Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
19–25 ʻEpeleli. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44: “Ko ʻEku Fonó ke Puleʻi ʻAki ʻa Hoku Siasí”


“19–25 ʻEpeleli. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44: ‘Ko ʻEku Fonó ke Puleʻi ʻAki ʻa Hoku Siasí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“19–25 ʻEpeleli. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí

ʻĪmisi
Sīsū Kalaisi

19–25 ʻEpeleli

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44

“Ko ʻEku Fonó ke Puleʻi ʻAki ʻa Hoku Siasí”

Lolotonga hoʻo teuteu he uike ní, tokanga ki he ngaahi ongo ʻokú ke maʻu mei he Laumālié. Ko e hā hoʻo ongo ki he meʻa ʻoku fie maʻu ke ako ʻe he fānaú mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41–44?

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Lī ha foʻi pulu ki ha kiʻi tamasiʻi/taʻahine, pea kole kiate ia ke ne vahevahe ha foʻi fekau ʻe taha ʻokú ne ʻiloʻí. Toutou lī pē ʻa e foʻi pulú kae ʻoua kuo maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ha faingamālie ke ne vahevahe ha meʻa.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:2

Te u lava ʻo talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá.

ʻI he tupulaki ʻa e Siasí pea fakatahataha mai ʻa e kāingalotú ki Ketilani, ʻOhaioó, ne fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e meʻa naʻá Ne ui ko ʻEne “fonó” peá Ne fekauʻi ʻa e Kāingalotú ke nau “tokanga pea fanongo mo talangofua” ki ai. Te ke tokoni fēfē ke mahino ki he fānaú ʻoku tau monūʻia ʻi he taimi ʻoku tau talangofua aí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:2, pea fakamamafaʻi ʻa e foʻi lea “talangofua.” ʻOange ki he fānaú ha ngaahi fakatātā faingofua ʻa ia ʻoku fili ai ʻe ha kiʻi tamasiʻi/taʻahine ke talangofua pe talangataʻa ki ha fono pe tuʻutuʻuni. Kole ki he fānaú ke nau fanongo fakalelei pea malimali kapau ʻoku talangofua ʻa e tokotaha ʻi he talanoá pea mata mamahi kapau ʻoku talangataʻa ʻa e tokotahá. Vahevahe ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá.

  • Fai ha kiʻi vaʻinga ʻaki hano ʻoange ha ngaahi lao ki he fānaú ke nau muimui ki ai. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo talaange kuo pau ke nau hiki honau nimá pea ʻe toki ui atu leva ke nau tali e ngaahi fehuʻí. Hili iá pea tuku ange leva ke nau fakaangaanga ʻa e talangofuá ʻaki hano ʻeke ange ha ngaahi fehuʻi pea ui ʻa kinautolu ʻoku hiki honau nimá. Ko e hā ha ngaahi fono kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá?

  • Fakakakato mo e fānaú ʻa e peesi ʻekitivitií, pe hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, hangē ko e “Te u Moʻui ʻaki e Ongoongoleleí” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 72). Talanoa ki he fānaú ʻa e founga kuo hoko ai hoʻo talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá ke ke maʻu ai ʻa e fiefiá.

    ʻĪmisi
    Kalasi palaimelí

    ʻOku tau ako e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻi he Palaimelí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:38

ʻOku ou tokoni kia Sīsū Kalaisi ʻi he taimi ʻoku ou tokoni ai ki he niʻihi kehé.

ʻOku finangalo ʻa e ʻEikí ke tokangaʻi ʻe Hono Kāingalotú ʻa e masivá mo e faingataʻaʻiá. Tokoni ke mahino ki he fānaú ko e taimi ʻoku nau tokoni ai ki he kakai faingataʻaʻiá, ʻoku nau tokoni foki ki he Fakamoʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kapau ne ʻi heni ʻa Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau kalasí he ʻahó ni, ko e hā e meʻa te tau talaange kiate Iá? Te tau feohi fēfē mo Ia? Fakaʻaliʻali ha tā ʻo e Fakamoʻuí, pea fakamatalaʻi ʻa e akonaki ʻa Sīsuú ko e taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofa ki he niʻihi kehé, ʻoku tau fakahaaʻi foki ʻetau ʻofa kiate Iá. Tokoni ki he fānaú ke nau angimui kiate koe ʻi hono lau ʻo e veesi 38, ʻo puʻaki taha taha ʻa e ngaahi foʻi leá.

  • Tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe lava ke nau tokoni ai kia Sīsū ʻaki ʻenau tokoni ki he niʻihi kehé. ʻE lava ke nau maʻu ha ngaahi fakakaukau mei he ʻū fakatātā ʻo e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ki he niʻihi kehé, hangē ko e ʻū fakatātā ʻokú Ne fakamoʻui ʻa e mahakí pe angaʻofa ki he fānaú (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 42, 47). Fakamoʻoni ange ko e taimi ʻoku nau tokoni ai ki he niʻihi kehé, ʻoku nau tokoni foki ki he ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:1–7

ʻOku tataki ʻe he ʻEikí ʻa Hono Siasí ʻo fakafou ʻi Heʻene palōfitá.

Te ke lava ʻo tokoni ki he fānaú ke nau fakaʻehiʻehi mei hono kākaaʻi kinautolu ʻi he kotoa ʻo ʻenau moʻuí ʻaki hono akoʻi ange kiate kinautolu, ʻi heʻenau kei siʻí, ʻa e sīpinga ʻa e ʻEikí ki hono tataki Hono Siasí ʻo fakafou ʻi he palōfita moʻuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ha ʻū tā ʻo ha kakai kehekehe, ʻo kau ai ha tā ʻo e palōfita lolotongá. Fakafoʻohifo ʻa e ʻū taá, pea tuku ki he fānaú ke nau fulihi taha taha ʻa e ʻū taá kae ʻoua kuo nau maʻu ʻa e palōfitá. Fakamatalaʻi ʻa e akonaki ʻa e ʻEikí ko e palōfitá pē ʻoku “fili kiate kimoutolu ke maʻu ʻa e ngaahi fekaú mo e ngaahi fakahā mei [he ʻEikí]” ke ne tataki ʻa e Siasí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:2).

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e kau palōfitá, hangē ko e “Muimui He Palōfitá” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 58). Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻoku tataki ʻe he palōfitá ʻa e Siasí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41:5

Ko e ākongá ko ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e fono ʻa e ʻOtuá peá ne talangofua ki ai.

ʻOku ʻiloʻi nai ʻe he fānau ʻokú ke akoʻí ʻa e ʻuhinga ʻo e hoko ko ha ākonga ʻo Sīsū Kalaisí? ʻE ala tokoni ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41:5 ke mahino kiate kinautolu ʻa e founga ke nau hoko ai ko ha kau ākonga lelei angé.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Hiki ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41:5 ʻi ha laʻipepa, pea tuku ava pē ʻa e meʻa ʻoku ʻasi ai ʻa e foʻi lea “ākongá”. Kole ki he fānaú ke nau fakafonu ʻa e konga ʻoku avā, pea vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41:5 kapau ʻoku nau fie maʻu tokoni. ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ke hoko ko ha ākonga ʻo Sīsū Kalaisí? Vahevahe ʻa e founga ʻokú ke feinga ai ke hoko ko ha ākonga lelei ange ʻo Kalaisí.

  • Hili hono aleaʻi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 41:5, kole ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi fono kuo tau maʻu mei he ʻEikí. Fakaafeʻi ke nau taufetongi ʻi hono fakatātaaʻi ʻa e talangofua ki he taha ʻo e ngaahi fono ko iá, kae feinga ʻa e toenga ʻo e kalasí ke nau mateʻi pe ko e hā ia.

  • ʻOange ki he mēmipa takitaha ʻo e kalasí ha laʻipepa, pea kole ange ke nau hiki ha founga ʻe taha ʻe lava ke nau hoko ai ko ha ākonga lelei ange. Fakaafeʻi ʻa e fānau takitaha ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau hikí, pea fakapipiki fakataha leva ʻa e ʻū laʻipepá ke nau faʻu ha sēini pepa.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61, 68

ʻOku fakahā ʻe he ʻOtuá ʻa e potó kiate kinautolu ʻoku kolé.

