Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
1–7 Sune. ʻAlamā 5–7: “Kuo Mou Ongoʻi Koā ʻa e Fuʻu Liliu Lahí Ni ʻi Homou Lotó?”


“1–7 Sune. ʻAlamā 5–7: ‘Kuo Mou Ongoʻi Koā ʻa e Fuʻu Liliu Lahí Ni ʻi Homou Lotó?’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“1–7 Sune. “Kuo Mou Ongoʻi Koā ʻa e Fuʻu Liliu Lahí Ni ʻi Homou Lotó?,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2020

ʻĪmisi
Ko hono pukepuke ʻe Sīsū ha kiʻi lami

ʻOku ʻIkai Ngalo ʻAkimoutolu, tā fakatātaaʻi ʻe Jon McNaughton

1–7 Sune

ʻAlamā 5–7

“Kuo Mou Ongoʻi Koā ʻa e Fuʻu Liliu Lahí Ni ʻi Homou Lotó?”

Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he ʻAlamā 5–7 ‘a ia ʻokú ke ongoʻi ʻoku fuʻu mahuʻingamālie ki he fānau ʻokú ke akoʻí.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo ʻAlamā ko e Siʻi mei he ngaahi uike kuo mahili atú. Fakamatalaʻi ange naʻe hili e ului ʻa ʻAlamaá, naʻá ne akoʻi ki he kakaí ha ngaahi meʻa mahuʻinga fekauʻaki mo e ongoongoleleí. Tuku ki he fānaú ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa naʻá ne akoʻí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

ʻAlamā 5:44–48

Te u lava ʻo maʻu ʻeku fakamoʻoní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻE lava ke fakatupulaki ʻe he fānau ʻokú ke akoʻí ha fakamoʻoni mālohi pē ʻanautolu, neongo ʻenau kei siʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaongaʻi ha fakatātā ʻo ʻAlamā ko e Siʻí (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 77), ke fakamanatu e talanoa ʻo e ʻaʻahi ʻa e ʻāngeló kiate iá (vakai, Mōsaia 27). Hili iá pea kole leva ki he fānaú ke nau fakamatalaʻi pe ko e hā ʻa e fakamoʻoni, pea tokoniʻi kinautolu ʻo ka fie maʻu. Fakamatalaʻi ange naʻe ngāue ʻa ʻAlamā ke maʻu ha fakamoʻoni hili e ʻaʻahi kiate ia ʻa e ʻāngeló. Lau māmālie tuʻo lahi e ʻAlamā 5:46, pea fakaafeʻi e fānaú ke nau fakafanongo ki he meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamaá pea mo e founga naʻá ne ʻiloʻi ai ʻa e moʻoní. (Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e ʻaukaí ki he taʻe maʻu meʻatokoni mo taʻe inu ha vai.)

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha meʻa ʻoku tupu māmālie pea fie maʻu ke tokangaʻi maʻu pē, hangē ko ha fuʻu ʻakau pe ko ha ʻuhikiʻi monumanu. Kole ki he fānaú ke nau vahevahe e founga ʻoku totonu ke tau tauhi ʻaki e ngaahi meʻá ni pea tokoniʻi ke nau tupú. Fakamanatu ange kuo pau foki ke tau tokangaʻi maʻu pē mo ʻetau fakamoʻoní.

  • Fakaʻaongaʻi ha foʻi pula teʻeki puhi ke ne fakafofongaʻi e fakamoʻoní pea puhi e ʻeá ki ai ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ke vahevahe ai ha meʻa ʻoku tokoni ke tupulaki e fakamoʻoní. Haʻihaʻi e foʻi pulá pea paasi holo ia, ʻo kole ki he fānaú ke nau vahevahe ha meʻa ʻe taha te nau lava ʻo fai ke tokoni ke tupulaki ʻenau fakamoʻoní. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha fakatātā ʻoku nau fai e ngaahi meʻa ʻe lava ke fakamālohia ai ʻenau fakamoʻoní.

ʻĪmisi
ongo tamaiki tangata mo e fanga ʻuhikiʻi monumanu

ʻI heʻetau tali e ongoongoleleí, ʻoku hangē ia hano kamataʻi ha moʻui foʻoú.

ʻAlamā 7:10–13

Naʻe toʻo ʻe he Fakamoʻuí kiate Ia ʻeku ngaahi angahalá, mamahí, mo e faingataʻaʻiá.

