Fuakava Foʻoú 2023
13–19 Māʻasi. Mātiu 11–12; Luke 11: “Te u Foaki ʻa e Fiemālié Kiate Kimoutolu”


“13–19 Māʻasi. Mātiu 11–12; Luke 11: ‘Te U Foaki ʻa e Fiemālié Kiate Kimoutolu,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻoú 2023 (2022)

“13–19 Māʻasi. Mātiu 11–12; Luke 11,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2023

ʻĪmisi
Ko Sīsū ʻoku tuʻu ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi ʻao

ʻOua Te Mou Manavahē, tā fakatātaaʻi ʻe Michael Malm

13–19 Māʻasi

Mātiu 11–12; Luke 11

“Te U Foaki ʻa e Fiemālié Kiate Kimoutolu”

ʻOku fakataumuʻa e ngaahi fakakaukau akoʻi ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení ke ne ueʻi fakalaumālie ho tuʻunga mohu foungá. Ongoʻi tauʻatāina ke liliu kinautolu ʻo fakatatau ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Poupouʻi e fānaú ke nau vahevahe e meʻa te nau lava ʻo fai ke moihū ai ki he ʻEikí ʻi he ʻaho Sāpaté.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Mātiu 11:28–30

ʻE tokoniʻi au ʻe Sīsū ʻi heʻeku haʻu kiate Iá.

ʻE lava ke ongoʻi fiemālie ʻa e fānaú ʻi hono ʻiloʻi ʻe tokoniʻi kinautolu ʻe Sīsū ʻi heʻenau ngaahi kavengá, ʻi he taimi te nau haʻu ai kiate Iá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau e Mātiu 11:28–30, pea fakaʻaliʻali e fakatātā ʻo e pulu toho uta ʻi he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí. Kole ki he fānaú ke nau tuhu ki he pulú mo e haʻamongá. Fakamahino ange ʻoku lahi ange e uta kotoa ʻoku lava ke toho fakataha ʻe ha fanga pulu toho utá, ʻi he uta te nau toho mavahevahe fakatāutahá. Fakamoʻoniʻi ange ko e taimi ʻoku tau ongoʻi loto-mamahi, loto-hohaʻa, mo ilifia aí, te tau lava ʻo fekumi kia Sīsū pea te Ne tokoniʻi kitautolu.

  • Kole ki ha tamasiʻi ke ne hiki ha meʻa mamafa. ʻI heʻene ongoʻi faingataʻaʻiá, tokoni kiate ia. ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe Sīsū ke tau fai e ngaahi meʻa ʻoku faingataʻá? Vahevahe ha aʻusia ki ha taimi naʻá ke ongoʻi ai ʻoku tokoniʻi koe ʻe Sīsū ke ke fai ha meʻa faingataʻa, pea kole ki he fānaú ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻanautolu pē.

Mātiu 12:1–13

Te u lava ʻo tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni.

Ko e hā ha ngaahi founga fakafiefia te ke lava ʻo akoʻi ʻaki e fānaú fekauʻaki mo e ʻaho Sāpaté mo e ʻuhinga ʻoku tau tauhi ai ke māʻoniʻoní?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau leʻolahi e Mātiu 12:10–13. Fakaafeʻi e fānaú ke nau tuʻu ki ʻolunga pea tangutu ki lalo he taimi kotoa pē te ke lea ai “Sāpate,” pea toutou lea ʻaki mo kinautolu e kupuʻi lea “ʻOku [totonu] ke fai lelei ʻi he ʻaho sāpaté” (Mātiu 12:12). ʻOku nau pehē ʻoku ʻuhinga nai ia ki he hā?

  • Fakaʻaliʻali ha tohi māhina ki he fānaú, pea fakaʻilongaʻi e ʻaho Sāpaté maʻanautolu. Ko e hā e meʻa ʻoku tau fai he ngaahi ʻaho kehe ʻo e uiké? Ko e hā ʻe lava ke tau fai ʻi he Sāpaté ke makehe ai ia mei he ngaahi ʻaho kehé? (vakai, ʻĪsaia 58:13–14).

  • Kole ki he fānaú ke nau tā e ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke nau fai ʻi he ʻaho Sāpaté (vakai ki he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní).

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi ngāue ke tokoni kiate kinautolu ke nau manatuʻi e ngaahi founga ʻoku tau teuteu ai ki he Sāpaté, ʻi heʻenau hivaʻi e hiva “ʻAho Tokonaki” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 105).

  • Tā ha mata, telinga, ngutu mo e nima ʻi he palakipoé. Kole ki he fānaú ke nau tala atu kiate koe ʻa e ngaahi meʻa ʻe lava ʻe he ngaahi kupu takitaha ko ʻeni hotau sinó ʻo fai ke tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní.

Luke 11:11–13

ʻOku ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ha ngaahi meʻafoaki lelei maʻatautolu.

ʻE lava ke tokoni ʻa e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Luke 11:11–13 ke mahino ki he fānau ʻokú ke akoʻí, ʻoku ʻofa e Tamai Hēvaní ʻiate kinautolu mo finangalo ke tāpuekina kinautolu.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Ngāue ʻaki ha lēsoni fakataumuʻa ke fakatātaaʻi e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Luke 11:11–13. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo faʻo ha foʻi maka ʻi loto ʻi ha kato mā pe faʻo ha fakatātā ʻo ha sikopio ʻi loto ʻi ha puha fuaʻimoa. Kole ki he fānaú ke nau mateʻi mai ʻa e meʻa ʻoku ʻi lotó, pea toki fakaʻaliʻali ange. Fakaafeʻi ke nau fetongi e foʻi maká pe fakatātaá ʻaki ha konga mā pe fuaʻimoa. Lau ʻa e Luke 11:11–13, pea vahevahe hoʻo fakamoʻoni ʻoku ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kitautolu, tali ʻetau ngaahi lotú, mo ʻomi ha ngaahi tāpuaki lahi ʻo fakafou ʻi Hono Laumālié.

