Fuakava Motuʻá 2022
18–24 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 18–20: “Te Mau Fai ʻA Ia Kotoa Pē Kuo Folofola Ki Ai ʻa [e ʻEikí]”


“18–24 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 18–20: ‘Te Mau Fai ʻA Ia Kotoa Pē Kuo Folofola Ki Ai ʻa [e ʻEikí],’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“18–24 ʻEpeleli. ʻEkesōtosi 18–20,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2022

ʻĪmisi
moʻunga

Ko ha moʻunga ʻi ʻIsipite ʻoku tala tukufakaholo ʻo pehē ko e Moʻunga Sainaí.

18–24 ʻEpeleli

ʻEkesōtosi 18–20

“Te Mau Fai ʻA Ia Kotoa Pē Kuo Folofola Ki Ai ʻa [e ʻEikí]”

ʻI hoʻo lau ʻa e ʻEkesōtosi 18–20, fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku ʻuhingamālie taha ki he fānaú. Mahalo ʻe ueʻi koe ke ke fakamamafaʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻoku kehe mei he niʻihi ʻoku fokotuʻu atu ʻi laló.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ha taha ʻo e Ngaahi Fekau ʻe Hongofulú (pe toe vakaiʻi ha ngaahi fekau ʻe niʻihi mo kinautolu) pea mo e ʻuhinga ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku mahuʻinga ke talangofua ki he fekau ko iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

ʻEkesōtosi 18:8–12

ʻE lava ke faitāpuekina e niʻihi kehé ʻi heʻeku vahevahe ʻeku fakamoʻoní.

Naʻe fiefia ʻa Setelō ʻi he taimi naʻe vahevahe ai ʻe Mōsese ʻa e meʻa ne fai ʻe he ʻEikí maʻá e fānau ʻo ʻIsilelí. ʻE lava ke ueʻi ʻe he talanoa ko ʻení ʻa e fānau ʻokú ke akoʻí ke nau vahevahe mo e niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku moʻoní.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau ki he fānaú ʻa e ngaahi lea ko ʻeni mei he ʻEkesōtosi 18:8: “Pea naʻe fakahā ʻe Mōsese ki heʻene tamai ʻi he fonó ʻa ia kotoa pē kuo fai ʻe [he ʻEikí].” ʻEke ki he fānaú pe ʻoku nau manatuʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi e fānau ʻIsilelí ke nau hola mei ʻIsipité. (Fakaʻaliʻali ha ʻū fakatātā pe ko e ʻū laʻipeesi ʻekitivitī mei he ngaahi lēsoni kuo ʻosí ke tokoni ke nau manatuʻi). Ko e hā ha ngaahi meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻEikí ke tokoniʻi kitautolu? Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he fānaú ʻe lava ke tau hangē ko Mōsesé ʻo talaange ki he kakai kehé ʻa e ngaahi meʻa maʻongoʻonga kuo fai ʻe he ʻEikí maʻatautolú.

  • ʻE lava ke hoko ʻa e kalasi Palaimelí ko ha feituʻu maʻongoʻonga ia maʻá e fānaú ke nau akoako ai ke vahevahe ha fakamoʻoni faingofua. Vahevahe hoʻo fakamoʻoní mo kinautolu, pea tokoni ke nau fevahevaheʻaki ha ngaahi moʻoni ʻi he ongoongoleleí ʻoku nau tui ki ai.

ʻEkesōtosi 20:3–17

ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá e ngaahi fekaú he ʻokú Ne finangalo ke u fiefia.

Ko e ngaahi fekaú ko e fakahinohino ia ʻa e Tamai Hēvaní ki hono maʻu e nongá ʻi he moʻuí ni mo e fiefiá ʻi he taʻengatá. Te ke poupouʻi fēfē ʻa e fānaú ke nau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali e ʻū fakatātā mei he “Ngaahi Fekau ʻe Hongofulú” (ʻi he Ngaahi Talanoa mei he Fuakava Motuʻá), pea fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e talanoá. Tokoni ke mahino kiate kinautolu ha ngaahi kongokonga ʻo e talanoá ʻoku ʻikai ke nau maheni mo ia.

  • ʻI hoʻo lau e ngaahi fekau mei he ʻEkesōtosi 20:3–17 ki he fānaú (pe toe fakalea ia ʻi ha ngaahi lea ʻe mahino kiate kinautolú), fakaafeʻi ke nau fakahaaʻi ʻaki hono ʻai honau motuʻa tuhú ki ʻolunga ʻo kapau ʻoku fekauʻaki ʻa e fekaú mo ha meʻa ʻoku totonu ke tau fai pea ʻai honau motuʻa tuhú ki lalo ʻo kapau ko ha meʻa ia ʻoku ʻikai totonu ke tau fai. Vahevahe hoʻo fakamoʻoni fekauʻaki mo e fiefia ʻoku maʻu mei he talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá (vakai, Mōsaia 2:41).

