Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
21–27 Sepitema. 3 Nīfai 12–16: “Ko Au ʻa e Fonó, pea mo e Māmá”


“21–27 Sepitema. 3 Nīfai 12–16: ‘Ko Au ʻa e Fonó, pea mo e Māmá,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“21–27 Sepitema. 3 Nīfai 12–16,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2020

ʻĪmisi
Fili ʻe Sīsū ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá

Tolu Nīfai: Toko Hongofulu Mā Ua ko ʻeni ʻa ia Kuó U Filí, tā ʻe Gary L. Kapp

Sepitema 21–27

3 Nīfai 12–16

“Ko Au ʻa e Fonó, pea mo e Māmá”

ʻI hoʻo ako ʻa e 3 Nīfai 12–16, kumi ki ha ngaahi moʻoni ʻe ʻuhingamālie ki he fānau ʻokú ke akoʻí. ʻOku fokotuʻu mai ʻe he fokotuʻutuʻu ko ʻení ha ngaahi moʻoni, ka ʻoku fakahinohinoʻi koe ʻe he Laumālié ki ha meʻa kehe.

Lekooti ʻa e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga vahevahé

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Paasi takai ha fakatātā ʻo Sīsū. ʻAi e fānaú ke nau taufetongi ʻi hono puke ʻa e fakatātaá pea vahevahe ha meʻa ʻe taha naʻe akoʻi ʻe Sīsū, hangē ko ha meʻa ne nau ako ʻi ʻapi ʻi he uiké ni.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻi

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

3 Nīfai 12:14–16

Te u lava ʻo hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he niʻihi kehé.

Mahalo ʻe ʻikai fakatokangaʻi ʻe he fānaú ʻi ha taimi ʻe niʻihi ʻa hono tāpuekina lahi ʻe honau ngaahi sīpingá ʻa e niʻihi kehé. Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ke poupouʻi ʻaki kinautolu ke nau tuku ʻenau māmá ke ulo.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Talaange ki he fānaú ko e 3 Nīfai 12:14–16 ʻoku fekauʻaki ia mo kinautolu, pea lau leʻolahi leva ia. Ko e taimi pē ʻokú ke lau ai ʻa e “kinautolu” pe “hoʻomou,” tuhu ki he fānaú, pea kole ki he fānaú ke nau tuhu kiate kinautolu pē.

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha kasa, pea fakaafeʻi ha taha ʻiate kinautolu ke ne fakamoʻui e kasá. Fakamatalaʻi ange ko e taimi ʻoku tau muimui ai ki he Fakamoʻuí, ʻoku hangē ia ko haʻatau fakamoʻui ha maama ke tokoni ki he niʻihi kehé ke nau muimui foki ai. ʻUfiʻufiʻi pe fufuuʻi ʻa e māmá, pea kole ki he fānaú ke nau talaatu ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi te nau lava ʻo fai ke nau hoko ai ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he niʻihi kehé. Ko e taimi kotoa pē ʻoku nau vahevahe ai, tuku ke nau toʻo ʻa e ʻufiʻufí pe fakaʻasi ʻa e māmá (vakai foki ki he peesi ʻekitivitī ki he uike ní).

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva ʻokú ne poupouʻi ʻa e fānaú ke nau ulo hangē ha māmá, hangē ko e “Ulo Atu” pe “Ko ha Foʻi Fetuʻu Au” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 96, 84). Talaange ki he fānaú fekauʻaki mo e maama ʻokú ke vakai ki ai ʻiate kinautolu ʻi he taimi ʻoku nau fai ai ha ngaahi “ngāue lelei”, pea fakamatalaʻi ange ʻa e founga ʻoku tokoniʻi ai ʻe heʻenau māmá mo e ngaahi sīpingá ʻa e niʻihí kehé mo ueʻi fakalaumālie koe ke ke fai foki mo ha ngaahi ngāue leleí.

3 Nīfai 14:7

ʻOku tali mai ʻe he Tamai Hēvaní ʻeku ngaahi lotú.

ʻE lava ke tokoni ʻa e veesi ko ʻení ke mahino ki he fānaú ʻoku fanongo mo tali ʻe he ʻOtuá ʻenau ngaahi lotú.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻI hoʻo lau ʻa e 3 Nīfai 14:7, fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fai ha ngaahi tōʻonga ʻokú ne fakafofonga ʻa e ngaahi fakaafe takitaha ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi ko ʻení. Hangē ko ʻení, te nau lava ʻo hiki hake honau nimá (kole), faʻu ha meʻa fakaʻata ʻaki honau nimá (fekumi), pe tukituki (tukituki). Tokoniʻi ʻa e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi meʻa te nau lava ʻo lea ʻaki mo kole ʻi heʻenau ngaahi lotú. Fakamatalaʻi ange te tau lava ʻo tala ki he Tamai Hēvaní ha faʻahinga meʻa pē, pea te Ne fanongo mai koeʻuhí ʻokú Ne ʻofa ʻiate kitautolu.

