5 ni Epereli–11 ni Epereli

Vunau kei na Veiyalayalati 30–36

“Ko Sa Kacivi Mo Vunautaka Na Noqu Kosipeli”

Ena ivolanikalou, eda rawa ni kunea na raititobu eso me baleta na keda ituvaki duatani sara. Kerea na Turaga me vukei iko mo kunea na itukutuku e baleti iko ena Vunau kei na Veiyalayalati, 30–36.

Vola na Veika o Vakauqeti Kina

Sa rauta beka e dua na vula na nona lewena na Lotu o Pali P. Pereta ena gauna a kacivi kina me vunautaka na kosipeli “ena lekutu” (Vunau kei na Veiyalayalati 32:2). O Tomasi B. Masi a se sega sara ni va oya na balavu ni nona lewena na Lotu ena gauna a tukuni kina vua “Ni sa yaco mai na gauna mo vakayacora kina na nomu ilesilesi” (Vunau kei na Veiyalayalati 31:3). O Osoni Pereta, Etuwate Patereji, kei na vuqa tale era a vakakina ni a yaco mai na nodra veikacivi ki na kaulotu ni ra se qai papitaiso oti ga. E rairai a sa kena gauna donu ga—ena vula ikelikeli ni 1830, e sega ni dua a sa bau lewe ni Lotu toka me sivia e ono na vula. Ia e tiko talega e dua na lesoni ena ituvatuva oqo me baleti keda nikua: ke o sa kila vinaka mo ciqoma kina na kosipeli vakalesui mai ena papitaiso, o sa kila vinaka mo wasea yani vei ira na tani. E dina sara eda dau via vakalevutaka cake na noda kila na kosipeli, ia na Kalou e se sega sara ni lomalomaruataka me kacivi ira sa “sega ni vuku” me ra vunautaka na Nona kosipeli (Vunau kei na Veiyalayalati 35:13). Na ka dina, e sa sureti keda kece sara oKoya me, “Dolava na gusumu ka vunautaka na noqu kosipeli” (Vunau kei na veiyalayalati na 30:5). Ka da sa kitaka vakavinaka sara oya sega ena noda yalomatua kei na kilaka, ia “ena kaukauwa ni [nona] Yalotabu” (Vunau kei na veiyalayalati na 35:13).

Raica talega na “The Faith and Fall of Thomas Marsh,” “Ezra Thayer: From Skeptic to Believer,” “Orson Pratt’s Call to Serve,” iVakatakila ena Vakasama, 54–69.

Vakasama eso ni Vuli iVolanikalou ni Tamata Yadua

Vunau kei na Veiyalayalati 30–36

Au sa kacivi me vunautaka na kosipeli i Jisu Karisito.

Ke dua se sega na nomu veikacivi vakaivakarau vaka dua na daukaulotu, e vinakata na Turaga mo wasea na Nona kosipeli, ka sa vuqa na Nona vosa vei ira na daukaulotu taumada ni itabagauna oqo era sa baleti iko talega. Ni o vulica na Vunau kei na veiyalayalati 30–36, vola na veika o sa vulica me baleta na veikacivi ni vunautaki ni kosipeli. O na rawa ni cakava e dua na lisi ni veika e kerea na Turaga vei ira na Nona daukaulotu (me ivakaraitaki, raica na Vunau kei na Veiyalayalati 30:8) kei na dua tale na lisi ni veika e yalataka vei ira na Turaga (me ivakaraitaki, raica na Vunau kei na Veiyalayalati 30:11).

Ena vakayaloqaqataka vakacava e dua o kila ka veiqaravi tiko se vakavakarau tiko me veiqaravi vaka‑kaulotu se na ilesilesi ni veiqaravi vaka-Lotu na veitikina oqo? Na cava beka o raica e vakauqeti iko mo wasea na kosipeli?

Raica talega na Vunau kei na Veiyalayalati 35:13–15; Russell M. Nelson kei Wendy W. Nelson, “Nuinui kei Isireli” (lotu e vuravura raraba baleti ira na itabagone, 3 ni Jiune, 2018), HopeofIsrael.ChurchofJesusChrist.org; Silvia H. Allred, “O Koya Mo Dou Qai Lako,” Ensign se Liaona, Nove. 2008, 10–12.

Eda sa daukaulotu kece ni Lotu i Jisu Karisito.

Vunau kei na Veiyalayalati 31:1–2, 5–6, 9, 13

Na Turaga e rawa ni vukei au ena noqu veimaliwai vakamatavuvale.

Era a sotava na vei matavuvale ena 1830 e vuqa na dredre vata ga eda sotava tiko na vei matavuvale nikua. Na veituberi kei na yalayala cava so a solia na Turaga vei Tomasi B. Masi me baleta na nona matavuvale? Ena vukei iko vakacava na Nona vosa ena nomu veimaliwai vakamatavuvale?

