Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
22–28 Sānuali: “Fakamahafu … ʻaki ʻa e Māʻoniʻoní pea mo e Mālohi ʻo e ʻOtuá.” 1 Nīfai 11–15


“22–28 Sānuali: ʻFakamahafu … ʻaki ʻa e Māʻoniʻoní pea mo e Mālohi ʻo e ʻOtuá.’ 1 Nīfai 11–15,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2024)

“22–28 Sānuali. 1 Nīfai 11–15,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2024)

ʻĪmisi
ko hono kai ʻe he kakaí ʻa e fua ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí

Ko e ʻOfa ʻa e ʻOtuá, tā fakatātaaʻi ʻe Sabrina Squires

22–28 Sānuali: “Fakamahafu … ʻaki ʻa e Māʻoniʻoní pea mo e Mālohi ʻo e ʻOtuá”

1Nīfai 11–15

ʻI he taimi ʻoku ʻi ai ai ha ngāue kāfakafa ʻa e ʻOtuá ke fakahoko ʻe Heʻene palōfitá, ʻokú Ne faʻa ʻoange ki he palōfita ko iá ha vīsone kāfakafa. Naʻe maʻu kotoa ʻe Mōsese, Sione, Līhai, mo Siosefa Sāmita ha ngaahi vīsone pehē—ko ha ngaahi vīsone naʻá ne fakamaama ʻenau fakakaukaú mo tokoni ke nau ʻiloʻi hono kāfakafa mo e fungani moʻoni ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá.

Naʻe maʻu foki ʻe Nīfai ha taha ʻo e ngaahi vīsone liliu moʻui ko ʻení. Naʻá ne mamata ki he ngāue ʻa e Fakamoʻuí, ki he kahaʻu ʻo e hako ʻo Līhaí ʻi he fonua ʻo e talaʻofá, pea mo e ikuʻanga ʻi he ʻaho kimui ní ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá. Naʻe mateuteu lelei ange ʻa Nīfai ki he ngāue naʻe hanganaki maí, ʻi he hili ʻo e vīsone ko ʻení. ʻE lava ke tokoni ha laukonga fekauʻaki mo e vīsone ko ʻení ke teuteuʻi ai mo koe—he ʻoku ʻi ai foki ha ngāue ʻa e ʻOtuá ke ke fai ʻi Hono puleʻangá. ʻOku mou kau ʻi he “kau māʻoniʻoni ʻo e siasi ʻo e Lamí” naʻe mamata ki ai ʻa Nīfai, “kuo fakamovetevete ki he funga kotoa ʻo e māmaní; pea naʻe fakamahafu ʻa kinautolu ʻaki ʻa e māʻoniʻoní pea mo e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi he fuʻu nāunau lahi” (1 Nīfai 14:14).

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

1 Nīfai 11

Naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi ko hano fakahaaʻi ia ʻo ʻEne ʻofá.

ʻI he taimi naʻe fehuʻi ai ʻe Nīfai ki he ʻāngeló fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e fuʻu ʻakau ʻi he mata meʻa-hā-mai ʻa Līhaí, naʻe mei lava pē ke pehē ʻe he ʻāngeló, “ʻOkú ne fakafofongaʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá.” Ka, naʻá ne fakahā kia Nīfai ha ngaahi fakataipe mo ha ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Kumi e ngaahi fakataipe mo e ngaahi meʻa ko naʻe hoko ko ʻení ʻi hoʻo lau mo fakalaulauloto ki he 1 Nīfai 11. Ko e hā ʻokú ke maʻu ʻoku tokoni ke mahino kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e taupotu taha ʻi hono fakahaaʻi ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá?

Te ke ala fakakaukau foki ke mamata ʻi he Ngaahi Vitiō ʻo e Tohi Tapú ʻi he Gospel Library ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻe mamata ki ai ʻa Nīfaí. Kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he Fakamoʻuí ke ke ongoʻi e ʻofa ʻa hoʻo Tamai Hēvaní?

Vakai foki, Susan H. Porter, “ʻOfa ʻa e ʻOtuá: Ko e Fakafiefia Taha ia ki he Laumālié,” Liahona, Nōvema 2021, 33–35.

1 Nīfai 12–14

ʻE lava ke ʻfakamahafu [au] ʻaki ʻa e māʻoniʻoní” mo e mālohí.

He ʻikai moʻui ʻa Nīfai ke mamata tonu ki he konga lahi ʻo e meʻa naʻe mamata ki ai ʻi heʻene mata meʻa-hā-maí. ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe mahuʻinga ai ke ʻilo ʻe Nīfai ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke ʻiloʻi kinautolú? Fakahoko e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ke laukonga ai fekauʻaki mo ha faʻahinga meʻa naʻe mamata ki ai ʻa Nīfai ʻi heʻene mata meʻa-hā-maí (vakai, 1 Nīfai 12–14). Ko e hā ha ngaahi ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo ho tufakanga ʻi he “ngāue maʻongoʻonga mo fakaofo” ʻa e ʻEikí? (1 Nīfai 14:7). Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa maʻongoʻonga mo fakaofo kuó Ne fai maʻau?

