Fuakava Motuʻá 2022
14–20 Māʻasi. Sēnesi 42–50: “Naʻe Puleʻi Ia ʻe he ʻOtuá ke Lelei”


“14–20 Māʻasi. Sēnesi 42–50: ‘Naʻe Puleʻi Ia ʻe he ʻOtuá ke Lelei,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“14–20 Māʻasi. Sēnesi 42–50,” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2022

ʻĪmisi
Siosefa ʻo ʻIsipité

Tā Fakatātā ʻo Siosefa ʻo ʻIsipité, tā ʻa Robert T. Barrett

14–20 Māʻasi

Sēnesi 42–50

“Naʻe Puleʻi Ia ʻe he ʻOtuá ke Lelei”

ʻOku mahuʻinga ke ʻiloʻi e ngaahi folofola ʻokú ke akoʻí, ka ʻoku toe mahuʻinga foki ke ʻiloʻi ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí. Tuku ha taimi ke fakalaulauloto mo lotua ai kinaua fakatouʻosi.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Koeʻuhí ko e talanoa ʻi he Sēnesi 42–50 ko ha hoko atu pē ia ʻo e talanoa mei he lēsoni he uike kuo ʻosí mei he Sēnesi 37–41, tuku ha taimi ʻi he kamata e kalasí ke vahevahe ai ʻe he fānaú ʻa e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo Siosefá, ʻo kau ai ʻa e meʻa ne nau ako ʻi he Palaimelí pea ʻi ʻapí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Sēnesi 45:4–15

Te u lava ʻo fakahaaʻi ʻa e ʻofa ki hoku fāmilí.

Mahalo te ke fie fakamamafaʻi ki he fānau iiki angé ʻa e ngaahi konga ʻo e talanoa ko ʻení ʻa ia ne fakahaaʻi ai ʻe Siosefa ʻa e ʻofa ki hono fāmilí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaongaʻi ʻa e “[Ngaahi] Tokoua ʻo Siosefá ʻi ʻIsipite” (ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá) pe ʻū fakatātā ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí, ke talanoa ki he fānaú fekauʻaki mo e toe fakataha ʻa Siosefa mo hono ngaahi tokouá. Fakamamafaʻi ʻa e founga ne fakahaaʻi ai ʻe Siosefa ʻa e ʻofá ki hono ngaahi tokouá.

  • Lau e ngaahi kupuʻi lea mei he Sēnesi 45:4–15 ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi meʻa naʻe fai ʻe Siosefa ke fakahaaʻi naʻá ne ʻofa ʻi hono fāmilí. Fakaafeʻi e fānaú ke nau pehē pē ʻoku nau fai e meʻa ʻoku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi vēsí. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke nau pehē pē ʻoku nau kole ki ha mēmipa ʻo e fāmilí ke “ʻunuʻunu mai” (veesi 4) pe ʻoange ha meʻakai ki ha mēmipa ʻo e fāmilí (vakai veesi 11).

  • Hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e ʻofá, hangē ko e “Ke Mou Feʻofaʻaki” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 74). Tokoniʻi e fānaú ke nau tā honau laʻinimá pea tohiʻi ʻi loto ʻi he fakatātaá ha meʻa ʻe lava ke nau fai ke fakahaaʻi e ʻofá ki honau fāmilí.

Sēnesi 48:8–9

ʻOku tokoniʻi au ʻe he ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe tāpuakiʻi ʻe Sēkope ʻa hono ngaahi fohá mo e makapuna tangatá (vakai, Sēnesi 48–49). ʻI he ʻaho ní te tau lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki ʻokú ne ʻomi ʻa e fiemālié, fakamoʻuí, fakahinohinó mo e ivi fakalaumālié.

ʻĪmisi
tamasiʻi ʻokú ne maʻu ha tāpuaki

ʻE lava ke tau maʻu ha ngaahi tāpuaki mei he niʻihi ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha fakatātā ʻo hono tāpuakiʻi ʻe Sēkope ʻa hono ngaahi fohá pe ʻū fakatātā kehe ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai ki he ʻū fakatātā ʻi he lēsoni ko ʻení; vakai foki, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 12). Tuku ki he fānaú ke fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku hoko ʻi he ʻū fakatātaá.

  • Lau ki he fānaú ʻa e Sēnesi 48:8–9. Fakamatalaʻi ange ko ʻIsilelí, ʻa ē naʻe toe ui foki ko Sēkopé, ko e tamai ia ʻa Siosefá pea naʻá ne fakaʻamu ke ʻoange ki he fānau ʻa Siosefá ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki. Kapau kuo maʻu ʻe ha taha ʻo e fānaú ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki, fakaafeʻi ke nau talanoa ki heʻenau aʻusiá. Pe vahevahe haʻo aʻusia pē ʻaʻau.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi ʻuhinga te nau fie kolea ai ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Tokoni foki ke nau fakalau ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻe lava ke nau kole ki ai, hangē ko ha tamai, kui tangata, pe tangata ngāue fakaetauhi.

