Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
4–10 Māʻasi: “ʻOku Mau Fiefia ʻia Kalaisi.” 2 Nīfai 20–25


“4–10 Māʻasi: ʻʻOku Mau Fiefia ʻia Kalaisi.’ 2 Nīfai 20–25,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2024)

“4–10 Māʻasi. 2 Nīfai 20–25,”Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2024)

ʻĪmisi
ako fakafāmili

4–10 Māʻasi: “ʻOku Mau Fiefia ʻia Kalaisi”

2 Nīfai 20–25

ʻOku kau he ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá ha ngaahi fakatokanga mālohi, ka ʻoku nau toe ʻomi foki ha ʻamanaki lelei mo e fiefia. Ko e ʻuhinga ʻeni ʻe taha naʻe fakakau ai kinautolu ʻe Nīfai ʻi heʻene lekōtí, naʻá ne pehē: “ʻOku ou tohi ha niʻihi ʻo e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá, koeʻuhí ka ʻi ai ha niʻihi … ʻe mamata ki he ngaahi leá ni, te nau hiki hake honau lotó pea fiefia” (2 Nīfai 11:8). Ko hono moʻoní, ko e fakaafe ko ia ke lau e ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá ko ha fakaafe ia ke fiefia. Te ke lava ʻo fiefia, hangē ko Nīfaí, ʻi he ngaahi kikite ʻa ʻĪsaia fekauʻaki mo hono tānaki fakataha ʻo ʻIsilelí, hāʻele mai ʻa e Mīsaiá, pea mo e nonga naʻe talaʻofa ki he kakai angatonú. Te ke lava ʻo fiefia ke moʻui ʻi he kuonga naʻe kikiteʻí ʻe “fokotuʻu” ai ʻe he he ʻEikí “ha fuka maʻá e ngaahi puleʻangá, pea fakatahaʻi mai ʻa e kau liʻekina ʻo ʻIsilelí” (2 Nīfai 21:12). ʻI he taimi te ke fieinua ai ki he māʻoniʻoní, te ke lava ʻo “ʻutu fiefia ʻa e vai mei he ngaahi vai ʻo e fakamoʻuí” (2 Nīfai 22:3). Ko hono fakalea ʻe tahá, te ke lava ʻo “fiefia ʻia Kalaisi” (2 Nīfai 25:26).

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

2 Nīfai 21–22

Te u lava ʻo maʻu ha [nonga] ʻia Sīsū Kalaisi.

Naʻe ʻi ai e palopalema ʻa e fānau ʻa Līhaí ʻi he fekainakí. Naʻe fakaʻau ʻo kovi ange ʻa e palopalemá ʻi he ngaahi toʻu tangata ʻo e kahaʻú, ʻo iku ai ki he mavahevahé, nofo pōpulá, mamahí, mo e fakaʻauhá. Pea ʻoku kei hoko pē ʻa e fekainakí ko ha palopalema he ʻahó ni.

ʻI heʻetau manatuʻi kotoa iá, fakakaukau ki he ngaahi kikite ʻi he 2 Nīfai 21–22. Fakakaukau ki he founga ʻoku fakahoko ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa e ngaahi kikite ko ʻení. Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e kikite ko e ulofí ʻe “nofo fakataha … mo e lamí”? (2 Nīfai 21:6). Fakalaulauloto pe ko e hā e meʻa te ke lava ʻo fai ke ke hoko ai ko ha taha fakamelino.

Vakai, Dale G. Renlund, “ʻOku Fakangata ʻe he Melino ʻa Kalaisí ʻa e Tāufehiʻá,” Liahona, Nōvema 2021, 83–85.

2 Nīfai 21:9–12

ʻOku tānaki ʻe he ʻEikí Hono kakaí.

Naʻe hoko ʻa Nīfai mo hono fāmilí ko ha kau fakamoʻoni ki hono fakamoveteveteʻi ʻo ʻIsilelí (vakai, 2 Nīfai 25:10). Te ke lava he taimí ni ʻo kau ki hono tānaki ʻo ʻIsilelí (vakai, 2 Nīfai 21:12). ʻI hoʻo lau ʻa e 2 Nīfai 21:9–12, fakakaukau pe ʻe founga fēfē haʻo lava ke tokoni ʻi hono fakahoko e ngaahi kikite ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Hangē ko ʻení, ʻi hoʻo lau fekauʻaki mo e “fuka” (fuka pe fakaʻilonga) ʻe fokotuʻu ke tānaki e kakai ʻa e ʻOtuá, fakakaukau ki haʻo mamata ki hono tānaki fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻe he ʻOtuá ʻa Hono kakaí. Ko e hā ʻokú ne tohoakiʻi mai ʻa e kakaí ki he ʻEikí mo Hono Siasí.

Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ‘okú ne ueʻi koe ke ke fai ke tokoni ʻi hono tānaki fakataha e kakai ʻo e ʻOtuá?

2 Nīfai 23–24

ʻE holofa e ʻofa ki māmani ʻa Pāpiloné.

Naʻe hoko e puleʻanga ʻo Pāpiloné ko ha fakamanamana fakapolitikale mo fakakautau mālohi fau ki ʻIsileli he kuonga muʻá. Ka ki he kakai ʻo Nīfaí—pea mo kitautolu he ʻaho ní—ʻoku tuʻu fakailifia lahi ange ʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe Pāpiloné: ʻa e ʻofa ki māmaní mo e angahalá. Fakakaukau pe naʻe uesia fēfē ʻe he ngaahi fakatokanga ʻi he 2 Nīfai 23–24 ʻa e kakai naʻa nau manavahē pe saiʻia pe falala ki he koloa mo e mālohi ʻo Papiloné (vakai, hangē ko ʻení 23:6–9, 11, 19–22; 24:10–19). Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa tatau te tau ala manavasiʻi pe saiʻia pe falala ki ai he ʻahó ni? Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ko e pōpoaki ia ʻa e ʻEikí kiate koe ʻi he ngaahi vahe ko ʻení? Fakakaukau pe te ke lava fēfē ke fakahaaʻi ʻokú ke “fiefia ʻi [he] pule [ʻa e ʻEikí]” (2 Nīfai 23:3).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e seminelí

2 Nīfai 25:19–29

ʻOku mau lea ʻia Kalaisi … ‘oku mau fiefia ʻia Kalaisi.”

Naʻe tauʻatāina pē hono vahevahe ʻe Nīfai ʻene ngaahi tuí—tautautefito ʻene fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. ʻI he kotoa hoʻo ako ʻe 2 Nīfai 25, fakakaukau ki he fakaʻamu ʻa Nīfai ke “fakalotoʻi [ʻene] fānaú … ke nau tui kia Kalaisi, mo fakalelei ki he ʻOtuá” (veesi 23). Ko e hā naʻe fiemaʻu ʻe Nīfai ke ʻilo ʻe he kakaí fekauʻaki mo e Fakamoʻuí? (vakai, veesi 12–13, 16). Naʻe feinga fēfē ʻa Nīfai ke ne fakalotoʻi ʻa e kakaí ke tui kiate Iá? (vakai, veesi 19–29). Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻi he ngaahi vahe ko ʻení ʻokú ne fakalotoʻi koe ke ke tui mo muimui kia Sīsū Kalaisí.

ʻOku ʻi ai hatau niʻihi he ʻikai ke nau ongoʻi loto lahi hangē ko Nīfaí ʻi heʻene teu fakamatala kia Kalaisí. Kae mahalo te ke lava ʻo maʻu ha meʻa ʻi he ngaahi akonaki ʻa Nīfai ʻi he 2 Nīfai 25:23–26 te ne ueʻi koe ke ke talanoa tauʻatāina ki Ai mo ha niʻihi kehe. Hangē ko ʻení, ʻe ala ueʻi koe ʻe he pehē ʻe Nīfai “ʻOku mau fiefia ʻia Kalaisí” ke ke fakakaukau ki he founga ʻoku ʻomi ai ʻe he Fakamoʻuí kiate koe ʻa e fiefiá—mo e founga te ke lava ai ʻo vahevahe ʻa e fiefia ko iá mo e niʻihi kehé.

ʻI heʻene pōpoaki “ʻOku mau Lea ʻia Kalaisí”(Liahona, Nōvema 2020, 88–91), ʻoku fokotuʻu mai ai ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni e founga ke tau lava ai ʻo lea tauʻatāina ange kau kia Kalaisi ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe. Ko e fē ʻi heʻene ngaahi fokotuʻú ʻoku mahuʻinga kiate koé? Ko e hā ha ngaahi faingamālie ʻokú ke maʻu ke talanoa ai kau kia Kalaisi mo ha niʻihi kehe?

Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fakahā ki ha niʻihi kehé fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí? Kapau ʻokú ke fiemaʻu ha ngaahi fakakaukau, te ke ala kumi ʻi he “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló” (Gospel Library). ʻE lava ha himi hangē ko e “ʻOku ou Tui kia Kalaisí” (Ngaahi Himí, fika 66) ʻo ʻoatu ha ngaahi fakakaukau lahi ange.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Liahona mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻi he māhina ní.

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

2 Nīfai 21:1–5

ʻE fakamaau ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he angatonu.