Fakakaukauʻi ʻo tautautefito ki he talaʻofa ʻi he 1 Nīfai 14:14. Kuo fakahoko fēfē ʻe he ʻEikí ʻa e talaʻofá ni ʻi hoʻo moʻuí? (Ke maʻu ha ngaahi sīpinga, vakai ki he David A. Bednar “ʻAki e Mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi he Fuʻu Nāunau LahiLiahona, Nōvema 2021, 28–30, tautautefito ki he ongo konga fakaʻosí.)

1 Nīfai 13:1–9; 14:9–11

Ko e hā ʻa e “siasi lahi mo fakalielia” naʻe mamata ki ai ʻa Nīfaí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻoku fakafofongaʻi ʻe he “siasi lahi mo fakalielia” naʻe fakamatalaʻi ʻe Nīfaí “ha faʻahinga fakakaukau fakapoto pe kautaha ʻoku nau fakafepakiʻi ʻa e tui ki he ʻOtuá. Pea ko e ʻpōpulaʼ ko ia ʻoku fekumi e ʻsiasiʼ ko ʻení ke ʻohifo ki ai e kāingalotú he ʻikai lahi ange ki he pōpula fakaesinó ʻo hangē ko e pōpula ki he ngaahi fakakaukau halá” (“Tuʻu ko e Kau Fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá,” Liahona, Māʻasi 2015, 32). ʻOku tokoni fēfē atu nai e Fakamoʻuí ke ke hao—pea hola mei he—pōpula ki he ngaahi fakakaukau halá.

1 Nīfai 15:1–11

ʻE tali mai ʻe he ʻOtuá ʻo kapau te u kole ʻi he tui.

Kuó ke ongoʻi nai ʻi ha taimi ʻo hangē ʻoku ʻikai ke ke maʻu ha fakahā fakataautaha—pe ʻoku ʻikai folofola atu e ʻOtuá kiate koe? Ko e hā ʻa e faleʻi naʻe fai ʻe Nīfai ki hono ongo taʻoketé ʻi he taimi naʻá na ongoʻi peheni aí? (Vakai, 1 Nīfai 15:1–11.) ʻE founga fēfē haʻo fakaʻaongaʻi e faleʻi ʻa Nīfaí ʻi hoʻo moʻuí?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e seminelí

1 Nīfai 15:23–25

ʻOku tokoniʻi au ʻe he pīkitai ki he folofola ʻa e ʻOtuá ke u tekeʻi ʻa e ivi tākiekina ʻo Sētané.

Naʻe faʻa ʻi ai ha ngaahi meʻa mahuʻinga ʻa Nīfai ke lea ʻaki ki hono ngaahi tokouá. Ka naʻe hangē naʻe mamafa ange kiate ia ʻa e meʻa naʻá ne talaange kiate kinautolu ʻi he 1 Nīfai 15:23–25. Ko e hā ʻa e pōpoaki ʻa Nīfaí, pea ʻokú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga naʻá ne fuʻu ongoʻi mālohi ai fekauʻaki mo iá?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻe lava e “folofola ʻa e ʻOtuá” ʻo ʻuhinga ki he ngaahi folofolá, ki he lea ʻa e kau palōfita moʻuí, pea kia Sīsū Kalisi tonu. ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e “puke ke maʻu” e folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí? ʻE ʻuhinga nai ki he hā ʻa e “piki maʻu” kia Sīsū Kalaisí? Te ke ala kumi ha ngaahi tali ki he ongo fehuʻi ko ʻeni ʻi he pōpoaki ʻa ʻEletā Petinā “Ka Naʻe ʻIkai Te Mau Tokanga Kiate Kinautolu” (Liahona, Mē 2022, 14–16).

ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he pīkitai ki he folofola ʻa e ʻOtuá ke ke tekeʻi ʻa e filí? ʻE tokoniʻi koe ʻe hano fakafonu ha tēpile hangē ko ʻení ke fakamāʻopoʻopo hoʻo ngaahi fakakaukaú:

 … tokoniʻi au ke u ikunaʻi ʻa e ngaahi ʻao fakapoʻuli ʻo e ʻahiʻahí? (vakai, 1 Nīfai 12:17)

 … tokoniʻi au ke “ʻoua naʻá ku tokanga” ki he laulaunoa mo e loto hīkisia ʻa māmaní? (1 Nīfai 12:18)

Ko e hā e founga ʻoku hanga ai ʻe he pīkitai ki he folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí ʻo …

Ko e hā e founga ʻoku hanga ai ʻe he pīkitai ki he Fakamoʻuí ʻo …

Vakai foki, “Ko e Vaʻa Ukameá,” Ngaahi Himí, fika 172; Jorge F. Zeballos, “Ko Hono Langa ha Moʻui ʻOkú ne Matuʻuaki ʻa e Filí,” Liahona, Nōvema 2022, 50–52.