Sēnesi 50:15–21

ʻOku ou lava ʻo faʻa fakamolemole.

Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he fānaú fekauʻaki mo e fakamolemolé mei he sīpinga ʻo hono fakamolemoleʻi ʻe Siosefa ʻa hono ngaahi tokouá?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaongaʻi ʻa e peesi ʻekitivitī ki he uike ní ke tokoni ke manatuʻi ʻe he fānaú ʻa e founga ne angakovi ai e ngaahi tokoua ʻo Siosefá kiate iá. Lau ki he fānaú ʻa e Sēnesi 50:17, ʻo fakamamafaʻi ange naʻe ongoʻi fakatomala e ngaahi tokouá ʻi he meʻa ne nau faí pea naʻa nau fakaʻamu ke fakamolemoleʻi kinautolu ʻe Siosefa. Lau ʻa e veesi 21 ke fakahaaʻi naʻe fakamolemoleʻi kinautolu ʻe Siosefa—naʻe ʻikai ke ne toe ʻita kiate kinautolu.

  • Hivaʻi fakataha ʻa e “Tokoniʻi Au Tamai” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 52). Ko e taimi ʻoku mou hiva ai fekauʻaki mo e fakamolemolé, fakaafeʻi e fānaú ke nau tuhu kia Siosefa ʻi he peesi ʻekitivitií. Ko e taimi ʻoku mou hiva ai fekauʻaki mo e fakatomalá, fakaafeʻi ke nau tuhu ki hono ngaahi tokouá.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi tūkunga ʻa ia ʻe fie maʻu ai ke nau fakamolemoleʻi ha taha. Fakaafeʻi e fānaú ke nau akoako ʻa e meʻa te nau lea ʻaki pe fai ke fakahaaʻi ʻenau fakamolemoleʻi e tokotaha ko iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Sēnesi 42–44; 45:1–15

ʻOku ʻomi ʻe he faʻa fakamolemolé ʻa e melino.

Naʻe fai ʻe he ngaahi tokoua ʻo Siosefá ha ngaahi meʻa fakalilifu kiate ia. Ka naʻe fakamolemoleʻi ʻe Siosefa kinautolu peá ne ʻomi ha melino ki hono fāmilí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakatātaaʻi ha ngaahi konga mei he Sēnesi 42–44. ʻI heʻenau fai iá, fehuʻi ange pe ʻoku nau fakakaukau ko e hā e ongo ne maʻu ʻe Siosefa ʻi heʻene toe mamata ki hono ngaahi tokouá pe ko e hā e ongo ne maʻu ʻe he ngaahi tokouá ʻi he taimi ne faifai pea nau fakatokangaʻi ai ʻa Siosefá.

  • Fehuʻi ki he fānaú pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ke fakamolemoleʻi ha tahá. Tokoni ke mahino kiate kinautolu ko hono fakamolemoleʻi ha tahá ʻoku kau ai ʻa e feohi mo ia ʻi he ʻofa faka-Kalaisí. ʻEke ki he fānaú pe ko e hā ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi fekauʻaki mo e talanoa ʻo hono fakamolemoleʻi ʻe Siosefa ʻa hono ngaahi tokouá, pe lau fakataha mo e fānaú ha ngaahi veesi mei he Sēnesi 45:1–15. Ko e hā e meʻa naʻe fai pe lea ʻaki ʻe Siosefa ke fakahā ki hono ngaahi tokouá naʻá ne fakamolemoleʻi kinautolú? Ko e hā ha meʻa te tau lea ʻaki pe fai ʻi he taimi ʻoku kole mai ai ʻe he niʻihi kehé ke tau fakamolemoleʻi kinautolú?

  • Kole ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha taimi ne nau fakamolemoleʻi ai ha taha pe ko ha taimi ne fakamolemoleʻi ai ʻe ha taha ʻa kinautolu. Vahevahe haʻo aʻusia pē ʻaʻau ke tuku ange ai ha taimi ke nau fakakaukau, pea fakamoʻoni ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he faʻa fakamolemolé. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau vahevahe ʻenau aʻusiá, ʻo ka nau ka loto ki ai. Ne nau ongoʻi fēfē nai? Ko e hā e meʻa ʻoku tau ako fekauʻaki mo e faʻa fakamolemolé mei he tā sīpinga ʻa e Fakamoʻuí? (vakai, Luke 23:33–34).