Raica na ikuri ni ivakamacala me baleti Tomasi B. Masi, ena Yalododonu, 1:79–80, 119–20.

Vunau kei na Veiyalayalati 32; 35

E a sega beka ni rawata na kena inaki na kaulotu vei ira na Leimanaiti?

Ni ratou a lako yani o Oliva Kaudari, Pita Witima Lailai, Pali P. Pereta, kei Saiba Petesoni me vunau vei ira na kai Idia ni Amerika ena ra kei Misuri, eratou a vakabauta ni ratou sa vakayacora tiko na parofisai eso ni iVola i Momani me baleta na nodra ciqoma na Leimanaiti na kosipeli ena veisiga e muri (raica, me ivakaraitaki, 1 Nifai 13:34–41; Inosi 1:11–18). Ia ni mai cava na nodratou kaulotu, dina ga eratou a veisotari vinaka kei ira eso na ilawalawa, eratou a sega ni papitaisotaka rawa e dua na kai Idia ni Amerika. Ia eratou a papitaisotaka e sivia e dua na drau na tamata volekati Katiladi, Oaio, na vanua rautou a cegu kina ena ilakolako ki Misuri. A maliwai ira na curuvou oqori eso ka ra qai iliuliu veivakauqeti ni Lotu emuri, oka kina o Sidini Rikitoni, ka qai yaco emuri me dua na vanua bibi ni vakasoqonivata me baleta na Lotu o Katiladi. Na cava e vakavulica vei iko na veika sotavi oqo me baleta na sala e dau vakayacora kina na Turaga na Nona cakacaka?

Raica talega na “A Mission to the Lamanites,” Revelations in Context, 45–49.

Vunau kei na Veiyalayalati 33:12–18

Kevaka me’u tara cake na noqu bula ena kosipeli ni iVakabula, au na sega ni bale.

Na Vunau kei na Veiyalayalati 33 a vagolei ki vei Nocorope Suiti kei Esera Tea, e rua na saumaki vou mai. A biuta na Lotu o Nocorope ni soli oti ga na ivakatakila oqo. A veiqaravi ena yalodina o Esera ena dua na gauna, ia a qai lutu tani talega emuri okoya. Oqo e rawa ni dua na madigi vinaka mo dikeva se vakacava na dei ni nomu tara toka “ena dela ni vatu” (tikina e 13) ni kosipeli. Na dina cava so ena veitikina oqo ena rawa ni vukei iko mo yalodina tikoga vua na iVakabula?

Eso na Vakasama me baleta na Vuli iVolanikalou Vakavuvale kei na Lotu Vakavuvale

Vunau kei na Veiyalayalati 30:2.E vakaevei tiko beka na noda vakanamata tiko vakamatavuvale ki na veika ni Kalou ka sega “ki na veika ni vuravura”?

Vunau kei na Veiyalayalati 31.Ni o wilika na nona yalayala na Turaga vei Tomasi B.Masi me baleta na nona matavuvale, e rawa ni o veivosakitaka me baleta na veivakalougatataki sa yaco mai ki na nomu matavuvale ena vuku ni cakacaka ni kaulotu. E rawa talega ni o lagata e dua na sere ni Lotu veisemati, me vaka na “Au Lako Ke Ko Ni Lewa” (Sere ni Lotu, naba 164). Sa vakalougatataki vakacava na nomu matavuvale mai na wasei ni kosipeli vei ira tale eso?

Vunau kei na Veiyalayalati 33:7–10.Na ivakatakarakara cava a vakayagataka na Turaga ena veitikina oqo me vakamacalataka kina na kena wasei na kosipeli? Na ivakatakarakara se ivakatautauvata cava so tale e rawa ni vakasamataka na nomu matavuvale? Ena rawa beka ni vukea nomu matavuvale na ivakatakarakara eso oqori mera vakasamataka na sala vovou me ra wasea kina na kosipeli. Na veivosaki oqo ena qai rawa ni veimuataki ki na dua na ituvatuva me wasei kina na kosipeli. Sa rawa mo vakatasuasuataka eso na ituvaki e rawa ni yaco.

Vunau kei na Veiyalayalati 34:10.Digia e dua na malanivosa mai na tikina e 10, ka sureta e dua na lewe‑ni‑matavuvale me vakasolokakanataka. Me ra qai vakilakila na vo ni matavuvale na malanivosa oya. Qai kerea e dua na lewe‑ni‑matavuvale me cavuta na malanivosa ena dua na domo levu. E vukei keda vakacava na itaviqaravi oqo me da kila na vuna e vakarota kina na Turaga me da “tabalaka cake na [domoda]”?

