’ītona nō te mau mana’o

Te mau mana’o e tāpe’a noa i roto i te ferurira’a

Te mau peropheta ’e te parau tohu

I roto i te tuhara’a keresetiano tahito o te Faufa’a Tahito, ’ua parauhia te tuha’a hope’a (Isaia ē tae atu ia Malaki) « Te mau peropheta ».¹ I roto i teie tuha’a, fātata hō’ē i ni’a i te maha tuha’a o te Faufa’a Tahito, tē vai ra te mau parau a te mau tāvini ha’amanahia o te Atua, tei paraparau i te Fatu, ’e i muri iho, ’ua paraparau nōna, ma te fa’a’ite i tāna parau poro’i i te mau ta’ata mai te matahiti 900 ē tae atu i te 500 hou te Mesia.²

E ’ohipa rahi tā te mau peropheta ’e te parau tohu i roto i te roara’a o te Faufa’a Tahito. ’Ua ’ite te mau pātereareha Aberahama, Isa’aka, ’e Iakoba i te mau ’ōrama ’e ’ua paraparau i te mau ve’a nō te ra’i. ’Ua paraparau ’o Mose i te Atua mata ’e mata ’e ’ua fa’a’ite mai i tōna hina’aro i te mau tamari’i a ’Īserā’ela. Tē fa’ati’a nei te buka mātāmua ’e te piti o te mau Ari’i i te mau ’ohipa ’e te mau parau poro’i fa’ahiahia a te mau peropheta Eliaha ’e ’o Elisaia. Tē parau ato’a nei te Faufa’a Tahito nō ni’a i te mau peropheta vahine mai ia Miriama (’a hi’o Exodo 15:20) ’e ia Debora (’a hi’o Te mau Tāvana 4), ’e te tahi atu mau vahine tei ha’amaita’ihia i te vārua tohu, mai ia Rebeka (’a hi’o Genese 25:21–23) ’e ia Hana (’a hi’o 1 Samuela 1:20–2:10). ’E noa atu ē, e ’ere nā te mau peropheta mau i pāpa’i i te Salamo, ’ua ’ī ato’a rātou i te vārua tohu, i te taime iho ā rā ’a tīa’i ai rātou i te taime e tae mai ai te Mesia.

’Aita te hō’ē o te reira mau mea e hitimahutahia e te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei. ’Oia mau, tē ha’api’i mai nei te ’evanelia a Iesu Mesia i fa’aho’ihia mai ia tātou ē, ’e ’ere te mau peropheta i te hō’ē noa tuha’a maita’i o te ’ā’amu, e tuha’a faufa’a rā nō te fa’anahora’a a te Atua. Tē hi’o nei paha te tahi pae i te mau peropheta ’ei mau ta’ata nō te ’anotau ana’e o te Faufa’a Tahito, ’āre’a tātou, tē hi’o nei tātou ia rātou ’ei mea e tū’ati ai tātou mai rātou nō te mau tau o te Faufa’a Tahito.

Terā rā, e nehenehe te tai’ora’a i te hō’ē pene a Isaia ’aore rā, a Ezekiela, e riro ’ei mea ta’a ’ē i te tai’ora’a i te hō’ē parau poro’i o te ’āmuira’a rahi a te peresideni o te ’Ēkālesia i teie taime. I te tahi taime e nehenehe e riro ’ei mea fifi ’ia ’ite ē, tē vai ra te tahi mea tā te mau peropheta tahito e parau nei ia tātou. Inaha ho’i, e mea ta’a ’ē roa te ao tā tātou e ora nei i teie mahana i te ao i reira rātou i te ha’api’ira’a ’e i te tohura’a. ’E e nehenehe te fāna’ora’a tātou i te hō’ē peropheta ora e fa’atupu mai i te hō’ē uira’a : nō te aha e mea faufa’a—’e e tītauhia te itoito—’ia tai’o i te mau parau a te mau peropheta tahito ?

Tē vai ra te tahi mau mea tā rātou e parau nei ia tātou

Nō te rahira’a o te reira, e ’ere te mau ta’ata nō teie ’anotau te feiā tā te mau peropheta o te Faufa’a Tahito e paraparau mātāmua nei. E mau ha’ape’ape’ara’a iho tā te reira mau peropheta i paraparau i tō rātou tau ’e i te vāhi tei reira rātou—mai tā tō tātou mau peropheta i te mau mahana hope’a nei e paraparau nei i tō tātou mau ha’ape’ape’ara’a i teie tau.

