Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
20–26 Mē: “Kuo [Mau] Fai ha Fuakava mo Ia.” Mōsaia 18—24


20–26 Mē: ʻKuo Mau Fai ha Fuakava mo Ia.’ Mōsaia 18–24,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2024)

“20–26 Mē. Mōsaia 18–24,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2024)

ʻĪmisi
ko e hola ʻa e kakai ʻo Limihaí

Minerva Teichert (1888–1976), Escape of King Limhi and His People [Ko e Hola ʻa e Tuʻi ko Limihaí mo Hono Kakaí]1949–1951, oil on masonite, 35 7/8 × 48 inches. Brigham Young University Museum of Art, 1969.

20–26 ʻo Meé: Kuo Mau Fai ha Fuakava mo Ia

Mōsaia 18–24

ʻOku fakahaaʻi ʻe he fakamatala kia ʻAlamā mo hono kakaí ʻi he Mōsaia 18; 23–24 ʻa hono ʻuhinga ʻo e “hū ki he lotoʻā sipi ʻo e ʻOtuá” (Mōsaia 18:8). ʻI he taimi naʻe papitaiso ai ʻa e kakai ʻo ʻAlamaá, naʻa nau fai ha fuakava mo e ʻOtuá ke “tauhi kiate ia mo tauhi ʻene ngaahi fekaú” (Mōsaia 18:10). Neongo ko ha tukupā fakataautaha ʻeni, ka naʻe ʻi ai ʻene fekauʻaki mo e anga ʻo ʻenau feohí. ʻIo, ko e fononga foki ki he Tamai Hēvaní ʻoku fakafoʻituitui, pea he ʻikai ke lava ʻe ha taha ia ʻo tauhi ʻetau ngaahi fuakavá maʻatautolu, ka ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku tau tuenoa. ʻOku fiemaʻu ke tau fetokoniʻaki. ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí, ʻoku tau fuakava ke tauhi ki he ʻOtuá ʻaki ʻetau tokoni mo fetokoniʻaki ʻi he fonongá, ʻo “fefuaʻaki ʻa [ʻetau] ngaahi kavengá” (Mōsaia 18:8–10). Naʻe ʻi ai ha ngaahi kavenga ʻa e kakai ʻo ʻAlamaá ke fua, ʻo tatau mo kitautolu kotoa. Pea ko e founga ʻe taha ʻoku tokoni mai ai ʻa e ʻEikí ke tau “fua faingofua ʻa [ʻetau] ngaahi kavengá” (Mōsaia 24:15) ko hono foaki mai ha kakai ko ha Kau Māʻoniʻoni kuo nau ʻosi palōmesi ke tangi fakataha mo kitautolu pea mo fakafiemālieʻi kitautolu, hangē ko ia kuo tau palōmesi ke fai kiate kinautolú.

Vakai foki, “Ko Hono Fakatauʻatāinaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kakai ʻo ʻAlamā mo Limihaí” (vitiō), Gospel Library.

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e seminelí

Mōsaia 18:1–17

ʻI he taimi ʻoku papitaiso ai aú, ʻoku ou fai ha fuakava mo e ʻOtuá.

Fakakaukau ki he loloto ʻo e ongo naʻe maʻu ʻe he kakai tui ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mōsaia 18 fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Naʻe pau ke nau fakataha fakafufū, ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki, ke ako fekauʻaki mo Ia (vakai, veesi 3). Pea ʻi heʻenau maʻu ʻa e faingamālie ke fakahaaʻi ʻenau tukupā ʻi he fuakava ʻo e papitaisó, “naʻa nau pasipasi honau nimá ʻi he fiefia, ʻo nau kaila: Ko e fakaʻamu ia ʻa homau lotó” (Mōsaia 18:11).

ʻE lava ke hoko hono lau ʻo e ngaahi veesi ko ʻení ko ha faingamālie lelei ke fakalaulauloto ai ki he mahuʻinga hoʻo ngaahi fuakavá kiate koé. ʻI hoʻo ako kae tautautefito ki he Mōsaia 18:8–14 ,fakakaukauʻi ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā ʻokú ke ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi palōmesi naʻá ke fai ʻi he papitaisó? Ko e hā ʻoku talaʻofa atu ʻe he ʻOtuá? (vakai, veesi 10, 13).

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e fuakava ke tauhi ki he ʻOtuá mo ʻetau fetokoniʻakí? (vakai, veesi 8–9).

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ke “tuʻu ko [ha] fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá”? (veesi 9).

  • ʻOku tokoni fēfē atu hoʻo tauhi e fuakava ʻo ho papitaisó ke ke “fonu ʻi he Laumālié”? (Mōsaia 18:14). ʻOku tokoni fēfē atu ʻa e Laumālié ke ke tauhi hoʻo fuakavá?

