“Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik: Eb’ laj paab’anel sa’ xtiklajik chaq li Iglees,” Kim, Taaqehin—Choq’ re li ochoch ut li iglees: Li Tzol’leb’ ut Sumwank 2025 (2025)
“Eb’ laj paab’anel sa’ xtiklajik chaq li Iglees,” Kim, Taaqehin—Choq’ re li ochoch ut li iglees: 2025
Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik
Eb’ laj paab’anel sa’ xtiklajik chaq li Iglees
Naq toj maji’ nak’uub’aman li Iglees sa’ abril re 1830, li Qaawa’ kixye, “Ak q’an ru li awimq choq’ re q’ole’k” (Tzol’leb’ ut Sumwank 4:4). Kik’utman xyaalalil li ch’ol aatin a’in chiruheb’ li po li ke’chal chirix a’an, rik’in naq naab’aleb’ aj sik’ol re li yaal ke’b’eresiik xb’aan lix Musiq’ li Dios re xtawb’al lix Iglees li Jesukristo li k’ojob’anb’il wi’chik.
Naab’al reheb’ li xb’een aj paab’anel k’a’jo’ naq ke’k’anjelak sa’ xk’eeb’al xk’ojob’ankil li Iglees li k’ojob’anb’il wi’chik, ut li raatineb’ chirix xjalajikeb’ xch’ool ninqeb’ xloq’al choq’ qe sa’ li kutan a’in. Li paab’aal li ke’xk’ut, a’an ajwi’ li paab’aal naqaj ru re xpaab’ankil lix evangelio li Jesukristo.
Li xAbigail Calkins Leonard
Naq maare wan numenaq lajeeb’ xkak’aal chihab’ re li xAbigail Calkins Leonard, a’an ki’ok chireek’ankil rajom xch’ool naq te’kuye’q lix maak. Chi jo’q’ehaq naril li Santil Hu, ut li kristiaan sa’eb’ li jar iglees aj kristiano neke’rula’ani rochoch, a’b’an sachso xna’leb’ chirix k’a’ru xjalanileb’ li junjunq chi iglees. “Sa’ jun eq’la,” chan, “xink’am lin Santil Hu ut xkohin sa’ k’iche’, ut xinwiq’ib’ wib’ chi ch’och’.” Kitijok chi anchal xch’ool chiru li Qaawa’. “Sa’ junpaat kichal jun k’utb’esinb’il matk’ chiru xsa’ wu,” chan, “ut li junjunq ch’uut chi paab’aal kinume’ chiwu, ut jun xyaab’ kuxej kinixb’oq ut kixye: “Kab’lanb’ileb’ a’in re xsik’b’al tumin.” Toja’ naq chi najt kiwil jun nimla saqen, ut jun xyaab’ kuxej li wan taqe’q chaq kixye: “Laa’in tinwaklesi jun tenamit li taasaho’q wi’ inch’ool chireechaninkil ut chirosob’tesinkil.” Moqon, li xAbigail kirab’i resil lix Hu laj Mormon. Us ta maji’ wan jun li hu rik’in, kixsik’ “xnawb’al xyaalalil li hu a’in, rik’in lix maatan ut lix wankil li Santil Musiq’ej,” ut “sa’ junpaat kireek’a lix wankil.” Naq sa’ xraqik kiruhan rilb’al ru lix Hu laj Mormon, ak “kawresinb’il re xk’ulb’al.” A’an rochb’een lix b’eelom, laj Lyman, ke’kub’e xha’ sa’ 1831.
Laj Thomas B. Marsh
Naq toj saaj chaq laj Thomas B. Marsh, kixtzol li Santil Hu ut ki’ok sa’ jun iglees aj Kristiano. A’b’an ink’a’ kixtaw li naxsik’, ut kixnajtob’resi rib’ rik’in chixjunileb’ li iglees. “Wan wik’in jun raqalaq li musiq’ej re profeetil aatin,” chan, “ut xinye re jun aj jolominel sa’ jun iglees naq xink’oxla naq taawaklesiiq jun ak’ iglees, li taawanq rik’in li yaal chi tz’aqal re ru.” Moko najt ta chik chirix a’in, laj Thomas kimusiq’aak chixkanab’ankil li rochoch aran Boston, Massachusetts, ut chi xik sa’ xjayal rokeb’ li saq’e. Chirix xnumsinkil oxib’ po sa’ rokeb’aal li saq’e re li estado Nueva York chi ink’a’ naxtaw li naxsik’, kixchap xb’e re sutq’iik sa’ rochoch. Sa’ li b’e, jun ixq kixpatz’ re laj Thomas ma rab’ihom resil “li hu re oor li tawb’il xb’aan jun li saaj winq, aj Jose Smith xk’ab’a’.” Chi chapb’il xk’a’uxl xb’aan li na’leb’ a’in, laj Thomas xko’o aran Palmyra ut kixnaw ru laj Martin Harris sa’ li k’uub’leb’aal hu, tz’aqal sa’ li hoonal naq yoo chi yaalo’k lix k’uub’ankil li xb’eenil waqlaju perel re lix Hu laj Mormon. Laj Tomas kikanab’aak chixk’ulb’al reetalil li waqlaju perel a’an, ut kixk’ameb’ sa’ rochoch rik’in li rixaqil, li xElizabeth. “Sa xch’ool a’an” rik’in li hu, kixye, “kixpaab’ naq a’an lix k’anjel li Dios.” Moqon laj Thomas ut li xElizabeth ke’q’axon toj Nueva York rochb’eeneb’ lix kok’al ut ke’kub’e xha’. (Re xtawb’al xkomon li na’leb’ chirix laj Thomas B. Marsh, chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 31.)