Terā rā, e nehenehe ato’a te mau peropheta e hi’o i ’ō atu i te mau ha’ape’ape’ara’a nō te reira iho taime. ’A tahi, tē ha’api’i nei ho’i rātou i te mau parau mau mure ’ore, e tano nō te mau huru ’anotau ato’a. ’E nā roto i te ha’amaita’ira’a o te heheura’a, e ’ite rātou i te hōho’a rahi a’e, te hi’ora’a rahi a’e o te ’ohipa a te Atua. ’Ei hi’ora’a, ’aita Isaia i fa’aara noa i te ta’ata o tōna ’anotau nō ni’a i tā rātou mau hara—’ua ti’a ato’a rā iāna ’ia pāpa’i nō ni’a i te fa’aorara’a o te ’āti ’Īserā’ela e ora e 200 matahiti a muri a’e, ma te ha’api’i ato’a i te fa’aorara’a tā te mau ta’ata ato’a o te Atua e ’imi ra. Hau atu, ’ua ti’a iāna i te pāpa’i i te mau parau tohu e tīa’i noa nei ā i tō rātou tupura’a, tae roa mai i teie tau—mai te mau parau fafau o te hō’ē « fenua ’āpī » (Isaia 65:17) tei « ’ī i te ’ite ia Iehova » (Isaia 11:9), i reira ho’i te mau ’ōpū mo’e o ’Īserā’ela i ha’aputuputuhia ai, ’e e ore « te hō’ē fenua e ha’api’i fa’ahou i te tama’i » (Isaia 2:4). Hō’ē tuha’a o te ’oa’oa ’e te fa’aurura’a nā roto mai i te tai’ora’a i te mau parau a te mau peropheta o te Faufa’a Tahito mai ia Isaia, ’o te ’itera’a ïa ē, e tuha’a ’ohipa tā tātou i roto i te mau mahana hanahana tā rātou i hi’o.³

Nō reira, ïa tai’o ana’e ’outou i te mau parau tohu tahito, e mea maita’i ’ia ha’api’i mai nō ni’a i te huru o te taime ’a pāpa’ihia ai te reira. E mea tano ato’a rā ’ia ’ite ’outou ia ’outou iho i roto i te reira, ’aore rā, « ’ia fa’aau i te reira ia [’outou iho] », mai tā Nephi i parau ra (’a hi’o 1 Nephi 19:23–24). I te tahi taime, te aura’a ra, ’o te hi’ora’a ïa ia Babulonia ’ei tāpa’o nō te mau mea o te ao nei ’e te te’ote’o, ’eiaha ’ei ’oire tahito noa. ’Aita rā, e hāro’aro’a ia ’Īserā’ela ’ei nūna’a ta’ata nō te Atua i roto i te mau tau ato’a, ’e e hāro’aro’a ia Ziona ’ei orara’a nō te mau mahana hope’a ra tā te mau ta’ata o te Atua e fāri’i, ’eiaha rā i te tahi noa atu parau nō Ierusalema.

E nehenehe tātou e fa’aau i te mau pāpa’ira’a mo’a nō te mea tē ta’a ra ia tātou ē, ’ua rau te huru tupura’a o te hō’ē parau tohu.⁴ Te hō’ē hi’ora’a maita’i nō teie, ’o te parau tohu ïa i roto ia Isaia 40:3 : « Tē pi’i mai ra te hō’ē reo i te mēdēbara, ’a fa’anehenehe na i te ’ē’a o Iehova ». Nō te mau ’āti Iuda i fa’atītīhia i Babulonia, e nehenehe teie fa’ahitira’a parau e riro ’ei fa’a’itera’a nō ni’a i te hōro’ara’a te Fatu i te hō’ē rāve’a nō te ora mai i te fa’atītīra’a ’e nō te ho’i mai i Ierusalema. Nō Mataio, nō Mareko ’e nō Luka, ’ua tupu teie parau tohu i ni’a ia Ioane Bāpetizo, tei fa’aineine i te ’ē’a nō te tāvinira’a a te Fa’aora i te tāhuti nei.⁵ ’E ’ua fāri’i Iosepha Semita i te heheura’a ē, tē tupu noa nei ā teie parau tohu i te mau mahana hope’a nei i roto i te fa’aineinera’a i te tāvinira’a mileniuma a te Mesia.⁶ Nā roto i te mau rāve’a tā tātou e māramarama noa nei ā, ’ua paraparau mai te mau peropheta tahito ia tātou. ’E ’ua ha’api’i mai rātou e rave rahi mau parau mau mure ’ore faufa’a rahi tei tano maita’i i ni’a ia tātou mai tei tano i ni’a ia ’Īserā’ela i tahito ra.

pāpa’ira’a a te peropheta tahito

Fulness of Times [Te ’īra’a o te mau tau], nā Greg K. Olsen

ʼUa fa’a’ite pāpū rātou nō Iesu Mesia

Penei a’e te mea faufa’a rahi atu ā i te ’itera’a ia ’outou iho i roto i te mau parau tohu o te Faufa’a Tahito, ’o te ’itera’a ïa ia Iesu Mesia i roto i te reira. Mai te mea ē, e ’imi ’outou iāna, e ’ite ïa ’outou iāna, noa atu ē, ’aita i fa’ahitihia tōna i’oa. E mea maita’i ’ia ha’amana’o noa ē, te Atua nō te Faufa’a Tahito, te Fatu o Iehova, ’o Iesu Mesia ïa. I te mau taime ato’a e fa’ata’a te mau peropheta i te ’ohipa tā te Fatu e rave ra ’aore rā, tāna e rave, tē parau ra ïa rātou nō te Fa’aora.

