Eb’ laj santil paab’anel neke’q’axon toj Kirtland, xb’aan laj Saw Lawlor

12–18 abril

Tzol’leb’ ut Sumwank 37–40:

“Wi ink’a’ junajex, moko wehex ta”

Rik’in xtz’iib’ankil li na’leb’ nakak’ul naq yookat chi tzolok, naru taapaab’ li raatin li Dios re “xk’uulankil li chaab’il na’leb’ sa’ aach’ool” (Tzol’leb’ ut Sumwank 38:30).

Tz’iib’a li nakak’oxla

Choq’ reheb’ li xb’eenil aj santil paab’anel, li Iglees maawa’ yal jun na’ajej re rab’inkil li jultikanb’il aatin sa’ domingo. Sa’ li na’leb’ kixk’utb’esi chiru laj Jose Smith, li Qaawa’ ki’aatinak chirix li Iglees rik’ineb’ aatin jo’ awa’b’ejihom, Sion, ut, chi kok’ aj xsa’, k’anjel. Maare xb’aan a’an naq ke’raj ok naab’al reheb’ li komon sa’ xtiklajik chaq li Iglees. Us ta neke’xra li tzol’leb’ k’ojob’anb’il wi’chik sa’ li Iglees, ke’raj ajwi’ jun k’anjel ke’ru chixq’axtesinkil wi’ xyu’ameb’. A’ut, lix taqlahom li Qaawa’ sa’ 1830 naq eb’ laj santil paab’anel te’xch’utub’ rib’ sa’ Ohio jwal ch’a’aj xtaaqenkil choq’ re junjunq reheb’. Choq’ reheb’ li kristiaan jo’ li xPhebe Carter, ki’ajman ru xkanb’ankil lix chaab’il ochoch re xik sa’ jun na’ajej moko nawb’il ta ru (chi’ilmanq “Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik” sa’ xraqik li tusleb’ aatin a’in). Sa’ li kutan a’in naru naqil chi saqen ru li k’a’ru ka’ajwi’ ke’ru chirilb’al laj santil paab’anel a’an rik’in rilob’aal li paab’aal: naq wankeb’ ninqi osob’tesink li tixk’e li Qaawa’ reheb’ aran Ohio.

Ak najter chaq li taqlahom re ch’utlaak sa’ Ohio, a’b’an eb’ laj santil paab’anel sa’ li kutan a’in toj neke’xjunaji rib’ rik’in ajwi’ li jun chi na’leb’: re “xk’eeb’al chi k’utmank Sion” (Tzol’leb’ ut Sumwank 39:13). Jo’eb’ laj santil paab’anel sa’ xtiklajik chaq li Iglees, laa’o naqakanab’ “li nachal wi’ xk’a’uxl li ruchich’och’ ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 40:2) xb’aan naq naqakanab’ qib’ chiru lix yeechi’ihom li Qaawa’: “Taak’ul … jun osob’tesink k’a’jo’ xnimal, jo’ li maajun wa aanawom” (Tzol’leb’ ut Sumwank 39:10).

Chi’ilmanq ajwi’ Santos, 1:111–113.

Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu aajunes

Tzol’leb’ ut Sumwank 37:1

K’a’ru yoo chixjaltesinkil ru laj Jose Smith sa’ 1830?

Sa’ li raqal a’in, li Qaawa’ na’aatinak chirix lix k’anjel laj Jose Smith re xjaltesinkil ru li Santil Hu chi musiq’anb’il. Naq laj Jose kixk’ul li k’utb’esinb’il na’leb’ tz’iib’anb’il sa’ li tasal 37, ak xjaltesihom ru junjunqeb’ li ch’ol re li hu Genesis ut toje’ kitzolok chirix laj Enok ut lix tenamit, Sion xk’ab’a’ (chi’ilmanq Genesis 5:18–24; Moises 7). Junjunq reheb’ li na’leb’ kixk’ut li Qaawa’ chiru laj Enok chanchaneb’ li kixk’utb’esi sa’ li tasal 38.

Chi’ilmanq ajwi’ Temas de la historia de la Iglesia, “Traducción de José Smith de la Biblia,” ChurchofJesusChrist.org/study/topics.