ʻOku ʻeke ʻe he fānaú ha ngaahi fehuʻi lahi ʻi he tupulaki ʻenau ʻilo ki he māmaní mo e ongoongoleleí. Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61, 68 ke tokoniʻi kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ke nau maʻu ai ʻa e ʻiló mei he ʻEikí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kole ki he fānaú ke nau vahevahe atu ha meʻa ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi nonga pea mo ha meʻa ʻokú ne tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi fiefia. Fakaafeʻi ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61 ʻo fekumi ki he ongo foʻi lea ko e “fakamelino” mo e “fiefia.” Tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi moʻoni kuo fakahā ʻe he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne ʻomi ai ʻa e melinó mo e fiefiá kiate kinautolu.

  • Lau fakataha mo e fānaú ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61, 68 ʻo fakamamafaʻi ʻa e kupuʻi lea “fakahā hoko mo e fakahā, pea mo ha ʻilo hoko mo e ʻilo.” Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai fakahā fakaʻangataha mai ʻe he ʻOtuá ʻa e meʻa kotoa pē; ka, ʻokú Ne ʻomi taha taha kiate kitautolu ha kihiʻi meʻa siʻi pē ʻi he taimi taki taha. Fakaʻaliʻali ʻa e founga ʻoku faʻu kongokonga ai ha pāsolo, pe fakaʻaongaʻi ha meʻa ʻoku tatau mo iá ke tokoni ke mahino ki he fānaú ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Vahevahe haʻo aʻusia ki ha taimi naʻá ke maʻu ai ha fakahā naʻá ne tāpuekina koe.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:1–7

Ko e palōfitá pē ʻokú ne lava ʻo maʻu ʻa e fakahā ki he Siasí fakalūkufua.

ʻI he tupu ʻa e fānaú, ʻe meimei ke nau fetaulaki mo ha kakai te nau fie takihalaʻi kinautolu. Te ke tokoni fēfē ke falala ʻa e fānaú ki he sīpinga ʻa e ʻOtuá ki hono tataki ʻEne fānaú ʻo fakafou ʻi Heʻene palōfita kuo filí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fakakaukauloto ʻoku tuʻu ha taha ʻi he houa fakamoʻoní ʻo tala ki he uōtí kuó ne maʻu ha fakahā ki he Siasí (hangē ko ʻení, ʻoku ʻikai totonu ke tau toe inu e huʻakaú pe ʻoku totonu ke tau kamata fakahoko ʻa e houalotu sākalamēnití ʻi he ʻaho Tūsité kae ʻikai ko e Sāpaté). ʻOkú ne pehē mai ʻoku totonu ke tau fanongo ki he meʻa ʻokú ne lea ʻakí kae ʻikai ko e palōfitá. Ko e hā nai ha meʻa ʻoku fehalaaki heni? Tokoni ki he fānaú ke nau fekumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 43:1–7 ke ʻiloʻi ʻa e founga ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fekaú ki Hono Siasí.

  • Fakaʻaliʻali ha tā ʻo e palōfita moʻuí, pea fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau vahevahe ha meʻa naʻá ne toki akonaki ʻaki kimuí ni. Kapau te nau fie maʻu tokoni, huluʻi ha foʻi vitiō pe lau ha konga ʻo ʻene pōpoaki ʻi he konifelenisi lahi fakamuimuitahá. Ko e hā ʻoku hoko ai ko ha tāpuaki ʻa hono maʻu ha palōfita moʻui he ʻaho ní?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fili ha fono pe fekau ʻoku nau ongoʻi ʻoku totonu ke nau tokanga taha ke tauhi he uiké ni. Poupouʻi ke nau vahevahe ʻenau taumuʻa mo honau ngaahi fāmilí.

Ko Hono Fakaleleiʻi ʻEtau Founga Akoʻí

Akoʻi e fānaú ke hiki e ngaahi ongó. Naʻa mo e fānaú, te nau lava ʻo ako ke anga ki hono hiki e ngaahi ueʻi fakalaumālié. ʻE lava ke nau hiki e ngaahi ongó ʻaki hono fakaʻilongaʻi e folofolá, tā ha ʻū fakatātā, pe hiki ha ngaahi fakamatala tohinoa faingofua.

ʻĪmisi
peesi ʻekitivitií: ʻOku ou fiefia ʻi he taimi ʻoku ou talangofua ai ki he ʻOtuá

Paaki