  • Hivaʻi mo e fānaú ha foʻi hiva fekauʻaki mo e founga ʻoku tāpuekina ai kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ʻi he taimi ʻoku tau talangofua ai ki he ngaahi fekaú, hangē ko e “Tauhi ʻa e Ngaahi Fekaú” (Ngaahi Himí, 195). Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakafanongo ki he fakaleá ke ʻiloʻi pe ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke tau maʻu ʻi he taimi ʻoku tau talangofua aí.

ʻEkesōtosi 20:12

Te u lava ʻo fakaʻapaʻapa ki heʻeku ongomātuʻá.

Ko e fakaʻapaʻapa ki he ongomātuʻá ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he talangofua kiate kinauá. Tokoni ke mahino ki he fānaú ha ngaahi founga kehe ʻe lava ke nau fakaʻapaʻapa ai ki heʻenau ongomātuʻá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Tokoni ki he fānaú ke nau ako ʻa e kupuʻi lea “Fakaʻapaʻapa ki hoʻo tamaí mo hoʻo faʻeé” ( ʻEkesōtosi 20:12). ʻO ka fie maʻu, fakamatalaʻi ange ko e “fakaʻapaʻapa” ki ha tahá ʻoku ʻuhinga ia ke tokaʻi pe ke ʻomi ha fiefia kiate ia. Ko e hā e meʻa naʻe fai ʻe Sīsū ke fakaʻapaʻapa ki Heʻene Tamai Hēvaní? Ko e hā e founga naʻá Ne fakaʻapaʻapa ai ki Heʻene faʻeé? (vakai, Luke 2:48–51; Sione 19:26–27). Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi meʻa ʻe lava ke nau fai ke fakaʻapaʻapa ai ki heʻenau mātuʻá, pea fakaafeʻi ke nau fakatātaaʻi ʻenau fakakaukaú.

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau faʻu ha kaati fakamālō ki heʻenau ongomātuʻá. ʻE lava ke nau tohi pe tā fakatātā ʻi loto he kātí ha meʻa te nau fai ke nau fakaʻapaʻapa ai ki heʻenau mātuʻá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

ʻEkesōtosi 18:13–26

Te u lava ʻo tokoni ke “fua ʻa e kavenga” ʻo hono fai e ngāue ʻa e ʻEikí.

Naʻe ʻiloʻi ʻe Mōsese ko ʻene feinga ke tataki e fānau kotoa ʻo ʻIsilelí ʻiate ia peé ne “ʻikai lelei” ( ʻEkesōtosi 18:17). ʻE ala tokoni ʻa e feʻofaʻakí mo e fetokoniʻakí ke fakamaʻamaʻa ai e ngaahi kavenga ʻo ʻetau kau takí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau tā ha ngaahi siakale kehekehe ʻi he palakipoé ke fakafofongaʻi e kāingalotu ʻo e uōtí. Tā ha foʻi siakale ʻoku fakahingoa ko e pīsope. Ko e hā ka hoko ai ko ha palopalema kapau ko e pīsopé pē naʻá ne tokoniʻi e tokotaha kotoa pē? Lau fakataha ʻa e ʻEkesōtosi 18:13–26 ke ʻiloʻi pe ko e hā ʻa e faleʻi naʻe fai ʻe Setelō ʻi he taimi naʻe feinga ai ʻa Mōsese ke ne fai e meʻa kotoa pē ʻiate ia peé. Kole ki he fānaú ke nau fakahingoa e ngaahi foʻi siakale kehé ke fakafofongaʻi e kau taki kehe ʻi he uōtí mo e kāingalotu ʻoku nau tokoni ki he pīsopé ke tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻOku anga fēfē ʻa e hanga ʻe he kau taki kehe mo e kāingalotu ko ʻení ʻo ʻai ke maʻamaʻa ange ʻa e kavenga ʻa e pīsopé? Ko e hā ha founga ʻe lava ke tau fai ai e meʻa tatau ki hotau kau taki ʻi he uōtí? ki heʻetau ongomātuʻá ʻi ʻapí?

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau lisi e kau taki ʻi homou uōtí. Mou fili ha toko taha pea aleaʻi fakakalasi ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe he tokotaha ko ʻení ke fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí pea mo e meʻa ʻe lava ke fai ʻe he fānaú ke tokoní.

    ʻĪmisi
    lulululu ʻa e tangata mo ha fefine

    Ko e ngāue tokoni ki he niʻihi kehé ko ha founga ia ʻe taha ke tokoni ai ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí.

