Fuakava Foʻoú 2023
13–19 Nōvema. Sēmisi: “Ke Fai ʻe Kimoutolu ki he Folofolá, pea ʻOua Naʻa Ngata ʻi he Fanongó”


“13–19 Nōvema. Sēmisi: ‘Ke Fai ʻe Kimoutolu ki he Folofolá, pea ʻOua Naʻa Ngata ʻi he Fanongó,’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“13–19 Nōvema. Sēmisi,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2023

ʻĪmisi
Ko e fakamaʻa ʻe he toʻu tupú ha holisi

13–19 Nōvema

Sēmisi

“Ke Fai ʻe Kimoutolu ki he Folofolá, pea ʻOua Naʻa Ngata ʻi he Fanongó”

ʻI hoʻo lau ʻa e Tohi ʻa Sēmisí, fakatokangaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku hā makehe kiate koé. ʻOku ueʻi fēfē koe ke ke “fai” ki he ngaahi leá ni? (Sēmisi 1:22).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻe lava ʻe ha foʻi veesi folofola pē ʻe taha ʻo liliu ʻa e māmaní. ʻOku hangē ʻa e Sēmisi 1:5 ha faleʻi faingofuá—kapau ʻokú ke fie maʻu ʻa e potó, kole ki he ʻOtuá. Ka ʻi he taimi naʻe lau ai ʻe he tamasiʻi taʻu 14 ko Siosefa Sāmitá ʻa e veesi ko iá, “naʻe hangē naʻe hū ia ʻaki ʻa e fuʻu mālohi lahi ki he ongo kotoa pē ʻo [hono] lotó” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:12). ʻI hono ueʻi fakalaumālie ʻo Siosefá, naʻá ne ngāue leva ʻo fakatatau mo e faleʻi ʻa Sēmisí ʻo fekumi ki he potó mei he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he lotú. Pea ko e moʻoni naʻe foaki lahi ʻe he ʻOtuá kia Siosefa ha taha ʻo e ngaahi ʻaʻahi fakalangi fakaofo taha ʻi he hisitōlia ʻo e tangatá—ʻa e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. Naʻe liliu ʻe he mata meʻa-hā-mai ko ʻení ʻa e moʻui ʻa Siosefá pea tupu ai ʻa hono Fakafoki Mai ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ki he māmaní. ʻOku tau monūʻia kotoa ʻi he ʻahó ni koeʻuhí naʻe lau ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Sēmisi 1:5 peá ne ngāue ʻo fakatatau mo ia.

Ko e hā te ke maʻu ʻi hoʻo ako ʻa e Tohi ʻa Sēmisí? Mahalo ʻe hanga ʻe ha veesi ʻe taha pe ua ʻo liliu koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻofa ai. ʻE lava ke ke maʻu ha fakahinohino ʻi hoʻo feinga ke fakahoko ho misiona ʻi he moʻuí. ʻE lava ke ke maʻu ha fakalotolahi ke ke lea ʻofa pe faʻa kātaki ʻo lahi ange. Mahalo te ke ongoʻi ʻoku ueʻi koe ke ke fakafenāpasi lelei ange hoʻo ngaahi angafaí ki hoʻo tuí. Ko e hā pē meʻa ʻokú ne ueʻi fakalaumālie koé, tuku ʻa e ngaahi lea ko ʻení ke “hū … ki he ongo kotoa pē ʻo [ho] lotó.” Pea ‘i hoʻo “tali ʻi he angavaivai ʻa e folofolá,” ʻo hangē ko ia ne tohi ʻe Sēmisí, ke ke fai ki ai kae ʻoua naʻa ngata pē ʻi he fanongó (vakai Sēmisi 1:21–22).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Ko hai ʻa Sēmisi?

ʻOku pehē ko e tokotaha naʻá ne tohi ʻa e Tohi ʻa Sēmisí ko ha foha ia ʻo Mele, faʻē ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ia naʻe faʻē taha mo e Fakamoʻuí. ʻOku fakamatala kia Sēmisi ʻi he Mātiu 13:55; Maʻake 6:3; Ngāue 12:17; 15:13; 21:18; mo e Kalētia 1:19; 2:9. ʻOku hā mei he ngaahi potufolofola ko ʻení naʻe hoko ʻa Sēmisi ko ha taki ʻo e Siasí ʻi Selusalema pea naʻe ui ia ke ne hoko ko ha ʻAposetolo (vakai Kalētia 1:19).