E ’ite ato’a ’outou i te mau fa’ahitira’a nō te hō’ē tei fa’atāhinuhia (hi’o Isaia 61:1), te hō’ē Fa’aora (hi’o Hosea 13:14), ’e te hō’ē ari’i nō a muri a’e nō roto mai i te ’āna’ira’a o Davida (’a hi’o Isaia 9:6–7 ; Zekaria 9:9). E mau parau tohu ana’e teie nō ni’a ia Iesu Mesia. Te rahira’a o te taime, e tai’o ’outou nō ni’a i te fa’aorara’a, te fa’a’orera’a hara, te fa’aorara’a, ’e te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai. Ma te Fa’aora i roto i tō ’outou ferurira’a ’e tō ’outou ’ā’au, e arata’i ’ōhie noa teie mau parau tohu ia ’outou i te Tamaiti a te Atua ra. Nō reira, te rāve’a maita’i a’e nō te hāro’aro’a i te parau tohu ’o te fāri’ira’a ïa « i te vārua o te tohu », tā Ioane e parau nei ia tātou ē, « te parau ia Iesu ra » (Apokalupo 19:10).

Fa’ata’ara’a

1. E mea pinepine ’o Isaia, ’o Ieremia, ’o Ezekiela ’e ’o Daniela i te parauhia ē, te mau peropheta rarahi nō te roa tā rātou mau buka. Te tahi atu mau peropheta (Hosea, Ioela, Amosa, Obadia, Iona, Mika, Nahuma, Habakuka, Zephania, Hagai, Zekaria, ’e ’o Malaki) e parauhia rātou, te mau peropheta iti nō te mea e mea poto roa tā rātou mau buka. E parauhia te buka nō te mau ’oto ’ei tuha’a nō te mau pāpa’ira’a, ’eiaha rā ’ei mau peropheta.

2. ’Aita tātou i ’ite nāhea te mau buka tohu i te ha’aputura’ahia. I te tahi taime, e nehenehe te hō’ē peropheta e ti’a’au i te ha’aputura’a o tāna mau pāpa’ira’a ’e mau parau tohu. I te tahi atu taime, e nehenehe te reira e pāpa’ihia ’e e ha’aputuhia i muri a’e i tōna pohera’a.

3. « ’A feruri na i te ’oa’oa ta’a ’ē ’e te rū o te reira : mai ia Adamu mai, ’ua ’ite te mau peropheta ato’a i tō tātou nei ’anotau. ’E ʼua paraparau mai te peropheta tātaʼitahi nō niʼa i tō tātou ’anotau, ’ia haʼaputuputuhia ’Īserāʼela ʼe ’ia faʼaineinehia te ao nei nō te tae-piti-ra’a mai o te Faʼaora. ’A feruri na i te reira ! I roto i te mau taʼata atoʼa tei ora i niʼa i tō tātou nei paraneta fenua, ’o tātou ’o tē ’āmui atu i roto i teie ’ohipa ha’aputuputura’a rahi hope’a. ’Auē te faʼahiahia ē ! (Russell M. Nelson, « Ti’aturira’a o ’Īserā’ela » [purera’a nā te feiā ’āpī nā te ao ato’a nei, 3 nō Tiunu, 2018], e tuha’a hau nō te New Era ’e te Ensign, 8, ChurchofJesusChrist.org). ’A hi’o ato’a Ronald A. Rasband, « Tupura’a o te parau tohu », Ensign ’e ’aore rā Liahona, Mē 2020, 75–78.

4. ’A parau ai te Fa’aora nō Isaia, ’ua parau ’oia ē : « ’E tāna ra mau parau ’ua tupu ’e e tupu ïa a muri atu ’ei parau mau, i te au i tāna i parau mai ra » (3 Nephi 23:3 ; pāpa’i fa’a’opa i ’āpitihia atu).

5. ’A hi’o Mataio 3:1–3 ; Mareko 1:2–4 ; Luka 3:2–6.

6. ’A hi’o Te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau 33:10 ; 65:3 ; 88:66.