ʻĪmisi
fāmili ʻoku nau lau e folofolá

ʻOku hangē ʻa e folofolá ha vaʻa ukamea ʻokú ne tataki kitautolu ki he fuʻu ʻakau ʻo e moʻuí.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Liahona mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻi he māhina ní.

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

1 Nīfai 11:16–33

Naʻe fekauʻi mai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ʻokú Ne ʻofa ʻiate au.

  • Ke akoʻi ʻa Nīfai fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá, naʻe fakahā ʻe ha ʻāngelo kia Nīfai ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa e Fakamoʻuí. Te ke lava ʻo fai e meʻa tatau ki hoʻo fānaú—ʻoange ha ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko naʻe mamata ki ai ʻa Nīfai ʻi he 1 Nīfai 11:20, 24, 27, 31, mo e 33 (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 30, 35, 39, 42, 57). ʻI hoʻomou lau e ngaahi veesi ko ʻení, tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau kumi ʻa e fakatātā ʻoku hoa mo iá. Ko e hā ʻoku tau ako kau kia Sīsū Kalaisi ʻi he ngaahi veesi mo e ngaahi fakatātā ko ʻení?

  • ʻE lava ke tokoni hano hivaʻi ha foʻi hiva hangē ko e Naʻá Ne Fekau Hono ʻAló” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 20–21) ke ongoʻi ʻe hoʻo fānaú e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Hili hoʻomou hivá, fehuʻi ki hoʻo fānaú pe ko e hā ʻoku nau ako mei he hivá. Ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku tau ako fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá mei he 1 Nīfai 11:22–23?

Fakaʻaongaʻi e ʻātí ke tokoni ki he fānaú ke nau ako. ʻI he taimi ʻokú ke akoʻi ai ki he fānaú ha talanoa ʻo e folofolá, tokoni ke nau sioloto ki ai. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi fakatātā, vitiō, tamapua, teunga mo e alā meʻa peheé.

1 Nīfai 13:26–29, 35–36, 40

ʻOku akoʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ha ngaahi moʻoni mahuʻinga.

  • Ke tokoni ke fakamahuʻingaʻi ʻe hoʻo fānaú ʻa e ngaahi moʻoni “mahinongofua mo mahuʻinga” ʻi he Tohi ʻa Molomoná, te ke lava ʻo tā ha fakatātā pea fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau liliu pe toʻo ha ngaahi konga ʻo e fakatātaá ke ʻasi kehe. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻeni ke akoʻi ʻaki ko e ngaahi meʻa ʻi he Tohi Tapú naʻe liliu mo toʻo ia ʻi ha vahaʻataimi lahi. Lau fakataha ʻa e 1 Nīfai 13:40 pea talanoa ki he founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he Tohi ʻa Molomoná (“ʻa e ngaahi lekooti fakamuimui ko ʻení”) ke mahino ʻa e “ngaahi meʻa mahinongofua mo mahuʻinga” naʻe mole mei he Tohi Tapú (ko e ngaahi “ʻuluaki” lekōtí). Ko e hā ha ngaahi moʻoni “mahinongofua mo mahuʻinga” kuó ke ako mei he Tohi ʻa Molomoná?

  •   Mahalo ʻe fiefia e fānaú ke toe faʻu e fakatātaá mei he vitioó.

ʻĪmisi
ngaahi tatau ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi ha ngaahi lea fakafonua kehekehe

ʻOku fakafoki mai ʻe he Tohi ʻa Molomoná e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne mole he lolotonga ʻo e Hē mei he Moʻoní.

1 Nīfai 15:23–24

ʻOku tokoni e pīkitai ki he folofola ʻa e ʻOtuá ke u tekeʻi ʻa e ʻahiʻahí

  • ʻOange ha faingamālie ki hoʻo fānaú ke fakamatalaʻi ai e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo e mata meʻa-hā-mai ʻa Līhaí. ʻE ala tokoni ke fakaʻaongaʻi ha fakatātā, hangē ko ia ʻi he fokotuʻutuʻu ʻi he uike kuo ʻosí. Ko e hā naʻá ne taʻofi ʻa e kakaí ke ʻoua te nau aʻu ki he fuʻu ʻakaú? Ko e hā naʻe tokoni ke nau aʻu ki aí? Te ke ala kole ange ke nau kumi ʻa e vaʻa ukameʻá ʻi he fakatātaá. Lau fakataha ʻa e 1 Nīfai 15:23–24 ke ʻiloʻi pe ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he vaʻa ukameá mo e founga ʻe lava ai ʻo tokoni kiate kitautolú.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he tatau ʻo e māhiná ni ʻo e makasini Ko e Kaumeʻá.

ʻĪmisi
Ko e mata meʻa-hā-mai ʻa Nīfai kia Mele mo e pēpē ko Sīsuú

Mata meʻa-hā-mai ʻa Nīfai kia Melé, tā fakatātā ʻa James Johnson

Paaki