“Dagiti Kapanunotan a Laglagipen: Dagiti Propeta ken Padto,” Umaykayo, Sumurot Kaniak—Para Kadagiti Indibidual ken Pamilia: Daan a Tulag 2022 (2021)
“Dagiti Kapanunotan a Laglagipen: Dagiti Propeta ken Padto,” Umaykayo, Sumurot Kaniak—Para kadagiti Indibidual ken Pamilia: 2022
Dagiti Kapanunotan a Laglagipen
Dagiti Propeta ken Padto
Iti tradisional a dibision ti Kristiano iti Daan a Tulag, ti maudi a benneg (Isaias agingga iti Malakias) ket maawagan iti “dagiti Propeta,”1 Naglaon daytoy a benneg, agarup maysa ti apagkapat ti Daan a Tulag, kadagiti balikas dagiti napusgan a katulongan ti Dios, a nagsaoda a kadua ti Apo ken kalpasanna nagsaoda para Kenkuana, a mangibingbinglay iti mensahena kadagiti tao agarup 900 ken 500BC.2
Akmen dagiti propeta ken padto ti dakkel a papel iti intero a Daan a Tulag. Nakita dagiti patriarka a da Abraham, Isaac, ken Jacob dagiti parmata ken nakasaritada dagiti nailangitan a mensahero. Nakasarita ni Moises ti Dios iti rupanrupa ket naisaona ti pagayatanna kadagiti annak ti Israel. Isalaysay dagiti libro ti Umuna ken Maikadua nga Ari dagiti nakallalagip nga aramid ken mensahe da propeta Elias ket Eliseo. Kasta met nga isarita ti Daan a Tulag maipapan kadagiti babbai a propeta kas kada Miriam (kitaen iti Exodo 15:20) ken Debora (kitaen iti Uk-ukom 4), kasta met dagiti dadduma pay a babbai a naparaburan iti espiritu ti pammadto, a kas kada Rebeca (kitaen iti Genesis 25:21–23) ken Ana (kitaen iti 1 Samuel 1:20–2:10). Ket uray no saan nga insurat dagiti pormal a propeta dagiti Salmo, napnuanda met iti espiritu ti pammadto, nangnangruna ta paspasungadanda ti yaay ti Mesias.
Awan ditoy ti dumteng a pakasdaawan dagiti Santo iti Ud-udina nga Aldaw. Kinapudnona, isuronatayo ti naisubli nga ebanghelio ni Jesucristo a dagiti propeta saan laeng a makaay-ayo a banag ti pakasaritaan ngem napateg a paset ti plano ti Dios. Idinto a sumagmamano ti mabalin a makakita kadagiti propeta kas naidumduma iti panawen ti Daan a Tulag, makitatayo ida kas maysa a banag nga adda kadatayo kadagiti gagangay a panawen ti Daan a Tulag.
Mabalin a marikna pay a ti panagbasa iti maysa a kapitulo manipud iti Isaias wenno Ezequiel ket maigiddiat iti panagbasa iti mensahe iti sapasap a komperensia manipud iti agdama a Presidente ti Simbaan. No dadduma mabalin a narigat a kitaen nga adda sumagmamano a banag nga isao kadatayo dagiti nagkauna a propeta. Kalpasan ti amin, ti agdama a lubong a pagnanaedantayo ita ket amang a maigiddiat iti maysa a lugar a nagikasabaan ken nagipadtuanda. Ket ti kinapudno nga addaantayo iti maysa a sibibiag a propeta mabalin a mangpaadda iti maysa a saludsod: apay napateg daytoy nga aramiden—ken masapul iti aramid—a mangbasa kadagiti balikas dagiti nagkauna a propeta?
Addaanda iti sumagmano a banag nga isaoda kadatayo
Iti kaaduan a paset, saan a kangrunaan nga agbasbasa dagiti tao ita maipapan kadagiti propeta iti Daan a Tulag. Addaan dagita a propeta kadagiti kangrunaan a pakaseknan a risrisutenda iti panawen ken lugarda—kas iti panangrisut dagiti propetatayo iti ud-udina nga aldaw kadagiti kangrunaan a pakaseknantayo iti agdama.