Me ikuri ni tukutuku ni vakavulici ni gone, raica na idusidusi ni macawa oqo ena Lako Mai, Mo Muri Au—Me Baleta na Lalai.

Sere vakaturi: “Au Nuitaka Meu Sa Lako Tu,” iVolanisere ni Gonelalai, 91.

Domo ni Vakalesuimai

Ira na Saumaki Taumada

A vakaraitaka na Turaga ni se bera mada ga ni a tauyavutaki na Lotu, “Sa matua tu na were ka sa vakarau na tatamusuki” (Vunau kei na Veiyalayalati 4:4). Na malanivosa oqo a qai yaco dina ena vica na vula ka tarava, ni ra a liutaki mai vua na Yalo Tabu ni Kalou e vuqa na dauvakasaqara na dina me ra kunea na Lotu vakalesui mai i Jisu Karisito.

E vuqa vei ira na curuvou ena Lotu taumada era a vakaitavi ena tura tiko na yavu ni Vakalesui mai, ka sa yaga vakalevu sara vei keda nikua na nodra italanoa ni saumaki mai. Na vakabauta era a vakaraitaka sai koya na vakabauta vata ga eda sa gadreva meda saumaki ki na kosipeli i Jisu Karisito.

Apikali Kalikini Leonati

Ni a sa yabaki tolusagavulu vakacaca tiko kina o Apikali Kalikini Leonati, a vakila okoya na gagadre me vosoti na nona ivalavala ca. A dau wilika vagauna na iVolatabu, ka ra dau sikova yani na nona vale o ira na tamata lotu Vakarisito, ia a veilecayaki okoya me baleta na vuna e duidui kina e dua na lotu mai na dua tale. “Ena dua na mataka,” a kaya o koya, “Au taura noqu iVola Tabu ka lako ki veikau, ena gauna au bale sobu kina ki duruqu.” E a masu vagumatua sara vua na Turaga. “Ena gauna vata ga oya a basika e dua na raivotu e mataqu,” a kaya o koya, “ka ra tavali yadudua vei au na taba‑ni‑lotu duidui eso, ka a kaci mai e dua na domo vei au, ka kaya: ‘Oqo era sa tara me rawa ka.’ Oti o ya, au raica rawa yani ki liu, e dua na rarama levu, ka kaci mai e dua na domo mai cake: ‘Au na vakatubura cake e dua na kawa tamata, okoya au na dau rekitaka me taukena ka vakalougatataka.’” Oti e dua na gauna lekaleka, a rogoca sara o Apikali me baleta na iVola i Momani. E dina ga ni a se sega ni dua na nona ilavelave, a segata me “kila na dina ni ivola oqo, mai na isolisoli kei na kaukauwa ni Yalo Tabu,” ka a “vakila vakasauri na kena iserau.” Ena gauna a qai rawa ni wilika emuri na iVola i Momani, e a “tu vakarau me ciqoma” okoya. Okoya kei na watina, o Lyman, erau a papitaisotaki ena 1831.¹

Tomasi B. Masi

Ni a se dua na itabagone qase cake o Tomasi B. Masi, a vulica okoya na iVolatabu ka lewena e dua na lotu va-Karisito. Ia a sega ni yalovakacegu okoya, a qai yaco me vakasuka mai na veimatalotu kece sara. “Au a vakila e dua na ivakarau ni yalo ni parofisai,” a kaya okoya, “ka tukuna vei [e dua na iliuliu vakalotu] ni’u namaka ni na cadra mai e dua na lotu vou, ka na tiko kina na dina ena kena savasava taucoko.” Sega ni dede ni oti oqo, a vakauqeti vakayalo o Tomasi me biuta nona vuvale mai Bositoni, Masajuseti, ka lako ki na ra. Ni oti e tolu na vula mai Niu Ioka ka sega ni kunea na ka a vaqara tiko o koya, a gole me lesu ki vale. Ena ilakolako oqori, a tarogi Tomasi e dua na marama kevaka a rogoca me baleta na “iVola Koula a kunea e dua na cauravou yacana o Josefa Simici.” Ni vesuki ena vakasama oqo, a gole vakadodonu sara ga o Tomasi ki Palamaira ka sotavi Matin Erisi ena sitoa ni tabaivola, ni se qai tabaki oti sara toka ga na imatai ni 16 na draunipepa ni iVola i Momani. A vakatarai vei Tomasi me kauta e dua na ilavelave ni 16 na veidraunipepa oqori, ki vale vua na watina, o Ilisapeci. “A taleitaka sara vakalevu o Ilisapeci” na ivola, a nanuma lesu okoya, “ena vakabauta ni sa cakacaka ni Kalou.” Emuri erau a qai toki o Tomasi kei ilisapeci kei ira na luvedrau ki Niu Ioka ka papitaiso.² (Me baleta na ikuri ni ivakamacala me baleti Tomasi B. Masi, raica na Vunau kei na Veiyalayalati 31.)

