Fuakava Motuʻá 2022
28 Fēpueli–6 Māʻasí. Sēnesi 28–33: “Ko e Moʻoni ʻOku ʻi Heni ʻa [e ʻEikí]”


“28 Fēpueli–6 Māʻasí. Sēnesi 28–33: ‘Ko e Moʻoni ʻOku ʻi Heni ʻa [e ʻEikí],’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“28 Fēpueli–6 Māʻasí. Sēnesi 28–33,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2022

ʻĪmisi
Temipale Tijuana Mexico

28 Fēpueli–6 Māʻasí

Sēnesi 28–33

“Ko e Moʻoni ʻOku ʻi Heni ʻa [e ʻEikí]”

ʻI hoʻo lau ʻa e Sēnesi 28–33, fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tāpuekina ai e fānau ʻokú ke akoʻí ʻe he ngaahi talanoa mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he ngaahi vahe ko ʻení.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau fepaasiʻaki ha foʻi pulu. Ko e taimi ʻe hapoʻi ai ʻe he fānaú ʻa e foʻi pulú, kole ange ke nau vahevahe ha meʻa ʻoku nau ako mei he Fuakava Motuʻá, ʻo tatau ai pē pe ʻi ʻapi pe ko e Palaimelí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

Sēnesi 28:10–22

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi fuakavá ke u toe foki ki he Tamai Hēvaní.

Naʻe mamata ʻa Sēkope ʻi ha misi, ki ha tuʻunga ʻoku fakatau ki he langí. ʻE lava ke fakafofongaʻi ʻe he ngaahi sitepu ʻi he tuʻungá ʻa e ngaahi fuakava ʻoku tau fai mo e ʻOtuá, he ʻoku tokoni ʻa e ngaahi fuakava ko ʻení ke teuteuʻi kitautolu ke toe foki hake ki Hono ʻaó.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau e Sēnesi 28:12–13 ki he fānaú. Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he ngaahi sitepu ʻi he tuʻungá ʻa e ngaahi fuakava ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke toe foki hake ki he Tamai Hēvaní. Fakaafeʻi e fānaú ke nau pehē pē ʻoku nau kaka ʻi ha tuʻunga lolotonga hoʻo talanoa ki he ngaahi taimi ʻoku tau palōmesi ai ke talangofua ki he ʻOtuá, hangē ko e taimi ʻoku tau papitaiso aí, maʻu e sākalamēnití, pe ʻalu ki he temipalé. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe lava ke nau mateuteu ai ke fakahoko e ngaahi fuakavá ʻi he taimi te nau papitaiso aí.

  • Lau ki he fānaú ʻa e Sēnesi 28:15, ʻo fakamamafaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea “ʻOku ou ʻiate koe” mo e “ʻE ʻikai te u siʻaki koe.” Fakamatalaʻi ange kuo palōmesi mai ʻe he ʻOtuá te Ne ʻiate kitautolu maʻu pē ʻi heʻetau feinga ke fili ki he totonú. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he ngaahi meʻa ʻe lava ke nau fai ke ongoʻi ofi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

Sēnesi 29:16–28

ʻOku totonu ke u tauhi maʻu pē ʻeku ngaahi palōmesí.

Naʻe loto-fiemālie ʻa Sēkope ke ngāue maʻa Lēpani ʻi ha taʻu ʻe fitu koeʻuhí kae mali mo e ʻofefine ʻo Lēpani ko Lesielí. Naʻe tauhi ʻe Sēkope ʻene aleapaú, ka naʻe ʻikai fai pehē ʻa Lēpani. Fakakaukau ke fakaʻaongaʻi ʻa e talanoa ko ʻení ke akoʻi ki he fānaú fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono tauhi ʻetau ngaahi palōmesí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau ki he fānaú ʻa e Sēnesi 29:18, 20, pea fakamatalaʻi ange naʻe tauhi ʻe Sēkope ʻene palōmesí ke ngāue maʻa Lēpani ʻi ha taʻu ʻe fitu koeʻuhí kae mali mo Lesieli, neongo ko ha taimi lōloa ʻeni ke ngāue ai (vakai foki, “Sēkope pea mo Hono Fāmilí,” ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá). Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi palōmesi ʻe lava ke nau fai ki ha niʻihi kehe. Ko e hā e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau tauhi ʻetau ngaahi palōmesí? Tokoni ke mahino kiate kinautolu ko e fuakavá ko ha palōmesi toputapu ia ʻi he vā ʻo e ʻOtuá mo kitautolu kotoa. Fakamoʻoni ange ʻoku tauhi maʻu pē ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa ʻEna ngaahi palōmesí.

