9]; Eternal Marriage, 188–97.

  30. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [9], [13]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [12]–[14], [16]–[17], [20]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [13]. Mga Hisgotanan: Honduras; Guatemala

  31. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [12]–[14], [17]–[19]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [9]–[10].

  32. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [4], [9]–[11], [21]–[22]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [10]–[11], [14]–[15]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [10].

  33. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [5], [29]; F. Michael Watson to Presiding Bishopric, Memorandum, Dec. 4, 2001, First Presidency, Presiding Bishopric Correspondence, CHL; Rather, Supporting the Rescue, 52–54; “Employment Resource Services,” 8–9; Emma Acosta [Hernandez] to James Perry, Email, May 24, 2023, Emma Acosta Hernandez and Hector David Hernandez, Oral History Interviews, CHL; Gordon B. Hinckley, “The Perpetual Education Fund,” Ensign, May 2001, 51–53; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [11].

  34. Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2023], [2], [21], [24]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2019], [10]; Hernandez and Hernandez, Oral History Interview [2022], [16]–[17]; Matthew 14:22–32.

  35. Fallentine, Recollections, 2–3; Angela Fallentine, Oral History Interview [Feb. 2023], 1–2, 15–17; Angela Fallentine, Oral History Interview [Sept. 2023], 2–5, 15.

  36. Fallentine, Recollections, 3–5; Angela Fallentine to James Perry, Email, Feb. 14, 2024, Angela Fallentine and John Fallentine, Oral History Interviews, CHL.

  37. Fallentine, Recollections, 5; Angela Fallentine, Oral History Interview [Feb. 2023], 15–16; Angela Fallentine, Oral History Interview [Sept. 2023], 18–19. Hisgotanan: Relasyon sa mga Miyembro sa Nagkalain-laing mga Relihiyon [Interreligious Relations]