Pali kei Vakavinavinaka Pereta

Me vakataki Tomasi Masi, erau a malele ki na veivauqeti vakayalo o Pali kei Vakavinavinaka Pereta me rau biuta kina na nodrau iteitei vuavuai vinaka mai Oaio ena inaki me rau vunautaka na kosipeli me vaka rau sa kila mai na iVola Tabu. Me vaka a tukuna o Pali vei tacina, “Na yalo ni veika oqo sa cakacaka vakaukauwa sara ki lomaqu wale tikoga oqo ka’u sa sega ni vakacegu rawa.”³ Ni rau yaco yani ki na tokalau kei Niu Ioka, a vakauqeti o Pali me tiko mada vakalailai ena vanua oya. Erau a mani lewa, me sa na tomana duadua na ilakolako o Vakavinavinaka. “E tiko e dua na cakacaka me’u cakava ena yasana oqo,” a tukuna vua o Pali, “na cakacaka cava oqori, se na balavu ni gauna ena taura me na vakayacori kina, au sega ni kila; Ia au na qai lako yani ni sa vakayacori oti.”⁴ Na vanua oqori a qai rogoca taumada kina o Pali me baleta na iVola i Momani. “Au a vakila e dua na malele duatani ki na ivola,” a kaya okoya.⁵ A kerea e dua na ilavelave ka wilika ena bogi taucoko. Ena mataka cake, sa kila okoya ni dina na ivola, ka vakamareqeta me “levu cake mai na iyau kecega vakavuravura.”⁶ Ena loma ni vica na siga a papitaiso sara o Pali. A qai lesu tale ki vei Vakavinavinaka, ka papitaiso talega okoya. (Me baleta na ikuri ni ivakamacala me baleti Pali P. Pereta, raica na Vunau kei na Veiyalayalati 32.)

Na droini kei Pali P. Pereta mai vei Jeffrey Hein

Sidini kei Fipi Rikitoni

Ena nona ilakolako mai Niu Ioka me kaulotu ki Misuri, a cegu vakalailai o Pali Pereta kei ira nona itokani daucakacaka e Menito, Oaio, ena itikotiko nei Sidini kei Fipi Rikitoni—rau itokani makawa nei Pali mai Oaio. Ko Sidini e a dua na italatala ni Lotu va-Karisito, ka a lewe tu e liu ni nona ivavakoso o Pali ka dau okati koya me dua na dauniveituberi vakayalo. A tukuna ena nanamaki o Pali vei ira na nona itokani me baleta na iVola i Momani kei na Vakalesui mai ni kosipeli i Jisu Karisito. O Sidini vakataki koya a sa dau vakasaqaqara voli me baleta na vakalesui mai ni Lotu dina ka a kunea okoya ni vakamacalataki tu ena Veiyalayalati Vou, e dina ga ni a vakatitiqataka taumada okoya me baleta na iVola i Momani. “Ia au na wilika na nomu ivola,” a kaya okoya vei nona itokani o Pali, “ka tovolea me vakadeitaka, se sa dua na ivakatakila oqori mai vua na Kalou se sega.”⁷ Ni oti e rua na macawa ni vuli kei na masumasu, erau a vakadinata ruarua kei Fipi ni sa dina na ivola. Ia a kila tale tu ga o Sidini ni na dua na solibula levu ki na nona matavuvale ke lewena na Lotu. A kena irairai ni na vakayalia dina nona cakacaka vakaitalatala, vata kei na nona itutu vaka itikotiko. Ni rau a veivosakitaka kei Fipi na ituvaki oqo, a vakaraitaka o Fipi, “Au sa soqona na kena isau, ka … sa noqu gagadre me’u cakava na loma ni Kalou, se yaco kina na bula se yaco na mate.”⁸

iDusidusi

1. Raica na Edward W. Tullidge, The Women of Mormondom (1877), 160–63.

2. “History of Thos. Baldwin Marsh,” Deseret News, 24 ni Maji, 1858, 18.

3. Autobiography of Parley P. Pratt (1938), 34.

4. Autobiography of Parley P. Pratt, 36.

5. Autobiography of Parley P. Pratt, 37.

6. Autobiography of Parley P. Pratt, 39; raica talega na Yalododonu, 1:92–94.

7. Ena History, 1838–56 [Manuscript History of the Church], volume A-1, 73, josephsmithpapers.org.

8. Ena History, 1838–56 [Manuscript History of the Church], volume A-1, 75, josephsmithpapers.org.

Dou Lako ki na Loma ni Lekutu, mai vei Robert T. Barrett