Iti isu met la a panawen, makita dagiti propeta dagiti kangrunaan a pakaseknan. Iti maysa a banag, isuroda dagiti agnanayon a kinapudno, a mainaig iti ania man nga edad. Ket, nabendisionan iti paltiing, makitada ti dakdakkel a ladawan, ti nalawlawa a pannirigan ti aramid ti Dios. Kas pagarigan, saan laeng a maballaagan ni Isaias dagiti tao iti aldawna maipapan iti basbasolda—a maisuratna pay maipapan iti pannakawayawaya dagiti Israelita nga agbibiag 200 a tawen iti masakbayan ken aggiddan a mangisuro iti pannakawayawaya a kiddawen dagiti amin a tao ti Dios. Mainayon pay, makapagsurat kadagiti padto nga, uray iti agdama, mapadpadaanan pay laeng ti naan-anay ti pannakaipatungpalda—kas kadagiti kari ti “baro a daga” (Isaias 65:17) a dayta ti “mapnonto iti pannakaammo ken ni Jehova” (Isaias 11:9), iti lugar a naguummongan dagiti napukaw a tribu ti Israel ken iti lugar a saan nga “adalenen iti pannakigubat uray kaano” “dagiti nasnasion” (Isaias 2:4). Paset ti rag-o ken pammaregta a sumangbay manipud iti panangbasa kadagiti balikas dagiti propeta ti Daan a Tulag kas ken ni Isaias ket pannakatungpal nga akmentayo ti maysa a papel iti nadayag nga aldaw a nasirmatada.3
Isu a no basaenyo dagiti nagkauna a padto, makatulong a masursuro ti maipapan iti konteksto a nakaisuratanda. Ngem nasken met a kitaenyo ti bagiyo kadakuada, wenno “aramatenyo ida para iti [bagiyo],” kas iti kinuna ni Nephi (kitaen iti 1 Nephi 19:23–24). No dadduma kayatna a sawen a panangbigbig iti Babilonia kas maysa a simbolo ti kinainlubongan ken kinapalangguad, saan laeng a kas maysa a nagkauna a siudad. Mabalin a kayatna a sawen ti pannakaawat iti Israel kas dagiti tao ti Dios iti ania man a panawen ken pannakaawat iti Zion kas gapu iti ud-udina nga aldaw nga inarakup dagiti tao ti Dios, imbes a kas sabali pay a balikas laeng para iti Jerusalem.
Mayarigtayo dagiti nasantuan a kasuratan gapu ta maawatantayo a mabalin a maipatungpal ti maysa a padto iti adu a wagas.4 Maysa a nasayaat a pagarigan daytoy ket ti padto iti Isaias 40:3: “Ti timek ti maysa nga agpukpukkaw, Isaganayo iti let-ang ti dalan ti Apo.” Kadagiti balud a Judio iti Babilonia, mabalin nga itudo daytoy a palawag ti Apo a mangmangted iti maysa a dalan a pakawayawayaan iti pannakabalud ken agsubli iti Jerusalem. Kada Mateo, Marcos, ken Lucas, naipatungpalen daytoy a padto ken ni Juan Bautista, a nangisagana iti dalan para iti mortal a panagministro ti Mangisalakan.5 Ket inawat ni Joseph Smith ti paltiing maipatpatungpal pay laeng daytoy a padto iti ud-udina nga aldaw kas panagsagana para iti sangaribu a tawen a panagministro ni Cristo.6 Kadagiti wagas a mangrugrugi pay laeng a maawatantayo, dagiti nagkauna a propeta nagsaritada kadatayo. Ket insuroda ti adu a napapateg, agnanayon a kinapudno nga adda pakainaiganna kadatayo kas iti nagkauna nga Israel.
Pannakatungpal dagiti Panawen, ni GregK. Olsen
Pinaneknekanda ni Jesucristo
Nalabit a napatpateg pay ngem iti pannakakita iti bagiyo kadagiti padto iti Daan a Tulag ket ti pannakakita ken ni Jesucristo kadakuada. No sapulem Isuna, masarakamto Isuna, uray pay no saan a nadakamat Isuna iti naganna. Mabalin a makatulong a laglagipen a ti Dios iti Daan a Tulag, ni Apo Jehova, ket ni Jesucristo. Aniaman nga oras iladawan dagiti propeta no ania ti ar-aramiden ti Apo wenno no anianto ti aramidenna, agsasaoda maipapan iti Mangisalakan.
Masarakamto pay dagiti reperensia iti Maysa a Napulotan (kitaen iti Isaias 61:1), maysa a Mannubbot (kitaen iti Oseas 13:14), ken maysa a masakbayan nga Ari manipud iti linia ni David (kitaen iti Isaias 9:6–7; Zacarias 9:9). Dagitoy amin ket padto maipapan ken ni Jesucristo. Gagangay pay, mabasayonto ti maipapan iti pannakaisalakan, pannakapakawan, pannakasubbot, ken ti pannakaisubli. Adda ti Mangisalakan iti panunot ken pusoyo, gagangayto a dagitoy a padto ti mangitudo kadakayo iti Anak ti Dios. Kalpasan ti amin, ti kasayaatan a wagas tapno maawatan ti padto ket maaddaan iti “ti espiritu ti pammadto,” a nangibagaan ni Juan kadatayo a “ti pammaneknek ni Jesus” (Apocalipsis 19:10).