ʻE lava ke tokoni e ngaahi moʻoni ʻi he ʻAlamā 7:10–13 ke ʻiloʻi ʻe he fānaú ʻoku tokanga mai ʻa Sīsū Kalaisi kiate kinautolu pea ʻokú Ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha tā ʻo Sīsū. Fakamatalaʻi ange ʻokú Ne ʻafioʻi e mamahí, loto-mamahí, pe ilifiá. Lau ha niʻihi ʻo e ngaahi foʻi lea ʻi he ʻAlamā 7:11–13 ʻokú ne fakamatalaʻi e meʻa naʻe fuesia ʻe he Fakamoʻuí, pea fakamatalaʻi e ngaahi foʻi lea ʻe ngali ʻikai ke mahino ki he fānaú. Fakamahino ange ʻe lava ʻe Sīsū ʻo tokoniʻi mo fakafiemālieʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau loto-mamahi aí. Vahevahe e founga kuo tokoniʻi mo fakafiemālieʻi ai koe ʻe he Fakamoʻuí.

  • Kole ki he fānaú ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ki ha taimi naʻa nau puke pe mamahiʻia pe ko ha palopalema naʻá ne ʻai ke nau loto-mamahi. Fakamoʻoni ange kuo fuesia ʻe he Fakamoʻuí e ngaahi meʻá ni foki pea ʻokú Ne ʻafioʻi e founga ke tokoniʻi ai kitautolú.

ʻAlamā 7:19–20

ʻOku hangatonu e hala ke foki ai ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí.

Te ke fakaʻaongaʻi fēfē e fakamatala ʻa ʻAlamā ki he hala foki ki he Tamai Hēvaní ke tokoni ki he fānaú ke nau ako ke fakahoko e ngaahi fili ʻoku leleí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau e ʻAlamā 7:19 ki he fānaú, pea fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku tau fai ai e ngaahi fili ʻoku leleí, ʻoku tau ʻi he hala ʻoku fakatau ki he Tamai Hēvaní,. ʻOange ki he fānaú ha ngaahi fili pe ngāue ke fai (hangē ko e angakovi ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí pe tokoniʻi kinautolu). Kole ange ke nau tala atu pe ʻoku lelei e fili takitaha mo fakatau ki he ʻOtuá pe ʻoku kovi mo tataki ke mamaʻo meiate Ia.

  • Lau e ʻAlamā 7:20 mo tokoniʻi e fānaú ke mahino e lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku nau fakamatalaʻi e hala foki ki he ʻOtuá. Tā ʻi he palakipoé ha hala hangatonu meiate kitautolu ki he Tamai Hēvaní. Hili iá pea tā ha hala pikopiko ʻoku kau ai ha ngaahi hala ʻoku mutu ʻa ia ʻoku tataki ke mamaʻo mei he ʻOtuá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau muimuiʻi e ongo halá fakatouʻosi ʻaki honau louhiʻi nimá. Ko e fē hala ʻoku lelei angé? Tokoni ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fili lelei te ne tokoniʻi kinautolu ke nau nofo maʻu ʻi he hala hangatonú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

ʻAlamā 5:12–14, 27–28, 57; 7:14–24

Kuo pau ke fanauʻi foʻou au mo muimui ki he hala ʻoku fakatau ki he ʻOtuá.

Te ke tokoni fēfē ke mahino ki he fānaú ʻa e ʻuhinga ʻo e fanauʻi foʻoú?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha laʻitā ʻo ha pēpē, pea fakaafeʻi ke nau fakamatalaʻi e tuʻunga ʻo ha pēpē ʻi he taimi ʻoku fāʻeleʻi aí. Fakaafeʻi ha tokotaha ke ne lau e ʻAlamā 5:14. Ke tokoni ke mahino ki he fānaú ʻa e ʻuhinga ʻo e “fanauʻi fakalaumālie … ʻi he ʻOtuá,” kole ange ke nau fakakaukau pe naʻe ʻulungaanga fēfē ʻa ʻAlamā ko e Siʻi kimuʻa peá ne uluí. Naʻe fēfē hono ʻulungāngá ʻi he hili iá? (Vakai, Mōsaia 27:23–32 mo e ʻAlamā 36:12–24.) Fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku tau tui ai kia Sīsū Kalaisí pea moʻui ʻaki ʻEne ongoongoleleí, ʻoku tatau ia mo haʻatau kamataʻi ha moʻui foʻou, ʻo hangē ha pēpeé.

