Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
15–21 Nōvema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133–134: “Mou Teuteu ki he Hāʻele Mai ʻa e Tangata Taʻané”


“15–21 Nōvema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133–134: ‘Mou Teuteu ki he Hāʻele Mai ʻa e Tangata Taʻané,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“15–21 Nōvema. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133–134,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
kau taaupoʻou poto ʻe toko nima

Ko e Hāʻele Mai ʻa e Tangata Taʻané, tā ʻe Elizabeth Gibbons

15–21 Nōvema

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133–134

“Mou Teuteu ki he Hāʻele Mai ʻa e Tangata Taʻané”

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo pehē: “Naʻe kamata hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí mei ha fehuʻi loto fakatōkilalo ne fakakaukauʻi ʻi ha ʻapi lelei, pea ʻe lava ke hokohoko atu ia ʻi hotau ʻapí takitaha” (“Ko ha ʻApi ʻOku ʻAfio ai e Laumālie ʻo e ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 25).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he meimei māhina ʻe 19 hono fokotuʻu e Siasí, naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kau taki kehe ʻo e Siasí ha palani ke fakatahatahaʻi ha ngaahi fakahā ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻaho kimui ní ki ha tohi pē ʻe taha pea paaki ha tatau ʻe 10,000—ʻo liunga ua ʻi he ʻuluaki paaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Ko e meʻapangó, naʻe taʻofi e ngaahi palani ko ʻení ʻi he lahi e ngaahi fakamolé, pea naʻe ʻohofi ʻe he kau fakatangá e fale paaki ʻo e Siasí lolotonga e pākí. Naʻa nau veteki e ngaahi peesi ne teʻeki fakatahaʻí, pea neongo naʻe tauhi kinautolu ʻe ha Kāingalotu loto-toʻa, ka ʻoku ʻikai ke maʻu ha tatau kakato ʻo e Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú.

Ko e meʻa ʻoku tau ʻilo he taimí ni ko e vahe 133 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá naʻe taumuʻa ia ko e fakamatala fakalahi ki he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú, ʻo hangē ha fakaʻilonga fakamamafa ʻi he fakaʻosinga ʻo e ngaahi fakahā ʻa e ʻEikí ne pulusí. ʻOku fakatokanga mai ia ki ha ʻaho ʻo e fakamaau ʻe hoko mai mo fakaongo mai ʻa e ui ʻoku hā ʻi he fakahā ʻi onopōní: hola mei he ngaahi meʻa fakamāmaní, ʻo hangē ko ia ne fakataipe ʻe Pāpiloné; langa ʻa Saione; teuteu ki he Hāʻele ʻAnga Ua Maí; pea fakamafola ʻa e pōpoakí ni “ki he puleʻanga kotoa pē, mo e faʻahinga, mo e lea, mo e kakai” (veesi 37). Neongo naʻe ʻikai fakahoko e ngaahi ʻuluaki palani ki he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú, ka ko e fakahā ko ʻení ko ha fakamanatu mo e fakamoʻoni ia he ʻikai lava ʻo taʻofi e ngāue ʻa e ʻEikí, “he te ne fakahā hono toʻukupu māʻoniʻoní … , pea ʻe mamata ʻa e ngaahi ngataʻanga kotoa pē ʻo e māmaní ki he fakamoʻui ʻa hotau ʻOtuá” (veesi 3).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133

‘E lava ʻe he ngaahi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻo teuteuʻi au ke fakahoko e ngāue ʻa e ʻOtuá.

ʻOku faʻa fakaʻosi e ngaahi tohí ʻaki ha aofangatuku ʻoku toe fakamatalaʻi pe fakamatalaʻi fakanounou ai e ngaahi tefitoʻi fakakaukau ʻo e tohí. Naʻe ʻuluaki taumuʻa e vahe 133 ko e aofangatuku ki he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú, pea ʻe ala mahuʻinga ke lau e vahe ko ʻení mo fakakaukau ki he meʻa ko iá. Ko e hā ha ngaahi meʻa mahuʻinga ʻoku fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo ʻEne ngāué? Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he veesi 57–62 fekauʻaki mo e fatongia ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke fakahoko ʻi Heʻene ngāué?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:1–19

ʻOku finangalo e ʻEikí ke u teuteu ki Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí.

Ko e vahe 1, ʻa e talamuʻaki ʻa e ʻEikí ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava, mo e vahe 133, ko e fakamatala fakalahi, ʻoku fakatou kamata ʻaki ia e kole tatau mei he ʻEikí: “Tokanga mai, ʻa kimoutolu ʻa e kakai ʻo hoku siasí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1; 133:1). ʻOku ʻuhinga ki he hā ke tokangá? (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tokangá,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org). Ko e hā ha ngaahi fakaafe pe ngaahi fekau ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke tokanga ki ai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:1–19? Ko e hā ʻoku ueʻi koe ke ke fai ke teuteu lelei ange ai ki Heʻene hāʻele maí? Te ke tokoniʻi fēfē ʻa kinautolu ʻoku mou feohí ke nau teuteú?

Vakai foki, Mātiu 25:1–13; D. Todd Christofferson, “Teuteu ki he Toe Hāʻele Mai ʻa e ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 81–84.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:19–56

‘E fakafiefia ʻa e Hāʻele ʻAnga Ua Maí ki he kau māʻoniʻoní.