  • Hivaʻi fakataha pea aleaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e faitotonú, hangē ko e “Tuʻu ʻi he Totonú” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 81).

Sēnesi 33:1–4

ʻOku lava ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻo tokoniʻi au ke u ʻofa ʻi hoku fāmilí.

ʻOku ʻiloʻi ʻe ha fānau tokolahi ʻa e anga ʻo e ʻita ki ha tokouá. ʻE lava ke ueʻi fakalaumālie kinautolu ʻe he talanoa ki he anga hono ikunaʻi ʻe Sēkope mo ʻĪsoa ʻa ʻena feʻiteʻitaní.

ʻĪmisi
fāʻofua ʻa Sēkope mo ʻĪsoa

Tā fakatātā ʻo Sēkope mo ʻĪsoa ʻokú na fāʻofua, tā ʻe Robert T. Barrett

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoni ki he fānaú ke nau manatuʻi ʻa e ʻuhinga naʻe ʻita ai ʻa ʻĪsoa ʻia Sēkopé (vakai, Sēnesi 27:41 pe “Sēkope mo ʻĪsoa,” ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá). Kole ki he fānaú ke nau fakahaaʻi atu ʻa e fōtunga ʻo e mata ʻitá. Fakamatalaʻi ange naʻe hili ha ngaahi taʻu lahi, naʻe ilifia ʻa Sēkope ke ʻaʻahi kia ʻĪsoa. Kole ki he fānaú ke nau fakahaaʻi atu ʻa e fōtunga ʻo e mataʻi ilifiá. Ko e hā e meʻa ʻoku totonu ke tau fai ʻi he taimi ʻoku tau ilifia aí? Fakaafeʻi e fānaú ke nau pehē pē ʻoku nau lotu lolotonga hoʻo lau e meʻa naʻe lea ʻaki ʻe Sēkope ʻi heʻene lotú (vakai, Sēnesi 32:11). Pea lau leva ʻi he Sēnesi 33:4 ʻa e meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe sio ai ʻa ʻĪsoa kia Sēkopé. Kole ki he fānaú ke nau fakaʻaliʻali atu e fōtunga ʻo e fofonga ʻo Sēkope mo ʻĪsoá ʻi he taimi ne na toe fesiofaki aí.

  • Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakatātā ʻo Sēkope mo ʻĪsoa ʻoku hā ʻi he lēsoni ko ʻení. Tuku ki he fānaú ke nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau sio ki ai ʻi he fakatātaá. Talaange ne ʻi ai ha ngaahi ongo ʻi he vā ʻo e ongo tautehiná ne ʻikai lelei, ka naʻá na fili ke na fefakamolemoleʻaki. Tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki he founga ʻe lava ke nau fakahaaʻi ai ha ʻofa lahi ange ʻi honau fāmilí, ʻo hangē ko e feʻofaʻaki ne fakahaaʻi ʻe Sēkope mo ʻĪsoa ʻiate kinauá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

Sēnesi 28:10–22

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi fuakavá ke u toe foki ki he Tamai Hēvaní.

ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e misi ʻa Sēkope ki ha tuʻunga ʻoku fakatau ki he langí ke akoʻi ki he fānaú, ko hono tauhi ko ia ʻetau ngaahi fuakavá ʻokú ne teuteuʻi ai kitautolu ke hū ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau ʻa e Sēnesi 28:10–15, hili iá pea nau tā leva ha fakatātā ʻo e misi ʻa Sēkopé. Kole ange ke nau vahevahe ʻenau ʻū fakatātaá. Fakamatalaʻi ange naʻe fakafofongaʻi ʻe he tuʻungá ha hala maʻa Sēkope ke ne toe foki ai ki he ʻOtuá. Ko e hā e meʻa kuo ʻomi ʻe he ʻOtuá ke tokoniʻi kitautolu ke tau toe foki ai kiate Iá? (vakai ki he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní). Fakamanatu ki he fānaú ʻa ʻenau fuakava ʻi he papitaisó. ʻOku hoko fēfē ʻa hono moʻui ʻaki ʻa e fuakava ko ʻení ke tau ofi ange ai ki he ʻOtuá?

  • Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha temipale, pea hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga mei he Sēnesi 28:15–17, hangē ko ʻení: “ʻOku ou ʻiate koe,” “ʻOku ʻi heni ʻa [e ʻEikí],” “Ko e fale ʻo e ʻOtuá,” pe “Matapā ʻo e langí.” Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fekumi ki he ngaahi kupuʻi lea ko ʻení. Fakamatala ki he fānaú fekauʻaki mo e founga ʻoku tokoni ai ʻa e temipalé mo e ngaahi fuakava fakatemipalé ke ke ongoʻi ofi ki he ʻEikí.

Sēnesi 29:16–30

ʻOku ou tui ʻoku totonu ke u faitotonu.

Naʻe tauhi ʻe Sēkope ʻene palōmesi ke ngāue maʻa Lēpani ʻi ha taʻu ʻe fitú, ka naʻe kākaaʻi ia ʻe Lēpani. Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e talanoa ko ʻení ke tokoni ke mahino ki he fānaú ʻa hono mahuʻinga ke faitotonu neongo e taʻe faitotonu ʻa e niʻihi kehé?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau fakataha ʻa e Sēnesi 29:16–30, pea tokoni ki he fānaú ke nau fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ngaahi meʻa ne hoko ʻi he ngaahi veesi ko ʻení. Ko e hā e fakafeangai ʻa Sēkope ki hono kākaaʻi iá? Ko e hā ʻoku tau lava ʻo ako mei he fakamatala ko ʻení?

  • Tohi ʻi he palakipoé Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻi heʻetau taʻe faitotonú? mo e Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻi heʻetau faitotonú? Fakaafeʻi e fānaú ke nau fekumi ki he talí ʻaki haʻanau lau ʻa e “Faitotonú mo e Angatonú” (ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [2011], 19).

Sēnesi 32:6–11; 33:1–4

ʻOku lava ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻo tokoniʻi au ke u ʻofa ʻi hoku fāmilí.

Naʻe ʻita ʻa ʻĪsoa ʻia Sēkope, pea naʻe ilifia ʻa Sēkope ke toe sio kia ʻĪsoa, neongo ne na mavahevahe ʻi ha taʻu ʻe 20. Ka naʻe lotua ʻe Sēkope ha tokoni, pea naʻe malava ʻe ʻĪsoa ke ne ikunaʻi ʻa ʻene ʻitá. Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e talanoa ko ʻení ke akoʻi ki he fānaú ʻa e mahuʻinga ke ʻofa ʻi hotau fāmilí?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fehuʻi ki he fānaú pe ko e hā e meʻa ʻoku nau manatuʻi fekauʻaki mo e vā ʻo Sēkope mo ʻĪsoá (vakai, Sēnesi 27:41 pe “Sēkope mo ʻĪsoa,” ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá). Fakamatalaʻi ange ne hili haʻana mavahevahe ʻi ha meimei taʻu ʻe 20 nai, naʻe teu ke toe fetaulaki ʻa Sēkope mo ʻĪsoa. Lau fakataha ʻa e Sēnesi 32:6–11. Ko e hā e ongo ne maʻu ʻe Sēkopé? Ko e hā e meʻa naʻá ne fai ke maʻu ai ha tokoní? Fakamoʻoniʻi ange ʻe lava ke tau kole tokoni ki he Tamai Hēvaní ʻi he taimi ʻoku faingataʻa ai hotau ngaahi vā fakafāmilí. Lau fakataha ʻa e Sēnesi 33:1–4 ke ʻiloʻi e founga ne tali ai ʻe he ʻEikí ʻa e lotu ʻa Sēkopé.

  • Vahevahe haʻo aʻusia fakafoʻituitui pe ko ha talanoa mei ha makasini ʻa e Siasí fekauʻaki mo e founga ke fakahaaʻi ai ha ʻofa lahi ange ʻi hotau ngaahi fāmilí. Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe foki mo ʻenau ngaahi aʻusiá. Ko e hā ha meʻa ʻe lava ke tau fai ʻi he taimi ʻoku ʻita ai ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻiate kitautolú? Ke ako ki he meʻa kuo akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau faí, vakai ki he Mātiu 5:43–45.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ʻa e peesi ʻekitivitī ki he uike ní mo honau fāmilí ke tokoni ke nau ako mo manatuʻi e misi ʻa Sēkopé.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaʻaongaʻi ha ʻū fakatātā ke tokoni ke mahino ki he fānaú ʻa e ngaahi talanoa mei he folofolá. ʻOku faʻa ako lelei ange ʻa e fānaú ʻi he taimi ʻoku nau lava ai ʻo sio ki ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi talanoa pe akonaki mei he folofolá. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha fakatātā mei he fokotuʻutuʻu ki he uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí.

Paaki