  • Lau fakataha e ʻAlamā 7:19, mo fakamatalaʻi ange hili hono fanauʻi foʻou kitautolú, kuo pau ke tau muimui “ʻi he hala ʻoku fakatau atu ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.” Fufuuʻi ha ʻū laʻipepa ʻi loto he lokí ʻoku tohi ai e ngaahi potufolofola ko ʻení: ʻAlamā 5:12–13, 27–28, 57; 7:14–16, 23–24. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fekumi ki he ʻū laʻipepá, kumi e folofolá, pea vahevahe e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he potufolofola takitaha ke tau fai ke toe foki hake ai ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.

ʻAlamā 5:14, 44–48

Te u lava ʻo maʻu ʻeku fakamoʻoní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

Naʻe hā mai ha ʻāngelo kia ʻAlamā, ka ko ʻene fakamoʻoní naʻe “fakahā ia kiate [ia] ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní” ( ʻAlamā 5:46).

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau fakataha mo e fānaú ʻa e ʻAlamā 5:44–46. Ko e hā naʻe fai ʻe ʻAlamā ke maʻu ʻene fakamoʻoni pē ʻaʻana ki he ongoongoleleí? ʻOange ki he tokotaha ako takitaha ha laʻipepa pea fakaafeʻi kinautolu ke nau faʻu ha palani ke fai ha meʻa ʻe taha he uiké ni ke fakamālohia ʻenau fakamoʻoní.

  • Paasi takai ha sioʻata pea tuku ke vakai ʻa e fānaú ki honau ʻatá lolotonga hoʻo lau e ʻAlamā 5:14. Ko e hā hono ʻuhinga ke maʻu e tatau ʻo e Fakamoʻuí ʻi hotau fofongá? Vahevahe ki ha ngaahi taimi naʻe lea ʻaki pe fai ʻe ha taha ha meʻa naʻá ne fakamanatu atu e Fakamoʻuí, pea kole ki he fānaú ke nau fai e meʻa tatau.

ʻAlamā 7:10–13

Naʻe toʻo ʻe he Fakamoʻuí kiate Ia ʻeku ngaahi angahalá, mamahí, mo e faingataʻaʻiá.

ʻI hoʻo ako e ʻAlamā 7, fakalaulauloto ki he founga te ke lava ai ʻo fakatupulaki e tui ʻa e fānaú kia Sīsū Kalaisí koeʻuhí ke nau tafoki kiate Ia ʻi heʻenau ngaahi faingataʻá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau e ʻAlamā 7:11–13, ʻo fekumi ki he ngaahi meʻa naʻe fuesia ʻe Sīsū Kalaisí. Mahalo te nau loto fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusia ki he taimi ne nau ongoʻi mamahi, puke, pe faingataʻaʻia ai. Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā naʻe finangalo ai e Fakamoʻuí ke Ne fuesia kotoa ʻení? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “tokoniʻí” ki hono “fakafiemālieʻi.”)

  • Talanoa ki he fānaú fekauʻaki mo ha fokoutua, lavea, pe ha faingataʻa kuó ke aʻusia, pea fehuʻi ange pe kuo nau ongoʻi ha meʻa pehē. Lau fakataha e ʻAlamā 7:11–13, pea fakamahino ange naʻe mamahi ʻa Sīsū maʻatautolu. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he ngaahi taimi naʻe foua ai ʻe he Fakamoʻuí e ngaahi meʻá ni, hangē ko e taimi ne ʻahiʻahiʻi ai Iá (vakai, Mātiu 4:1–11) pe ko e taimi naʻá Ne mamahi ai ʻi Ketisemaní. ʻOku tokoni fēfē ke tau ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe Sīsū e ngaahi meʻa ʻoku tau fefaʻuhi mo iá? Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he mālohi ʻo Sīsū ke fakafiemālieʻi, tokoniʻi, mo fakamoʻui kitautolú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau tautau ha fakatātā ʻo Sīsū ʻi ha feituʻu te nau lava ʻo toutou sio ki ai ke fakamanatu ange kiate kinautolu e meʻa naʻa nau ako he ʻaho ní.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakatupulaki ʻo hangē ko ha faiako anga faka-Kalaisí. ʻI hoʻo hoko ko ha faiakó, ʻoku mahuʻinga ke ke fakalaulauloto ki ha ngaahi founga te ke lava ʻo fakatupulaki ai hoʻo malava ke tokoniʻi e fānaú ke langaki hake ʻenau tui ki he Tamai Hēvaní pea mo Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi fehuʻi vakaiʻi fakaekita ʻi he peesi 37 ʻo e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamo‘uí.

Paaki