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fakahaaʻi atu ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe honau ngaahi nimá, matá, mo e ʻulú ʻi he taimi ʻoku nau lotu aí. Fakaʻaongaʻi ha foʻi hiva hangē ko e “Punou Ho ʻUlú” ke tokoni (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 18b). Ko hai ʻoku tau talanoa ki ai ʻi he taimi ʻoku tau lotu aí? Fai hoʻo fakamoʻoni ʻoku tali ʻe he Tamai Hēvaní ʻetau ngaahi lotú.

3 Nīfai 14:24–27

ʻOku finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke u fanongo mo fai ʻa e meʻa ʻokú Ne akoʻi maí.

ʻOku ʻikai feʻunga ʻa ʻetau fanongo pē ki he ngaahi folofola ʻa e Fakamoʻuí. Ko kinautolu pē ʻoku nau moʻui ʻaki ʻEne ngaahi akonakí, te nau lava ʻo matuʻuaki ʻa e ngaahi matangi ʻo e moʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Hivaʻi fakataha ʻa e foʻi hiva “Ko e Tangata Potó mo e Tangata Valé” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 132), pe lau ʻa e 3 Nīfai 14:24–27. Tokoniʻi ʻa e fānaú ke fetongi honau ngaahi hingoá ʻaki ʻa e “tangata potó” ʻi heʻenau hivá. Ko e hā e ʻuhinga naʻe tuʻu maʻu ai ʻa e fale ʻo e tangata potó lolotonga ʻa e matangí? Toe vakaiʻi ʻa e veesi 24 ke fakamamafaʻi ange naʻá ne fakatou fanongo mo fakahoko ʻa e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí.

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha foʻi maka pea mo ha ʻoneʻone. Kole ange ke nau tuhu ki he maká ʻi he taimi ʻokú ke fakamatalaʻi ai ha fili ke muimui ki he Fakamoʻuí pea tuhu ki he ʻoneʻoné ʻi he taimi ʻokú ke fakamatalaʻi ai ha fili ke ʻoua naʻa muimui kiate Ia. Fakamoʻoniʻi ange ko e taimi ʻoku tau fai ai e meʻa ʻoku folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí, ʻoku tau mālohi hangē ko ha fale ʻoku langa ʻi ha maká.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻi

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

3 Nīfai 12:6

ʻOku totonu ke u fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní.

ʻE lava ke fakafekauʻaki e taha kotoa ki he fiekaiá mo e fieinuá; naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí kau ki he ongo ko ʻení ke akoʻi kiate kitautolu ʻa e ongo ʻoku totonu ke tau maʻu fekauʻaki mo e fekumi ki he māʻoniʻoní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kole ki ha tamasiʻi ke pehē pē hangē ʻokú ne inu pe kaí, kae ʻoua ʻe ʻai ke fanongo mai ki ai ʻa e fānau kehé, pea tuku leva ki he fānaú ke nau mateʻi mai ko e hā ʻene meʻa ʻoku faí. Ko e hā ʻa e ongo ʻoku maʻu ʻi hono kai ha meʻatokoni lelei pe inu ha vai ʻoku maʻá? ʻOku tau tauhi fēfē nai ʻa hotau ngaahi laumālié? Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau lau ʻa e 3 Nīfai 12:6 ke ʻiloʻi ko e hā ʻa e meʻa ʻoku finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke tau “fiekaia mo fieinua” ki aí. ʻOku tau fakahaaʻi fēfē nai ʻoku tau fie maʻu lahi tatau pē ʻa e māʻoniʻoní pea mo e meʻakaí mo e inú?

  • ʻOmi ha ngaahi fakatātā ʻo e meʻatokoni mo e inu, pea fakahingoa takitaha kinautolu ʻaki ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola hangē ko e Saame 119:103; Sione 6:35; 2 Nīfai 32:3; ʻĪnosi 1:4; pe 3 Nīfai 20:8. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofolá pea fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau akoʻi mei ai te tau lava ʻo fai ke fakahaaʻi ai ʻoku tau fiekaia mo fieinua ki he māʻoniʻoní. Vahevahe ki ha ngaahi aʻusia kuó ke ongoʻi “[fonu ai ʻi he] Laumālie Māʻoniʻoní,” pea fakaafeʻi ʻa e fānaú ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá.

3 Nīfai 13:1–8, 16–18

ʻOku totonu ke u fai ʻa e ngaahi meʻa leleí ki he ngaahi ʻuhinga lelei.

