Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
12 Sepitema. Te Tau Lava Fēfē ʻo Fehangahangai mo e Filí ʻi he Tui? Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101


“12 Sepitema. Te Tau Lava Fēfē ʻo Fehangahangai mo e Filí ʻi he Tui? Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Ngaahi Kalasi ʻa e Kau Finemuí: Ngaahi Tefito Fakatokāteliné 2021 (2020)

“12 Sepitema. Te Tau Lava Fēfē ʻo Fehangahangai mo e Filí ʻi he Tui?” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Ngaahi Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné mo e Ngaahi Kalasi ʻa e Kau Finemuí: Ngaahi Tefito Fakatokāteliné 2021

ʻĪmisi
Kāingalotu ʻoku hola mei he kau fakatangá

C. C. A. Christensen (1831–1912), Ko hono tuli ʻo e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoni Mīsulí, c. 1878, tempera on muslin, 77 ¼ × 113 inches. Mīsiume Tā Fakatātā ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, meʻaʻofa ʻa e makapuna ʻo C. C. A. Christensen, 1970

12 Sepitema

Te Tau Lava Fēfē ʻo Fehangahangai mo e Filí ʻi he Tui?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–101

ʻĪmisi
fakaʻilonga fealeaʻaki fakatahá

Fealeaʻaki Fakataha

Tataki ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakakōlomú pe fakakalasí; fakafuofua ki ha miniti ʻe 10–20

ʻI he kamataʻanga ʻo e fakatahá, lau fakataha ʻa e Kaveinga ʻo e Kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pe ko e Kaveinga ʻo e Kau Finemuí. Tataki leva ha fealeaʻaki fekauʻaki mo ha ngaahi meʻa hangē ko ʻení, pea palani ha ngaahi founga ke ngāueʻi ai e ngaahi meʻa ne mou aleaʻí (te mou lava ʻo fili ʻi ha fakataha fakapalesitenisī pe ko e hā ʻe aleaʻí):

  • Ko ʻetau kōlomú pe kalasí. Ko hai ʻokú ne fie maʻu ʻetau tokoní mo e ngaahi lotú? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ai kinautolú? Ko hai ʻoku totonu ke tau fakaafeʻi ki ha ʻekitivitī ʻoku ʻamanaki ke fai?

  • Ko hotau ngaahi ngafá pe fatongiá. Ko e hā ha ngaahi ngāue kuo tau fakahoko? Ko e hā ha ngaahi ngāue ʻoku fie maʻu ke tau fai? Ko e hā ha founga kuo tau fakaafeʻi mai ai e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi, pea ʻe founga fēfē haʻatau fakaafeʻi mai e niʻihi kehé he taimí ni?

  • Ko ʻetau moʻuí. Ko e hā ha ngaahi aʻusia kimuí ni kuó ne fakamālohia ʻetau fakamoʻoní? Ko e hā e meʻa ʻoku hoko ʻi heʻetau moʻuí, pea ʻe founga fēfē haʻatau fepoupouaki?

ʻI he fakaʻosinga ʻo e lēsoní, fakahoko e ngaahi meʻá ni, ʻo ka fie maʻu:

  • Fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo akoʻí.

  • Fakamanatu ki he kau mēmipa ʻo e kōlomú pe kalasí e ngaahi palani mo e fakaafe ne fai ʻi he lolotonga e fakatahá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻi e tokāteliné

Akoʻi e Tokāteliné

Tataki ʻe ha taki kakai lalahi pe toʻu tupu; fakafuofua ki ha miniti ʻe 25–35

Teuteuʻi Fakalaumālie Koe

ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98 mo e 101 ha fakafiemālie ki he Kāingalotu ne fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa lahi ʻi Mīsuli ʻi he 1830 tupú. Neongo ʻoku kehekehe hotau ngaahi ʻahiʻahí mei he fuofua kāingalotu ʻo e Siasí, ka ʻoku tau fehangahangai kotoa pē mo e ʻahiʻahí ʻi he moʻui fakamatelié, pea ʻe lava ke tokoni ʻetau fakafepakiʻi ʻi he faivelenga ʻa e filí ke tau tupulaki fakalaumālie mo hoko ai ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí.

Kuo fakamālohia fēfē koe ʻe he tafoki ki he ʻEikí lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá mo fakamālohia ho vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí? Ko e hā ha ngaahi faingataʻa mo ha ngaahi ʻahiʻahi ʻoku aʻusia ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomú pe kalasí, pea te ke lava fēfē ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu ha mālohi ʻi he Fakamoʻuí? Ke tokoni atu ke ke teuteu ke faiako fekauʻaki mo e filí, ʻe lava ke ke toe vakaiʻi e pōpoaki ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni “Kuo Kafo” (Liahona, Nōvema 2018, 83–86) mo e “ ʻAhiʻahí” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí ([2004], 208-13).

ʻĪmisi
talavou ʻi tuʻa

Te tau lava ʻo maʻu ʻa e nongá ʻi he ngaahi taimi ʻo e faingataʻá ʻaki ʻetau tafoki ki he Fakamoʻuí.

Ako Fakataha

ʻOku fefaʻuhi e mēmipa kotoa pē ʻo hoʻo kōlomú pe kalasí mo ha faingataʻa. Ko e hā ha fakanonga ʻokú ke pehē te nau lava ʻo maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1–3? ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ha ʻekitivitī ʻe taha pe lahi ange, ʻi lalo, ke tokoni ke mahino kiate kinautolu e founga ke kātakiʻi ai e faingataʻá ʻi he tui ki he ʻEikí.