  • Ke tokoni ke sioloto hoʻo fānaú ki he ngaahi veesi ko ʻení, vakai pe te ke lava ʻo maʻu ha fuʻu ʻakau kuo ʻosi tā pe ko ha vaʻa ʻoku tupu mei ha fuʻu ʻakau (pe fakaʻaongaʻi ʻa e fakatātā ʻi laló). Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he “vaʻa” ʻi he 2 Nīfai 21:1 ʻa Sīsū Kalaisi, ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he veesi 2–5 fekauʻaki mo Iá?

ʻĪmisi
kiʻi fuʻu ʻakau ʻoku tupu mei ha sinoʻi ʻakau

2 Nīfai 21:6–9

ʻOku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e nongá mo e fiefiá.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he 2 Nīfai 21:6–9 fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke hoko ʻo ka muimui ʻa e taha kotoa ki he Fakamoʻuí? (vakai foki, 4 Nīfai 1:15–18). Te tau lava fēfē ke ngaohi hotau ʻapí ke tatau ange mo ʻeni? ʻE ala fiefia hoʻo fānaú ke mamata ki he fakatātā ʻo e fanga monumanu ʻoku hā ʻi he veesi 6–7—ko e fanga monumanu ʻoku meimei ke nau fili ka ʻoku ʻikai ke nau fefakamamahiʻaki ʻi he ʻe toe hāʻele mai ʻa Sīsuú (vakai ki he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní). ʻE toe lava foki ke tā ʻe hoʻo fānaú ha ngaahi fakatātā ʻo kinautolu mo e fanga monumanu ko ʻení ʻoku nau nofo melino mo Sīsū.

2 Nīfai 21:11–1222

ʻOku tānaki ʻe he ʻEikí Hono kakaí.

  • Naʻe pehē ʻe ʻĪsaia ʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí ha “fuka maʻá e ngaahi puleʻangá” ke tokoniʻi e kakaí ke tānaki kiate Ia (vakai, 2 Nīfai 21:11–12).   Mahalo te nau fiefia ke tā haʻanau fuka pē ʻanautolu. Te nau lava ʻo fakakau ai ha ngaahi fakatātā pe ngaahi lea ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻoku nau omi ai kia Sīsū Kalaisi mo Hono Siasí. Tuku ange ke nau talanoa ki heʻenau ngaahi fuká, pea tokoni ke nau fakakaukau ki ha founga te nau lava ai ʻo tokoniʻi ha niʻihi kehe ke nau “tānaki” mai kia Sīsū Kalaisi.

  • Hili hano lau fakataha e 2 Nīfai 22:4–5 te ke lava ʻo talanoa mo hoʻo fānaú kau ki ha niʻihi ʻo e “ngaahi meʻa lelei lahi” kuo fai ʻe he ʻEikí. Ko e hā ha niʻihi ʻo e “ngaahi ngāue [ʻa e ʻEikí] ʻi [hotau] lotolotongá” te tau lava ʻo fakahā? Ke tokoni ke fakakaukau hoʻo fānaú ki he fehuʻi ko ʻení, te mou ala hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e Fakamoʻuí, hangē ko e “ʻOku Ou Tui Kia Kalaisí” (Ngaahi Himí, fika 66). Te mou lava ʻo fetongitongi ʻi hono fakakakato ha sētesi hangē ko ʻení: “ʻOku ou tui kia Kalaisi; ʻOkú Ne .” Te tau lava fēfē ʻo tokoniʻi ʻa e kakai kehé ke nau ʻilo e meʻa kuo fai ʻe he Fakamoʻuí maʻatautolú?

2 Nīfai 25:26

“ʻOku mau fiefia ʻia Kalaisi.”

  • Te ke tokoniʻi fēfē hoʻo fānaú ke nau “fiefia ʻia Kalaisi”?  . ʻE lava ke tala atu ʻe hoʻo fānaú ha ngaahi mōmeniti fakafefia ʻi he talanoá. Pea, ʻi hoʻomou lau fakataha ʻa e 2 Nīfai 25:26, te nau lava ʻo talanoa fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku nau “fiefia ai ʻia Kalaisí.”

Fakamoʻoni kia Kalaisi. ʻOua naʻá ke pehē ʻoku ʻiloʻi ʻe homou fāmilí ʻa e ongo ʻokú ke maʻu ki he Fakamoʻuí. Talaange kiate kinautolu, pea tuku ke tākiekina ʻe hoʻo ngaahi ongo fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻa e anga hoʻomou fengāueʻakí.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Ko e Kaumeʻa ʻo e māhina ní.

ʻĪmisi
ko ha ongo faifekau ʻokú na akoʻi ha fāmili

Te u Fai Ho Finangaló, tā fakatātā ʻa Ramon Ely Garcia Rivas

Paaki