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku ʻikai feʻunga ʻa e ngaahi ngāue lelei peé—kuo pau ke ueʻi fakalaumālie ʻetau ngaahi ngāué ʻe he ʻofa ʻa e ʻOtuá mo ha holi ke tokoni kiate Ia.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kole ki he fānau takitaha ke nau kumi ʻi he 3 Nīfai 13:1–4, 5–8, pe 16–18 pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ngāue lelei naʻe lave ki ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení (fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e “foakí” ki he foaki atu ki he masivá). Ko e hā e ʻuhinga naʻe folofola ai ʻa e Fakamoʻuí ke ʻoua te tau hangē ko e kakai ʻe niʻihi ʻoku nau fai ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení?

  • ʻOange ki he fānau takitaha ha laʻipepa mo ha tōʻonga māʻoniʻoni ʻoku hiki ai (pe tuku ke nau fakakaukau ki haʻanau ngaahi sīpinga pē ʻanautolu). Kole ange ke nau fakakaukau ki ha ngaahi ʻuhinga lelei mo ha ngaahi ʻuhinga kovi ʻo hono fai ʻa e ngaahi meʻa ko iá. Poupouʻi kinautolu ke nau fai maʻu pē ʻa e ngaahi meʻa leleí ʻi ha ngaahi ʻuhinga lelei.

3 Nīfai 14:21–27; 15:1

ʻOku maʻu ʻa e malu fakalaumālié mei he fanongo mo hono fai ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí.

ʻOku haʻu ʻa e “‘uhá” mo e “ngaahi lōmakí” kiate kitautolu kotoa ʻi he moʻuí, ka te tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻá kapau te tau fakatou fanongo mo fai ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe Sīsuú.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau mo e kalasí ʻa e 3 Nīfai 14:21–27 mo e 15:1, pea kole ki he fānaú ke nau tuʻu ki olunga ʻi he taimi kotoa pē ʻokú ke lau ai ʻa e foʻi lea “fai ki ai.” Ko e hā e ʻuhinga ʻoku fakamamafaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí hono fai ʻa e meʻa kuó Ne folofolá, kae ʻikai ko e fanongo pe manatuʻi ʻataʻatā peé? Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tā ha fakatātā ʻo e veesi 24–25 pea tohiʻi ʻi he foʻi maká ʻa e “Sīsū” mo ha meʻa naʻe akoʻi mai ʻe Sīsū ke tau fai. Hivaʻi fakataha ʻa e “Ko e Tangata Potó mo e Tangata Valé” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 132).

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga, pea kole ange ke nau fakakaukauloto ʻoku fakafofongaʻi ʻe he vaʻe ʻe taha ʻa e fanongo ki he folofola ʻa e Fakamoʻuí pea ko e taha ʻokú ne fakafofongaʻi hono fakahoko kinautolú. Fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ʻa e vaʻe ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e “fakahoko” e folofola ʻa e Fakamoʻuí pea fokotuʻu ia ki he ʻokú ne fakafofongaʻi e “fanongo” ki he folofolá. Ko e hā ʻe meʻa ʻe hoko kapau ʻe puhi mai ha havili mālohi ʻi he loki akó? Fakaʻaongaʻi ʻa e sīpinga ko ʻení ke fakatātaaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku malu ange ke fakahoko ʻa e meʻa ʻoku folofola ʻaki ʻe he Fakamoʻuí kae ʻikai ko e fanongo pē ki Heʻene ngaahi folofolá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fili ha meʻa ʻe taha ne nau ako he ʻahó ni kau ki he ngaahi akonaki ʻa Sīsuú pea fili ko e hā e founga te nau fakahoko ʻaki iá. ʻE tokoniʻi fēfē nai kinautolu ʻe heʻenau ngaahi tōʻongá ke nau hoko ko ha maama ki honau ngaahi fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá?

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

Liliu ʻa e ngaahi ʻekitivitií ke feau e ngaahi fie maʻú. ʻOua te ke vakai ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ko ʻení ko ha ngaahi fakahinohino kuo pau ke ke muimui ki ai. Ka ke fakaʻaongaʻi kinautolu ko ha maʻuʻanga fakakaukau ke fakatupu ai ha ueʻi fakalaumālie kiate koe ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he ngaahi fie maʻu ʻo e fānau ʻokú ke akoʻí. Mahalo te ke ongoʻi fakalaumālie ʻi ha taimi ʻe niʻihi ke fulihi ha ʻekitivitī maʻá e fānau iiki angé ke akoʻi ki he fānau lalahi angé, pe ko e fulihi e ʻekitivitī maʻá e fānau lalahi angé ki he fānau iiki angé.

Paaki