  • ʻOku maʻu ʻi he folofolá ha ngaahi sīpinga lahi ʻo e kakai naʻa nau kātekina faivelenga e ngaahi faingataʻá. ʻE lava ke ako e kau mēmipa ʻo e kōlomú pe kalasí e founga ke kātekina faivelenga ai e faingataʻá ʻaki hono ako ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpingá ni (vakai ki ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpingá ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Poupoú”). Te nau lava takitaha ʻo fili ha taha ʻo e ngaahi potufolofolá pea fakamatalaʻi fakanounou e aʻusia ʻa e tokotaha ko iá ki he kōlomú pe kalasí. Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻoku tau maʻu fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku tau fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí? Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e founga ke kātekina faivelenga ai e faingataʻá? Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kōlomú pe kalasí ke nau takitaha hiki hifo ha faingataʻa ʻoku nau fehangahangai mo ia pe ko honau ngaahi ʻofaʻangá pea ke fakalaulauloto ki he founga te nau lava ai ʻo fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke tokoni kiate kinautolu lolotonga e ngaahi faingataʻá ni.

  • Ke ako fekauʻaki mo ha niʻihi ʻo e ngaahi tupuʻanga ʻo e ʻahiʻahí pea mo e meʻa te tau lava ʻo ako mei hotau ngaahi faingataʻaʻiá, te mou lava ʻo lau fakataha e ongo fuofua palakalafi ʻi lalo ʻi he “ ʻAhiʻahi” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí (peesi 208-209). Kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe e meʻa ne nau akó. Hili iá ʻe lava ke toe vakaiʻi ʻe he tokotaha takitaha ha taha ʻo e ngaahi konga ʻe tolu ʻoku toe ʻi he “ ʻAhiʻahi” pea teuteu ke akoʻi e toenga ʻo e meʻa ʻoku nau akó, kau ai e founga ʻe lava ke tokonia ai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí lolotonga e taimi ʻo e faingataʻá. Poupouʻi kinautolu ke vahevahe ha aʻusia fakataautaha ʻoku felāveʻi mo e meʻa ʻoku nau laú kapau ʻoku nau ongoʻi fiemālie ke fai ia.

  • Ko e founga ʻe taha ke kamataʻi ai ha fealeaʻaki fekauʻaki mo e ʻahiʻahí ko hano tā ha foʻi laine ʻi lotomālie he palakipoé pea hiki ʻi ha tafaʻaki ʻe taha ʻa e Ko e hā ʻoku tau fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí? mo e Te tau lava fēfē ʻo fehangahangai faivelenga mo e ʻahiʻahí? ʻi he tafaʻaki ʻe tahá. ʻE lava ke lau ʻe he mēmipa takitaha hoʻo kōlomú pe kalasí ha taha ʻo e ngaahi konga mei he pōpoaki ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni “Kuo Kafo,” ʻo kumi e ngaahi tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he palakipoé. Ko e hā ʻoku tau ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he pōpoaki ʻa ʻEletā ʻEnitasení?

  • Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ʻEletā Sitenilī G. ʻElisi ha fakatātā ʻo ha fanga kiʻi moa mo ha fanga kiʻi pepe ke akoʻi fekauʻaki mo e ʻahiʻahí ʻi heʻene pōpoaki “ʻOku Tau Falala Nai Kiate Ia? ʻOku Lelei e Faingataʻá” (Liahona, Nōvema 2017, 112–14). Te ke lava ʻo vahevahe ha fakatātā ʻo ha kiʻi moa ʻoku fofoa pe ha kiʻi pepe ʻoku hū mai mei ha kofukofu pea aleaʻi e meʻa ne akoʻi ʻe ʻEletā ʻElisí. ʻE lava leva ke ngāue fakataha ʻa kinautolu ʻokú ke akoʻí ʻi ha ngaahi hoa, ke toe vakaiʻi e lea ʻa ʻEletā ʻElisí. ʻE lava ke lisi ʻe he hoa takitaha e meʻa kotoa te nau lava ʻo maʻú ʻa ia naʻá ne akoʻi fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku tau fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí pea mo e founga ʻoku totonu ke tau tali ʻaki iá. Kuo tokoniʻi fēfē nai kitautolu ʻe he kātaki ʻi he faivelenga lolotonga e ngaahi taimi ʻo e faingataʻá, ke tau ofi ange ai ki he Fakamoʻuí?

Ngāue ʻi he Tui

Poupouʻi ʻa e kōlomú pe kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto mo lekooti ʻa e meʻa te nau fai ke ngāueʻi ai e ngaahi ongo ne nau maʻu he ʻaho ní. ʻOku felāveʻi fēfē ʻa e lēsoni he ʻaho ní mo e ngaahi taumuʻa fakafoʻituitui kuo nau fokotuʻú? Kapau te nau fie maʻu, ʻe lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kōlomú pe kalasí ʻenau ngaahi fakakaukaú.

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Poupoú

Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamoʻuí

Naʻe ʻafioʻi tonu ʻe he Fakamoʻuí ʻa kinautolu naʻá Ne akoʻí—pea naʻá Ne ʻafioʻi e tuʻunga te nau aʻusiá. ʻI heʻenau faingataʻaʻiá, naʻe ʻikai ke Ne tukuange kinautolu ka naʻe kei ʻofa pē ʻiate kinautolu. Ko e hā ha ngaahi faingataʻa ʻoku fehangahangai mo e toʻu tupú? Te ke lava fēfē ʻo fakahaaʻi hoʻo ʻofá mo e poupoú?

Paaki