Laj Parley ut li xThankful Pratt
Jo’ laj Thomas Marsh, laj Parley ut li xThankful Pratt ke’eek’asiik xb’aan li Musiq’ej re te’xkanab’ lix ch’och’ li q’axal na’uuchin sa’ Ohio, re naq te’ruuq chixjultikankil li evangelio jo’ ke’xtaw ru sa’ li Santil Hu. Jo’ kixye laj Parley re li riitz’in, “K’a’jo’ naq eek’asinb’il lin k’a’uxl chiru li hoonal a’in xb’aan li musiq’ej re li na’leb’ a’in naq ink’a’ kinru chi hilank.” Naq ke’wulak sa’ releb’aal saq’e re Nueva York, kimusiq’aak laj Parley chi kanaak aran chiru junjunq kutan. Ke’xk’uub’ xna’leb’ naq li xThankful toj taaxik chi uub’ej sa’ junesal. “Wan jun k’anjel tento tinb’aanu sa’ li raqal chi ch’och’ a’in,” chan laj Parley re, “ut k’a’ru a’an, malaj xnajtil li hoonal taaraj re xb’aanunkil, ink’a’ ninnaw; a’b’an tinchalq naq ak b’aanunb’il.” Aran laj Parley kirab’i resil lix Hu laj Mormon xb’een wa. “Xweek’a jun rajom inch’ool chi tzolok chirix li hu,” chan. A’an kixpatz’ jun xhu ut kiril ru chiru chixjunil li q’ojyin. Wulajaq chik eq’la, kixnaw naq yaal li hu, ut ak nim wi’chik xloq’al choq’ re “chiru chixjunil lix b’ihomal li ruchich’och’.” Chirix xnumik junjunq kutan, kikub’e xha’ laj Parley. Chirix a’an kisutq’i rik’in li xThankful, li kikub’e ajwi’ xha’. (Re xtawb’al xkomon li na’leb’ chirix laj Parley P. Pratt, chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 32.)
Laj Parley P. Pratt naril lix Hu Mormon, xb’aan laj Jeffrey Hein
Laj Sidney ut li xPhebe Rigdon
Naq laj Parley Pratt ut eb’ li rech aj k’anjel yookeb’ chi elk chaq Nueva York toj sa’ xmisioneb’ aran Missouri, ke’kana sa’ Mentor, Ohio sa’ rochoch laj Sidney ut li xPhebe Rigdon—a’aneb’ chaq ramiiw laj Parley naq wanjenaq chaq Ohio. Laj Sidney a’an jun pastor aj Kristiano, ut junxil laj Parley kiwan chaq sa’ lix ch’uut ut kiril jo’ aj k’utunel sa’ li k’a’ru re musiq’ej. Chi sa sa’ xch’ool, laj Parley kixye resil lix Hu laj Mormon ut lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo reheb’ li ramiiw. Laj Sidney yoo ajwi’ chaq chixsik’b’al jun xk’ojob’ankil wi’chik li yaalil Iglees li kixtaw sa’ li Ak’ Chaq’rab’, us ta ink’a’ kixnaw ma yaal lix Hu laj Mormon sa’ xtiklajik. “A’ut tinwil ru laa hu,” chan re li ramiiw aj Parley, “ut tinyal inq’e chixtz’ilb’al rix, ma a’an jun k’utb’esinb’il na’leb’ re li Dios malaj ink’a’.” Chirix xnumik wiib’ xamaan re tzolok ut tijok, a’an ut li xPhebe ke’q’unb’esiik xch’ool naq yaal li hu. A’ut laj Sidney kixnaw ajwi’ naq wi tixjunaji rib’ rik’in li Iglees, a’anaq nimla ch’a’ajkilal choq’ re lix junkab’al. Taasachq chiru lix trab’aaj jo’ pastor sa’ x’iglees, jo’ ajwi’ li oxloq’ wan re sa’ xtenamit. Naq a’an ut li xPhebe yookeb’ chi aatinak chirix a’in, li xPhebe kixye, “Xink’e sa’ ajl lix tz’aq, ut … laa’in nawaj xb’aanunkil li rajom li Dios, chichalq li yu’am malaj chichalq li kamk.”