ʻEkesōtosi 20:1–17

ʻOku mahuʻinga ke fakamuʻomuʻa ʻa e ʻEikí ʻi heʻeku moʻuí.

ʻOku tau maʻu kotoa pē ha ngaahi meʻa ʻe lava ke ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ke fakamuʻomuʻa ange ia ʻi he ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí. Te ke tokoni fēfē ke mahino ki he fānaú ʻa e ʻuhinga ke fakamuʻomuʻa ʻa e Tamai Hēvaní?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau fakataha ʻa e ʻEkesōtosi 20:1–7, pea fakamatalaʻi ange ko e meʻa kotoa pē ʻoku tau fakamuʻomuʻa ʻi he ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí ʻoku malava pē ke hangē ia ko e “ʻotua kehe” mo e “fakatātā” ʻoku fakamatala ki ai ʻi he veesi 3–4. Fehuʻi ki he fānaú pe ko e hā ʻoku finangalo ai ʻa e Tamai Hēvaní ke tau fakamuʻomuʻa Iá? Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne talaʻofa mai ʻo kapau te tau fai ia? Fehuʻi ki he fānaú pe te tau fakahaaʻi fēfē ki he Tamai Hēvaní ʻokú Ne mahuʻinga ange ʻi ha toe meʻa ʻi heʻetau moʻuí.

  • Fakakaukau ki ha ngāue ʻoku ʻi ai hano ʻuluaki sitepu ʻoku mahuʻinga, hangē ko e fanofano hotau nimá kimuʻa pea tau kaí pe ko e ʻuluaki tui e sitōkení kimuʻa pea toki tui e suú. Ko e hā ha meʻa ʻe lava ke hoko ʻo kapau he ʻikai ke tau ʻuluaki fai ʻa e meʻa ʻoku mahuʻingá? ʻOku tatau fēfē nai ʻeni mo hono fakamuʻomuʻa ʻa e Tamai Hēvaní ʻi heʻetau moʻuí? Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he founga kuo faitāpuekina ai koe ʻe hono fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá, pea fakaafeʻi foki mo e fānaú ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní.

  • Hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní, hangē ko e “ʻOku ʻOfa ʻEku Tamai Hēvaní ʻIate Au” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 16). Ko e hā ha meʻa ʻoku tau ako mei he foʻi hivá fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke fakamuʻomuʻa ʻa e Tamai Hēvaní ʻi heʻetau moʻuí?

ʻEkesōtosi 20:3–17

ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá e ngaahi fekaú he ʻokú Ne finangalo ke u fiefia.

ʻE meimei ke tauhi ange ʻe he fānaú ʻa e ngaahi fekaú ʻo kapau te nau vakai ki ai ko hano fakahaaʻi ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá pea mo ha ngaahi faingamālie ke fakahaaʻi ai ʻenau ʻofa kiate Iá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Teuteuʻi ha ʻū kongokonga laʻipepa ʻoku hiki ai e ngaahi fekau ʻi he ʻEkesōtosi 20:3–17. Tohi ʻa e mataʻifika taha ki he hongofulu ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi e fānaú ke fokotuʻutuʻu ʻa e ʻū laʻipepá ʻi he hokohoko totonu ʻi he palakipoé. Talanoa kau ki he founga ʻe lava ke tau muimui ai ʻi he ngaahi fekau ko ʻení.  

  • Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau tā ha ʻū fakatātā ʻo e ngaahi lea mahuʻinga mei he ngaahi fekaú ke tokoni ke nau manatuʻi ia.

  • Fai ʻa e talanoa kau kia Koloa mei he pōpoaki ʻa Sisitā Carole M. Stephens “Kapau ʻOku Mou ʻOfa Kiate Au, Fai ʻEku Ngaahi Fekaú” (Liahona, Nōv. 2015, 118–20). ʻOku tokoni fēfē ʻa e talanoá ke tau maʻu ha mahino ki he ʻuhinga ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻEikí ha ngaahi fekau kiate kitautolú? ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he talangofuá ʻetau ʻofa ki he ʻOtuá?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha meʻa te nau loto ke fai koeʻuhí ko e meʻa ne nau ako ʻi he kalasí. Tokoni ke nau faʻu ha fakamanatu faingofua ki he meʻa te nau fai ʻa ia ʻe lava ke nau ʻave ki ʻapi.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tokoniʻi e fānaú ke nau ʻiloʻi ʻa e Laumālié. ʻOku lava pē ʻe he fānaú ʻo fakatokangaʻi ʻa e ueʻi ʻo e Laumālié. Akoʻi kiate kinautolu ko e ongoʻi nonga, ʻofa, mo e fiefia ʻoku nau maʻu ʻi he taimi ʻoku nau talanoa pe hiva ai kau kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí ʻoku haʻu ia mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

Paaki