ʻE ala taki koe ʻe hono tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke ke fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai e ngaahi fuakavá mo e ngaahi ouaú ki he ʻOtuá. Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi ʻilo ʻi he pōpoaki ʻa ʻEletā Gerrit W. Wong ko e “Haʻisia ki he Fuakavá” (Liahona, Nōvema 2019, 80–83) pe pōpoaki ʻa Palesiteni Jean B. Bingham “ʻOku Fakamālohia, Maluʻi, mo Teuteuʻi Kitautolu ʻe he Ngaahi Fuakava mo e ʻOtuá ki he Nāunau Taʻengatá” (Liahona, Mē 2022, 66–69). Ko e hā ʻokú ke houngaʻia ai ʻi he ngaahi fekaú? Ko e hā ʻokú ke fai ke tauhi hoʻo ngaahi palōmesí?

Vakai foki, Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Papitaisó,” Gospel Library; “ʻOku Akoʻi ʻe ʻAlamā ko e Lahí pea Fai Papitaiso ʻi he Ngaahi Vai ʻo Molomoná” (vitiō), Gospel Library.

Akoʻi ʻa e moʻoní mei he folofolá mo e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní. ʻI hoʻo faiako—mo akó—manatuʻi ko e taha ʻo e ngaahi founga lelei taha ke fakatupulaki ai e tui kia Kalaisí ke nofotaha ʻi he folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní (vakai, Mōsaia 18:19).

Mōsaia 18:17–30

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻOtuá Hono kakaí ke nau fakataha, fokotuʻutuʻu maau, mo uouangataha.

ʻOku fifili ha kakai ʻe niʻihi, ko e hā ʻoku tau fiemaʻu ai ha siasí? Fakatotolo ʻi he Mōsaia 18:17–31, ʻo kumi ʻa e tuʻunga mahuʻinga naʻe maʻu ʻe he kakai ʻo ʻAlamaá ʻi heʻenau fakatahataha ki he “siasi ʻo Kalaisí” (Mōsaia 18:17). Ko e hā ha ngaahi faitatau ʻokú ke fakatokangaʻi ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi he kuonga ʻo ʻAlamaá mo hotau kuongá?

Te ke tali fēfē ki hao kaungāmeʻa pe mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku ʻikai tui ia ʻoku fiemaʻu ha siasi kuo fokotuʻu? Ko e hā ʻokú ke houngaʻia ai ke kau ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí?

Fakakaukau ki ha meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi e kau mēmipa ho uōtí pe Koló ke nau “loto taha ʻi he uouangataha mo e feʻofoʻofá ni” (Mōsaia 18:21).

Vakai foki, Dallin H. Oaks, “Ko e Fiemaʻu ke ʻi ai ha Siasí,” Liahona, Nōvema 2021, 24–26; “Ke Mou Feʻofaʻaki,” Ngaahi Himi, fika 200.

Mōsaia 21–24

ʻOku tokoniʻi au ʻe he ʻOtuá ke u fua ʻeku ngaahi kavengá.

Naʻe fakatou nofo pōpula ʻa e kakai ʻo Limihaí mo e kakai ʻo ʻAlamaá, neongo naʻe hoko ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe. Ko e hā te ke lava ʻo ako ʻi haʻo fakafehoanaki ʻa e fakamatala ki he kakai ʻo Limihaí ʻi he Mōsaia 19–22 mo e kakai ʻo ʻAlamaá ʻi he Mōsaia 18.; 23–24? ʻI hoʻo fai iá, kumi ʻa e ngaahi pōpoaki ʻoku kaunga ki hoʻo moʻuí. Hangē ko ʻení, ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “tuʻumālie māmālie”? (Mōsaia 21:16). Te ke lava fēfē ke fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

Mōsaia 23:21–24; 24:8–17

Te u lava ʻo falala ki he ʻEikí.

Neongo naʻa nau ʻosi fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá, ka naʻe kei nofo pōpula pē ʻa ʻAlamā mo hono kakaí. ʻOku fakahaaʻi ʻe heʻenau aʻusiá, ʻoku ʻikai taʻofi maʻu pē ʻe he falala ki he ʻEikí mo e moʻui ʻaki ʻetau ngaahi fuakavá ʻa e ngaahi faingataʻá, ka ʻoku tokoni ke tau ikunaʻi kinautolu. ʻI hoʻo lau ʻa e Mōsaia 23:21–24 mo e 24:8–17, fakatokangaʻi ha ngaahi foʻi lea mo ha ngaahi kupuʻi lea ʻe lava ke tokoni atu ke ke ako ai ke falala ki he ʻOtuá, neongo pe ko e hā ho ngaahi tūkungá.

Vakai foki, David A. Bednar, “Ke Nau Lava ʻo Fua Faingofua ʻEnau Kavengá,” Liahona, Mē 2014, 87–90.