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá, hangē ko e “ʻOku ʻOfa ʻEku Tamai Hēvaní ʻIate Au” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 16). Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻaʻofa lelei kuó Ne foaki maʻatautolú? Kole ki he fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi tāpuaki mei he Tamai Hēvaní ʻoku nau houngaʻia aí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Mātiu 11:28–30

ʻE tokoniʻi au ʻe Sīsū ʻi heʻeku haʻu kiate Iá.

Te ke tokoniʻi fēfē ʻa e fānaú ke mahino kiate kinautolu, ʻe foaki ange ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fiemālie mei heʻenau ngaahi faingataʻaʻiá, ʻi heʻenau haʻu kiate Iá?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ki ha taimi ne nau loto-hohaʻa pe vēkeveke ai ki ha meʻa. Fakaafeʻi ke nau fekumi ʻi he Mātiu 11:28–30 ki ha akonaki ʻe ala tokoni kiate kinautolu ʻi he taimi te nau ʻi ha tūkunga tatau ai. ʻOku anga fēfē ʻa e hanga ʻe he Fakamoʻuí ʻo “foaki ʻa e fiemālié kiate [kitautolú]”? (veesi 28).

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi meʻa ʻoku nau fai ke nau haʻu ai kia Sīsū pea ako ʻiate Iá.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau ako maʻuloto e tefito ʻo e tui hono faá. Talanoa mo kinautolu kau ki he founga ʻoku tokoni ai ʻa e ngaahi ʻuluaki tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ke tau tali e fakaafe ʻa Sīsū, “Haʻu kiate au” (Mātiu 11:28).

Mātiu 12:1–13

Ko e Sāpaté ko ha ʻaho ia ke fai ai ha ngaahi meʻa lelei ʻa ia te ne ʻomi ai au ke u ofi ki he ʻOtuá.

ʻE fakamālohia e fānau ʻokú ke akoʻí, ʻi he taimi te ke fakamamafaʻi ai e ngaahi taumuʻa mo e ngaahi tāpuaki ʻo hono tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi ha taha ke ne pehē pē ko e tangata ia naʻe fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ʻa hono nimá (vakai, Mātiu 12:10–13). ʻE lava ʻe ha tokotaha ʻe taha ʻo fai ange ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo ʻene aʻusiá.

  • Lau fakataha ʻa e Mātiu 12:12. Ko e hā ha niʻihi ʻo e fanga kiʻi mea lelei te tau lava ʻo fai ʻi he Sāpaté? Tuku ki he fānaú ke nau tā ʻenau ngaahi fakakaukaú ʻi he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní, kosiʻi ʻo toʻo ha ngaahi kongokonga, pea nau taufetongi ʻi hono fokotuʻutuʻu fakataha ʻenau ngaahi pāsoló.

  • Fufuuʻi ha ʻū fakatātā ʻe niʻihi ʻo e kakai ʻoku nau fai ha ngaahi meʻa ke fakahaaʻi ʻaki ʻenau ʻofa ki he Tamai Hēvaní he ʻaho Sāpaté. Kole ki he fānaú ke nau kumi ʻa e ʻū fakatātaá pea vahevahe ʻa e founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he ngaahi meʻa ʻoku fai ʻi he ʻū fakatātaá, ʻa ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá.

ʻĪmisi
kau tangata ʻoku vakai hifo ki he fononga ʻa e kau ākongá ʻi he ngoue uité

Ko e Kai ʻe he Kau Ākongá ʻa e Uité ʻi he Sāpaté, tā ʻa James Tissot

Luke 11:37–42

Kuo pau ke maʻa fakatouʻosi ʻeku ngaahi ngāué mo hoku lotó.

Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻoku ʻikai feʻunga ke hā māʻoniʻoni ki he niʻihi kehé. Kuo pau foki ke maʻa ʻetau ngaahi fakakaukaú, ongó, mo ʻetau ngaahi tōʻonga fakafoʻituituí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Ke fakatātaaʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení, fakaʻaliʻali ki he fānaú ha ipu pe ko ha faʻoʻanga meʻa ʻoku maʻa ʻa tuʻa kae ʻuli ʻa loto. Tokoniʻi ke nau fakakaukau pe ko e hā ʻe ala fakafofongaʻi ʻe he “tuʻa ipu inú.” Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he “lotó”? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakamaʻa fakatouʻosi ʻa tuʻa mo lotó?

  • Lau fakataha ha niʻihi ʻo e ngaahi folofola kehe ʻokú ne fakamamafaʻi e anga māʻoniʻoní ʻi hotau lotó mo ʻetau ngaahi tōʻongá fakatouʻosi—hangē ko ʻení, Saame 24:3–5; Mātiu 15:7–8; Molonai 7:6–9. Aleaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ʻe he Fakamoʻuí ke maʻa fakalaumālie hotau lotó mo ʻetau ngaahi tōʻonga fakafoʻituituí.

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe mo honau ngaahi fāmilí ha ngaahi fakakaukau ke tauhi ʻaki e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

ʻEke ha ngaahi fehuʻi. “ʻE lava ʻe ha fehuʻi ʻokú ne fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi mai ha tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau fakalea pē ʻanautolú—tautautefito kapau ne fai ia he kamataʻanga ʻo e kalasí—ke ke ʻiloʻi ai e taimi ʻoku fie maʻu ke ke fakamoleki ʻi hono akoʻi e tefitoʻi moʻoni ko iá ʻi he kalasí” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí33).

Paaki