Sēmisi 1:2–4; 5:7–11

ʻOku iku e kātaki fuoloá ki he haohaoá.

Hili hono lau e Sēmisi 1:2–45:7–11ʻokú ke pehē ko e hā ʻa e tefitoʻi pōpoaki ʻa Sēmisi fekauʻaki mo e faʻa kātakí? ʻE ala tokoni ke fakalaulauloto ki he meʻa naʻe ako ʻe he fāmili ʻo ʻEletā Selemī R. Seikí fekauʻaki mo e faʻa kātakí mei he ngaahi veesi ko ʻení (vakai “Tuku ʻa e Kātakí ke Ngāue ki he Haohaoá, pea Ui ʻa e Meʻa Kotoa Pē ko e Meʻa Fakafiefia!,” Liahona, Nōvema 2020, 99–101). Ko e hā ʻa e “ngāue ki he haohaoa” ʻo e faʻa kātakí? (Sēmisi 1:4). Te ke fakahaaʻi fēfē ki he ʻEikí ʻokú ke loto fiemālie ke faʻa kātakí?

Sēmisi 1:3–8, 21–25; 2:14–26; 4:17

Ko e tuí ʻokú ne fiemaʻu ʻa e ngāue

ʻOkú ke ʻiloʻi fēfē ʻokú ke maʻu ha tui kia Sīsū Kalaisi? ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe hoʻo ngaahi ngāué hoʻo tui ki he ʻOtuá? Fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo ako ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sēmisi fekauʻaki mo e tuí. Mahalo ʻe mahuʻinga foki ke toe lau fekauʻaki mo ʻĒpalahame mo Lēhapi, ko ha sīpinga ʻe ua ne fakamatala ki ai ʻa Sēmisi (vakai Sēnesi 22:1–12; Sosiua 2). Naʻá na fakahaaʻi fēfē ʻena tui ki he ʻOtuá?

ʻE ala tokoni hono lau ʻo e Sēmisi 1:3–8, 21–25; 2:14–26; 4:17 ke ke fakakaukau ai ki ha ngaahi founga ʻe lava ke ke hoko ai ko ha tokotaha ʻokú ne moʻui ʻaki ʻa e folofolá. Hiki ha faʻahinga ongo pē ʻokú ke maʻu, pea palani ke ke ngāueʻi kinautolu.

Vakai foki ʻAlamā 34:27–29; 3 Nīfai 27:21.

ʻĪmisi
Ko e lotu ʻa ʻĒpalahame ʻi tuʻa ʻi hono fale fehikitakí

“Naʻe tui ʻa ʻĒpalahame ki he ʻOtuá, pea naʻe lau ia kiate ia ko e māʻoniʻoni” (Sēmisi 2:23). Ko ʻĒpalahame ʻi he Fonua ko Mamilí, tā ʻa Grant Romney Clawson

Sēmisi 1:26; 3:1–18

Ko e ngaahi lea ʻoku ou lea ʻakí ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke fakalaveaʻi pe faitāpuekina e niʻihi kehé.

ʻI he fakatātā fakaikiiki naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi ʻi he kotoa ʻo ʻene ʻipiselí, ko e niʻihi ʻo ʻene fakalea mahino tahá ʻoku maʻu ia ʻi heʻene faleʻi fekauʻaki mo e ngaahi leá. Fakakaukau ke lisi ʻa e ngaahi founga kotoa pē naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Sēmisi ʻa e ʻeleló pe ngutú. Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ʻe he fakafehoanaki pe fakatātā takitaha fekauʻaki mo e ngaahi lea ʻoku tau lea ʻakí? Fakakaukau ki ha meʻa te ke lava ʻo fai ke tāpuekina ha taha ʻaki hoʻo ngaahi leá (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:7).

Sēmisi 2:1–9

ʻI heʻeku hoko ko ha ākonga ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku totonu ke u ʻofa ki he kakai kotoa pē, ʻo tatau ai pē pe ko e hā honau tūkungá.