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

Mōsaia 18:7–17

ʻI he taimi ʻoku papitaiso ai aú, ʻoku ou fai ha fuakava mo e ʻOtuá.

  • Ko ha founga mahuʻinga ʻe taha ke tokoni ke teuteu hoʻo fānaú ki he papitaisó ko hano akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e fuakava te nau fakahoko ʻi hono papitaiso kinautolú. ʻE lava ke faingofua pē ʻeni mo hono fakaʻaliʻali ʻo e fakatātā ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ki he uike ní mo e laukonga fakataha mo kinautolu fekauʻaki mo e fuakavá ʻi he Mōsaia 18:9–10. Fakakaukau ke fakaafeʻi ha fānau kuo ʻosi papitaiso ke ne akoʻi ʻeni ki he fānau iiki angé. Mahalo ʻe saiʻia hoʻo fānaú ke fanongo fekauʻaki mo ho papitaisó. Kuo tāpuekina fēfē hoʻo moʻuí ʻi hono tauhi hoʻo ngaahi fuakava mo e ʻOtuá?

  • ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he fānau kuo papitaisó hano toutou fakamanatu ange ʻo e ngaahi fuakava ne nau fai pea mo fakafoʻou he uike takitaha ʻaki e sākalamēnití. Mahalo naʻa lava ke fakafehoanaki ʻe hoʻo fānaú ʻa e fuakava papitaiso ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mōsaia 18:8–10 mo e ongo lotu ʻo e sākalamēnití (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:77, 79). ʻE founga fēfē haʻatau ʻai e sākalamēnití ko ha taimi makehe mo ʻapasia, ʻo hangē ko ʻetau papitaisó?

ʻĪmisi
kiʻi taʻahine ʻoku papitaiso

ʻOku tau fakahoko ha fuakava mo e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau papitaiso aí.

Mōsaia 18:17–28

ʻI hoku papitaisó, ʻoku ou hoko ai ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi.

  • ʻOku ʻilo nai ʻe hoʻo fānaú hono ʻuhinga ʻo e hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní? Fakakaukau ke ke tokoni ange ke nau kumi ha ngaahi fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he Mōsaia 18:17–28. Hangē ko ʻení, ʻe ala fakafofongaʻi ʻe he ongo fakatātā Fakanofo ki he Lakanga Fakataulaʻeikí mo e Totongi Vahehongofulú (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 106,113) ʻa e veesi 18 mo e 27–28. Talaange ʻa e ʻuhinga ʻokú ke houngaʻia ai ke hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Ko e tokoniʻi ko ia ʻo e fānaú ke nau “ongoʻi lototaha ʻi he uouangataha mo e ʻofá” (Mōsaia 18:21) ʻoku tokoni ia ke nau maʻu maʻu ai pē ha ongo fehokotaki mo e Siasí ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí. Fakakaukau ke fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau lau ʻa e Mōsaia 18:17–28. Ko e hā naʻe fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Kalaisí ʻi he kuonga ʻo ʻAlamaá ke nau feʻofaʻaki mo fetokoniʻakí? Te tau lava fēfē ʻo fakahoko ʻeni ʻi hotau uōtí, kolo ʻo e Siasí, pe tūkui koló? ʻE lava ʻe ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ʻofá, hangē ko e Te u ʻAʻeva pea mo Koé” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 78) ʻo fakamamafaʻi ʻa e pōpoaki ko ʻení.

Mōsaia 24:8–17

ʻE lava ke fakamaʻamaʻa ʻe he ʻOtuá ʻeku ngaahi kavengá.

  • ʻE lava ʻe ha kiʻi lēsoni fakataumuʻa faingofua ʻo ʻai ke fakangalongataʻa ange ʻa e akó. Fakakaukau ke fakafonu ha kiʻi tangai ʻaki ha ngaahi meʻa mamafa (ke fakafofongaʻi ʻa e ngaahi kavengá), pea fakaafeʻi ha kiʻi tamasiʻi/taʻahine ke ne toʻo ʻa e tangaí. ʻI hoʻo lau mo hoʻo fānaú ʻa e Mōsaia 24:8–17, kole ange ke nau toʻo ki tuʻa ha meʻa mei he tangaí ʻi he taimi kotoa pē ʻoku nau fanongo ai ki ha meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā mo hono kakaí ke kolea e tokoni ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau ngaahi kavengá. Hili ia pea te ke lava ʻo fakamatala kiate kinautolu ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he Tamai Tamai Hēvaní ʻo fakamaʻamaʻa ʻetau ngaahi kavengá ʻi heʻetau kolea ʻa ʻEne tokoní.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he tatau ʻo e māhiná ni ʻo e makasini Ko e Kaumeʻá.

ʻĪmisi
kakai ʻoku papitaiso

Ko e Ngaahi Vai ʻo Molomoná, tā fakatātā ʻa Jorge Cocco

Paaki