Laj Jose Smith nak’anjelak rochb’een laj Sidney Rigdon re xjaltesinkil ru li Santil Hu chi musiq’anb’il. Jalam-uuch xb’aan li xAnnie Henrie Nader

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 38

Li Dios nokoxch’utub’ re qosob’tesinkil.

Li Qaawa’ kixchoy lix taqlahom chi ch’utlaak aran Ohio rik’in xyeeb’al, “Wahi’ xchaab’ilal li na’leb’ ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 37:4). A’ut moko chixjunileb’ ta ke’ril xchaab’ilal li na’leb’ a’an sa’ xtiklajik. Sa’ li tasal 38, li Qaawa’ kixk’utb’esi xchaab’ilal xna’leb’ rik’in xkomon chik lix ch’olob’ankil. K’a’ru nakatzol sa’eb’ li raqal 11–33 chirix li osob’tesink re li ch’utlaak? Eb’ li komon sa’ li Iglees ink’a’ chik taqlanb’ileb’ chi ch’utlaak sa’ jun ajwi’ li na’ajej; chan ru naq nokoch’utla sa’ li kutan a’in? Chan ru naq eb’ li osob’tesink a’in neke’k’anjelak choq’ qe? (chi’ilmanq Russell M. Nelson, “El recogimiento del Israel disperso,” Liahona, noviembre 2006, 79–81).

Naq yookat chirilb’al ru xtz’aqob’ li tasal a’in, sik’eb’ li raqal chi aatin li maare ke’xtenq’aheb’ laj santil paab’anel chixk’ulb’al li paab’aal ke’raj ru re ab’ink chiru lix taqlahom li Dios chi ch’utlaak aran Ohio. K’oxlan ajwi’ chirixeb’ li taqlahom xk’ehom a’an aawe, ut li paab’aal nakawaj ru re ab’ink chiruheb’. Eb’ li patz’om a’in taaruuq tate’xtenq’a naq yookat chi tzolok:

• K’a’ru nakataw sa’eb’ li raqal 1–4 li naxk’e xkawilal aach’ool chirix li Qaawa’ ut eb’ lix taqlahom?

• Chan ru naq li raqal 39 naru tatxtenq’a chi ab’ink chiruheb’ lix taqlahom li Dios us ta na’ajman ru li mayejak?

K’a’ chik ru nakataw?

Tzol’leb’ ut Sumwank 38:11–13, 22–32, 41–42

Wi kawresinb’ilin, moko na’ajman ta naq tinxuwaq.

Eb’ laj santil paab’anel ak ke’xk’ul naab’al li ch’a’ajkilal, ut li Qaawa’ kixnaw naq toj taachalq xkomon chik (chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 38:11–13, 28–29). Re xtenq’ankileb’ re naq ink’a’ te’xuwaq, a’an kixk’utb’esi jun xnimal ru na’leb’: “Wi kawresinb’ilex ink’a’ texxuwaq” (Tzol’leb’ ut Sumwank 38:30). K’oxlaheb’ li ch’a’ajkilal yookat chixnumsinkil chiru junpaataq. Chirix a’an, naq yookat chixtzolb’al li tasal 38, k’e reetal li tixye li Musiq’ej aawe chirix chan ru naru taakawresi aawib’ chixk’ulb’aleb’ li ch’a’ajkilal re naq ink’a’ taa’ajmanq ru naq tatxuwaq.

Chi’ilmanq ajwi’ Ronald A. Rasband, “Minumta eek’a’uxl,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2018.

Tzol’leb’ ut Sumwank 39–40

Aajel ru naq li nachal wi’ xk’a’uxl li ruchich’och’ ink’a’ tixram chiwu ab’ink chiru li raatin li Dios.

Ileb’ ru li tasal 39–40, jo’ ajwi’ li aatin sa’ xtiklajik li tasal, li naxye resil li yoo chi k’ulmank sa’ li kutan a’an, ut k’oxla chan ru naq lix k’ulum laj James Covel wan rilom aawik’in. Qayehaq, k’oxlaheb’ li hoonal naq “tiik naq kiwan aach’ool chiru li Dios” (Tzol’leb’ ut Sumwank 40:1). Chan ru naq xat-osob’tesiik xb’aan xtiikilal aach’ool? K’oxla ajwi’ b’arwan “li nachal wi’ xk’a’uxl li ruchich’och’,” li nachal wi’ aak’a’uxl ajwi’ laa’at (Tzol’leb’ ut Sumwank 39:9; 40:2). K’a’ru nakataw sa’eb’ li raqal a’in li nakatxmusiq’a chi chaab’ilo’k sa’ ab’ink chiru li Dios?