Naʻe fakatokanga ʻa Sēmisi ki he Kāingalotú ke ʻoua naʻa nau ʻofa ki he koloaʻiá kae fehiʻa ki he masivá, ka ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻene naʻinaʻí ki ha faʻahinga taaufehiʻa pe filifilimānako ki he niʻihi kehé. ʻI hoʻo ako ʻi he faʻa lotu ʻa e Sēmisi 2:1–9fekumi ʻi ho lotó pea fakafanongo ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE ala tokoni ke fetongi e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, hangē ko e “taha masiva mo e kofu kovi” (veesi 2), ʻaki ha ngaahi lea pe kupuʻi lea kehe ʻokú ne fakamatalaʻi ha taha ʻe ala ʻahiʻahiʻi koe ke ke fakamaau taʻetotonu. ʻOkú ke ongoʻi nai ha faʻahinga liliu ʻoku fie maʻu ke ke fai ʻi hoʻo founga fakafōtunga pe fakakaukau ki he niʻihi kehé?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

Sēmisi 1:5.Hili hono lau ʻa e Sēmisi 1:5, ʻe lava homou fāmilí ʻo fakamatalaʻi fakanounou ʻa e talanoa ki he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí (vakai Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:8–20). Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻenau ngaahi aʻusia ʻi he taimi naʻe tali ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻenau ngaahi lotú.

Sēmisi 1:26–27.  Hili iá pea lau ʻa e fakaʻuhinga ʻa Sēmisi ki he “lotu māʻoniʻoní” ʻi he Sēmisi 1:26–27, pea aleaʻi ha ngaahi founga ʻe lava ai ʻe homou fāmilí ʻo fakahoko ke māʻoniʻoni ange ai hoʻomou lotú.

Sēmisi 3.ʻOku kau ʻi he Sēmisi 3 ha ngaahi fakakaukau lahi ʻe lava ke ne ueʻi ha ngaahi lēsoni fakataumuʻa fakangalongataʻa ke tokoni ke manatuʻi ʻe homou fāmilí ke nau lea ʻofa. Hangē ko ʻení, te mou lava ʻo tafu fakataha ha afi pea talanoa ki he founga ʻe lava ai ʻe ha kiʻi lea taʻeʻofa ʻo fakatupu ha palopalema lahi (vakai veesi 5–6). Pe te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha meʻa ʻoku mahi ʻaki ʻi ha meʻa ʻoku faʻa ngāue ʻaki ki he meʻakai melié—hangē ko hono ʻutu ʻo e huʻa lēmaní ʻi ha foʻi hina hone. ʻE lava ke hoko heni ha fealeaʻaki fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi e ngaahi lea lelei mo langaki moʻuí (vakai veesi 9–14).

Sēmisi 4:5–8.Ko e hā ʻoku totonu ke tau “ʻunuʻunu atu [ai] ki he ʻOtuá” (Sēmisi 4:8) ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí?

Sēmisi 5:14–16.Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi “ʻoku totonu ke fakaʻaiʻai ʻe he ngaahi mātuʻá ke lahi ange hono fakahoko e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he fāmilí” (“Ko e Ngaahi Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Liahona, Mē 2018, 67). Mahalo ʻi hono lau e Sēmisi 5:14–16 mo vahevahe e ngaahi aʻusia fekauʻaki mo hono maʻu ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki, ʻe lava ke fakalotolahiʻi ai e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke kole ha tāpuaki ʻi heʻenau puké pe fie maʻu ha mālohi fakalaumālié.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Himi ʻoku fokotuʻu atú: “Kuó U Fai ha Lelei?,” Ngaahi Himí, fika 129.

Ko Hono Fakatupulaki e Ako Fakataautahá

Moʻui ʻaki ʻa e meʻa ʻokú ke akó. ʻI hoʻo akó, fakaongoongo ki he ngaahi ueʻi mei he Laumālié fekauʻaki mo e founga ʻe lava ai ke ke moʻui ʻaki ʻa e meʻa ʻokú ke akó. Tukupā ke ke muimui ki he ngaahi ueʻi ko ʻení pea moʻui kakato ʻaki ʻa e ongoongoleleí. (Vakai Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 35.)

ʻĪmisi
ko Siosefa Sāmita ʻokú ne lau ʻa e Tohi Tapú

Naʻe hanga ʻe he naʻinaʻi ʻa Sēmisi ke “kole ki he ʻOtuá” (Sēmisi 1:5) ʻo ueʻi ʻa Siosefa Sāmita ke fekumi ki he potó mei he ʻOtuá. Faitā ʻa Christina Smith.

Paaki