Sēnesi 45:5–11

Naʻe ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Sīsū Kalaisi ke fakahaofi au.

Ko e talanoa ki hono fakahaofi ʻe Siosefa ʻa hono fāmilí mei he hongé, ʻoku lava ke ne akoʻi mai kiate kitautolu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻokú Ne fakahaofi kitautolu mei he angahalá mo e maté.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Hiki ʻi he palakipoé Siosefa mo e Sīsū Kalaisi. Tokoni ki he fānaú ke nau fekumi ʻi he ngaahi potufolofola tauhoa ko ʻení pea tohi ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi meʻa ʻoku faitatau ai ʻa Siosefa mo Sīsuú: Sēnesi 37:3 mo e Mātiu 3:17; Sēnesi 37:26–28 mo e Mātiu 26:14–16; Sēnesi 45:5–7 mo e Luke 4:18; pea mo e Sēnesi 47:12 mo e Sione 6:35.

  • Fehuʻi ki he fānaú pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ke fakamoʻui pe fakahaofi ha tahá. Kapau ʻoku ʻi ai hanau taha kuó ne aʻusia ʻa hono fakamoʻui pe fakahaofi mei ha fakatuʻutāmaki, fakaafeʻi ke nau vahevahe ia. Naʻe fakahaofi fēfē ʻe Siosefa ʻa hono ngaahi tokouá? (vakai, Sēnesi 42:1–3; 45:5–7). Fakaʻaliʻali ha tā ʻo e Fakamoʻuí. Naʻe fakahaofi fēfē ʻe Sīsū ʻa kitautolú?

Liliu ʻe Siosefa Sāmita, Sēnesi 50:27–33 (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá)

Naʻe teuʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Siosefa Sāmita ke ne hoko ko ha palōfita ʻi hotau kuongá.

ʻI he taʻu e laui afe kuohilí, naʻe mamata ai ʻa Siosefa ʻo ʻIsipité ʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ke ne fai ha ngāue maʻongoʻonga ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Akoʻi ki he fānaú ʻa e founga kuo faitāpuekina ai ʻe he ʻEikí ʻa kitautolu ʻo fakafou ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻOange ki he fānaú ha fanga kiʻi fakamatala fekauʻaki mo Siosefa Sāmita, pea fakaafeʻi ke nau mateʻi pe ko hai ʻokú ke fakamatalaʻí. Fakakau ai ʻa e fanga kiʻi tokoni mei he Liliu ʻe Siosefa Sāmita, Sēnesi 50:27–33 (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá), hangē ko e “naʻá ne akoʻi kiate kitautolu fekauʻaki mo e ngaahi fuakavá” (vakai, veesi 28), “naʻá ne ʻomi kiate kitautolu ʻa e folofola ʻa e ʻEikí” (vakai, veesi 30), pea “naʻe fakahingoa ia ki heʻene tamaí” (vakai, veesi 33). ʻO ka hili hono mateʻi ʻe he fānaú ʻo tonú, fakaafeʻi ke nau fekumi ki he fanga kiʻi tokoni ko ʻení ʻi he ngaahi vēsí. Ko e hā ha toe meʻa ʻoku tau ako fekauʻaki mo Siosefa Sāmita mei he kikite ʻa Siosefa ʻi ʻIsipité?

  • Fakaʻaliʻali ki he fānaú ha ʻū fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi ha ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe fai pe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita (hangē ko ʻení, vakai ki he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 89–95, 97, 98, 117, 118). Tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu koeʻuhí ko Siosefa Sāmita. Hangē ko ʻení, kuo tokoni fēfē ʻa ʻene ngāué ke tau ʻunu ke ofi ange kia Sīsū Kalaisi?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ʻa e peesi ʻekitivitī ki he uike ní mo honau ngaahi fāmilí ʻi ʻapi. ʻE lava ke nau fakaʻaongaʻi ia ke toe vakaiʻi ʻa e talanoa kia Siosefa mo hono ngaahi tokouá pea aleaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ʻofá mo e faʻa fakamolemolé ʻi hotau ngaahi fāmilí.

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

Fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi. Neongo ʻoku ʻikai fakamatala ʻi he Fuakava Motuʻá ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ka ʻoku fakamatala kiate Ia ʻi ha ngaahi huafa kehe, pea ʻokú ne fakamoʻoni kiate Ia ʻo fakafou ʻi he ngaahi fakataipe mo e talanoa. Tokoniʻi e fānaú ke nau ako ke fekumi ki he ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi ha taimi pē ʻoku nau lau ai e folofolá.

Paaki