Chi’ilmanq ajwi’ Mateo 13:3–23.

Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li loq’laj hu jo’ junkab’al, ut choq’ re li q’ojyin re junkab’al

Tzol’leb’ ut Sumwank 37:3.Re xtenq’ankil aajunkab’al chixtawb’al ru li ke’xmayeja laj santil paab’anel re ch’utlaak aran Ohio, taaruuq taawoksi li reetalil ch’och’ wan sa’ li tusleb’ aatin a’in.

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 38:22.K’a’ru naru taqab’aanu re xk’eeb’al li Jesukristo jo’ “aj k’ehol chaq’rab’ ” chiru li qajunkab’al? Chan ru naq rik’in xtaaqenkileb’ lix chaq’rab’ nokowan jo’ “jun ach’ab’anb’il tenamit”?

Tzol’leb’ ut Sumwank 38:24–27.Re xk’utb’al chiruheb’ li kok’al k’a’ru naraj naxye naq “junajaqo,” taaruuq taatenq’aheb’ chirajlankileb’ li komon sa’ li junkab’al ut tat-aatinaq chirix k’a’ut naq aajel ru li junjunq komon sa’ lee junkab’al. Ch’olob’ chiruheb’ naq sa’ komonil junajex laa’ex jo’ junkab’al. Taaruuq taatenq’aheb’ laa kok’al chixyiib’ankil xjalam-uuch jun nimla 1 chiru jun nimla hu ut chirutz’u’ujinkil rik’in xk’ab’a’eb’ ut xjalam-uucheb’ li junjunq komon sa’ li junkab’al. Taaruuq ajwi’ teetz’iib’a chiru li hu li k’a’ru teeb’aanu re wank sa’ junajil jo’ junkab’al. Taaruuq ajwi’ teeril li video “Love in Our Hearts” (ChurchofJesusChrist.org) malaj teeril ru Moises 7:18.

Tzol’leb’ ut Sumwank 38:29–30.Taaruuq tex’aatinaq chirix k’a’ruhaq toje’ xek’ul jo’ junkab’al malaj sa’ junesal li xraj ru li kawresink-ib’. Chan ru naq xjale’ li xek’ul xb’aan lix kawresinkil eerib’? K’a’ru naraj li Qaawa’ naq taqakawresi wi’ qib’? Chan ru naq li wank chi kawresinb’il nokoxtenq’a re naq ink’a’ tooxuwaq? K’a’ru naru taqab’aanu re xkawresinkil qib’?

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 40.K’a’ru naraj naxye li ch’ol aatin “li nachal wi’ xk’a’uxl li ruchich’och’ ” (raqal 2) choq’ qe? Ma wan k’a’ruhaq li nachal wi’ xk’a’uxl li ruchich’och’ li yoo chiqaramb’al chixk’ulb’al li raatin li Dios “rik’in sahil ch’oolejil”? K’a’ru naru taqab’aanu re numtaak sa’ xb’een a’an?

Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’ chirix xtzolb’aleb’ li kok’al, chi’ilmanq li tusleb’ aatin re li xamaan a’in sa’ Kim, Taaqehin—Choq’ re li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al.

Jun b’ich naru xb’ichankil: “Chiqara li qas qiitz’in,” B’ichleb’aal choq’ reheb’ li Kok’al, 39.

Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik

Li ch’utlaak sa’ Ohio

Li tenamit Kirtland, xb’aan laj Al Rounds

Jun reheb’ li k’iila aj santil paab’anel li ke’ch’utla aran Ohio chirix li chihab’ 1830, a’an li xPhebe Carter. A’an ki’ok sa’ li Iglees sa’ xnim li saq’e re li Estados Unidos naq maji’ naxket lajeebʼ xkaʼkʼaal chihab’ xyu’am, us ta ink’a’ ke’ok lix na’ xyuwa’. Moqon kixtz’iiba’ resil li hoonal naq kixsik’ ru q’axonk toj Ohio re xjunajinkil rib’ rik’ineb’ laj santil paab’anel:

“Ke’sach xch’ool li wamiiw rik’in li b’e xink’am, ut laa’in ajwi’ xsach inch’ool, a’b’an wan k’a’ruhaq sa’ li waam li kinixtiikisi chi uub’ej. Lix rahil xch’ool inna’ rik’in naq kin’el chaq qochoch haye’ kixq’ax ru li kinru chixkuyb’al laa’in; ut wi ta maak’a’ li musiq’ej sa’ waam, kinlaj raj sa’ roso’jik. Lin na’ kixye we naq taaraj wi’chik wilb’al chi kamenaq chiru naq tinxik chi jo’kan injunes sa’ li rahil ruchich’och’.

“ “Phebe,” chan, “ma tatsutq’iiq wi’kin wi nakataw naq moko yaal ta xna’leb’eb’ laj Mormon?”

“Kinsume, “hehe’, na’; jo’kan tinb’aanu.” … Kik’ojob’aak xch’ool xb’aan insumehom; a’b’an kich’a’ajko’ chiqu chiqajunilo naq kiqajach qib’. Naq kiwulak xhoonal li welik, ink’a’ kiweek’a naq kinru chixchaq’rab’inkileb’; jo’kan naq kintz’iib’a chiru hu inchaq’rab’inkil choq’ re li junjunq, ut kinkanab’ sa’ xb’een lin meex, ut kin’el chaq sa’ aanil ut xkohin sa’ li b’eleb’aal. Chi jo’kan naq kin’el chaq sa’ rochochil inka’ch’inal li raaro inb’aan, re xjunajinkil inyu’am rik’ineb’ laj santil paab’anel re li Dios.”¹

Sa’ jun reheb’ li tz’iib’anb’il chaq’rab’ihom a’an, li xPhebe kixtz’iib’a:

“Ex inna’ inyuwa’—elk chaq we sa’ rochoch inna’ inyuwa’ chiru jarub’aq kutan … ink’a’ ninnaw toj jo’q’e—a’ut ink’a’ nin’el chaq chi maak’a’ inb’antioxihom choq’ re li chaab’ilal ink’ulum chalen chaq lin ka’ch’inal toj anajwan—a’b’anan chanchan naq li Dios naraj naq taakanaaq inyu’am chi jalb’il rik’in li kiwan chaq junxil. Chiqakanab’ chixjunil a’in sa’ ruq’ li Dios, ut chiqab’antioxi naq xooru chi wank sa’ komonil sa’ sahilal chiru k’iila chihab’, ut chiqapaab’ naq chixjunil li k’a’aq re ru taak’anjelaq choq’ re li qachaab’ilal wi taqara li Dios chi anchal li qach’ool. Chiqak’e reetal naq naru tootijoq chiru jun li Dios li na’ab’ink reheb’ lix yo’ob’tesihom wi te’tijoq chi anchaleb’ xch’ool, ut naq tixk’e qe li k’a’ru q’axal us choq’ qe. …

“Na’, ninpaab’ naq a’an li rajom li Dios naq tinxik sa’ rokeb’aal li saq’e ut q’unb’esinb’il chik inch’ool naq yaal a’an chalen chaq junxil. Anajwan teeto li b’e … ; ninpaab’ naq a’an lix Musiq’ li Qaawa’ li xb’aanunk re, ut tz’aqal a’an choq’ re chixjunil li k’a’aq re ru. Miwan aak’a’uxl chirix laa ko’, li Qaawa’ tixk’ojob’ inch’ool. Ninpaab’ naq li Qaawa’ tinril ut tixk’e we li k’a’ru q’axal us. … Tinxik xb’aan naq lin Qaawa’ nab’oqok—a’an xk’e chinnaw chi saqen ru li teneb’anb’il sa’ inb’een.”²

Eb’ li raqalil

1. Sa’ Edward W. Tullidge, The Women of Mormondom (1877), 412.

2. Jun hu kixtaqla li xPhebe Carter re xna’ xyuwa’, maak’a’ xkutankil, Biblioteca Histórica de la Iglesia, Lago Salado. Li xPhebe ki’ok sa’ li Iglees sa’ 1834, kiq’axon toj Ohio sa’ 1835, ut kisumla rik’in laj Wilford Woodruff sa’ 1837.