ʻI hoʻo lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:19–32 fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí, mahalo te ke fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku fokotuʻu atu ʻe he fakamatala ki he ngaahi meʻa ko ʻeni ʻe hokó fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻEne ngāué. Ko e hā ha ngaahi ʻaonga fakalaumālie te ke lava ʻo maʻu ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení?

ʻI hoʻo lau e fakamatala ki he toe hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi 32–56, ko e hā ʻokú ne ʻai ke ke hanganaki atu ki he ʻaho maʻongoʻonga ko iá? Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne fakamatalaʻi e ʻofa ʻa e ʻEikí ki Hono kakaí? Fakakaukau ke hiki hoʻo ngaahi aʻusia fakataautaha ʻi he “loto-manavaʻofa ʻa [hoʻo] ʻEikí, pea mo e meʻa kotoa pē kuó ne foaki kiate [koé], ʻo fakatatau ki heʻene angaleleí” (veesi 52).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 134

“Naʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi puleʻangá koeʻuhi ke ʻaonga ki he tangatá.”

Naʻe faingataʻa e vā fetuʻutaki ʻa e fuofua Kāingalotú mo e puleʻangá. ‘I he taimi naʻe fakamālohiʻi ai e Kāingalotú ke nau mavahe mei he Vahefonua Siakisoní, Mīsulí ʻi he 1833, naʻe ʻikai ke nau maʻu ha tokoni pe paʻanga mei he puleʻanga fakalotofonuá pe fakafonuá neongo ʻenau ngaahi kole tokoní. ‘I he taimi tatau, naʻe fakaʻuhingaʻi ʻe he kakai ʻe niʻihi ne ʻikai kau ki he Siasí ʻoku ʻuhinga e ngaahi akonaki fekauʻaki mo Saioné naʻe fakafisingaʻi ʻe he Kāingalotú e mafai ʻa e ngaahi puleʻanga he māmaní. Naʻe hiki e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 134 ko e konga ke fakamahinoʻi e tuʻunga ʻo e Siasí ʻi he puleʻangá.

‘Oku totonu ke ongoʻi fēfē ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí fekauʻaki mo e ngaahi puleʻangá? ʻI hoʻo ako e vahe 134, fakakaukau ke hiki ha lisi ʻe ua: lisi ʻe taha ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke ako fekauʻaki mo e puleʻangá mo e taha ki he ngaahi fatongia ʻo e kakai e fonuá. Naʻe mei tokoni fēfē nai e ngaahi fakakaukaú ni ki he fuofua Kāingalotú? ʻOku nau kaunga fēfē ki he feituʻu ʻokú ke nofo aí?

Vakai foki, Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:11–12.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:4–14.Ko e fehangahangai fakalaumālie ʻo Saioné ko Pāpilone—ko ha kolo fakakuongamuʻa ʻi he folofolá ʻokú ne fakataipe ʻa e faiangahalá mo e pōpula fakalaumālié (vakai, D. Todd Christofferson, “Haʻu ki Saione,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 37; Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Pāpilone, Pēpeli,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org). ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻoku fie maʻu ke mou fakahoko ko ha fāmili ʻi he tūkunga fakalaumālié ke mou “ʻalu atu mei Pāpilone” (veesi 5) pea “ʻalu atu ki he fonua ko Saioné”? (veesi 9).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:20–33.‘I hoʻomou lau fakataha e ngaahi veesi ko ʻení, ʻe lava ʻe homou fāmilí ʻo tā ha ngaahi fakatātā ʻo ʻenau fakakaukau ki he Hāʻele ʻAnga Ua Maí. Te mou lava foki ʻo tā pe hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAnga Ua Maí, ʻo hangē ko e “ ʻO Ka Ne Ka Toe Haʻú” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 46–47), mo aleaʻi e meʻa ʻe lava homou fāmilí ʻo fai ke teuteu ki Heʻene hāʻele maí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:37–39.ʻE fiefia nai homou fāmilí ʻi hono lau e ngaahi veesi ko ʻení “ʻaki ʻa e leʻo-lahi”? (veesi 38). ʻOku ʻuhinga ki he hā ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí ʻaki ʻa e leʻo-lahi? Ko e hā ha ngaahi moʻoni te tau lava ʻo vahevahe?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 134:1–2.Ke tokoni ke mahino ki homou fāmilí e mahuʻinga ʻo e puleʻangá, te mou lava ʻo aleaʻi ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: ʻOku faitāpuekina fēfē hotau fāmilí ʻe he ngaahi laó? ‘Oku faitāpuekina fēfē hotau fonuá ʻi he ʻi ai ʻa e ngaahi laó? Te mou lava foki ʻo ngaohi pe valivali ha fakatātā ʻo e fuka homou fonuá pe ako maʻuloto e ngaahi tefito ʻo e tui hongofulu mā taha mo e hongofulu mā uá.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu fakalēsoni ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Haʻu e Fānau ʻa e ʻEikí,” Ngaahi Himí, fika 24.

Ko Hono Fakatupulaki e Ako Fakatāutahá

Akoʻi ʻa e tokāteline mahino mo faingofua. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻEne ongoongoleleí ʻaki e ngaahi lea hangē ko e “mahinongofua” mo e “faingofua” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 133:57). Ko e hā ʻoku fokotuʻu atu ʻe he ngaahi leá ni fekauʻaki mo hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí ki homou fāmilí?

ʻĪmisi
Ko Kalaisi ʻi he pulupulu kulokula

Christ in His Red Robe, tā ʻe Minerva Teichert

Paaki