Fuakava Motuʻá 2022
11–17 Siulai. 2 Ngaahi Tuʻi 17–25: “Naʻe Falala ia [ki he ʻEikí] ko e ʻOtua ʻo ʻIsileli”


“11–17 Siulai. 2 Ngaahi Tuʻi 17–25: ‘Naʻe Falala ia [ki he ʻEikí] ko e ʻOtua ʻo ʻIsileli,’ ” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Motuʻá 2022 (2021)

“11–17 Siulai. 2 Ngaahi Tuʻi 17–25,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2022

ʻĪmisi
ko e mavahe ʻa e kakaí mei ha kolo kuo fakaʻauha

Ko e Hola ʻa e Kau Pōpulá, tā ʻe James Tissot mo ha niʻihi kehe

11–17 Siulai

2 Ngaahi Tuʻi 17–25

“Naʻe Falala ia [ki he ʻEikí] ko e ʻOtua ʻo ʻIsileli”

ʻI hoʻo palani ha ngaahi ʻekitivitī ako maʻá e fānaú, manatuʻi, ʻe lava pē ke liliu e ngaahi ʻekitivitī ʻi he fokotuʻutuʻu ko ʻení maʻá e fānau iiki angé ki he fānau lalahi angé pea mo e ngaahi ʻekitivitī maʻá e fānau lalahi angé ki he fānau iiki angé.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Hiki e hingoa ʻo e fānau takitaha ʻi ha laʻipepa pea faʻo e ʻū laʻipepá ʻi ha faʻoʻanga meʻa. ʻI he kamataʻanga ʻo e kalasí, tuku ke taufetongi e fānaú ʻi hono fili ha hingoá. ʻI he taimi ʻoku tohoʻi hake ai ha hingoa ʻo ha tokotaha, fakaafeʻi e tokotaha ko iá ke ne vahevahe ha meʻa naʻá ne ako fekauʻaki mo e ongoongoleleí pe fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi kimuí ni mai. Hokohoko atu pē kae ʻoua kuo maʻu ʻe he tokotaha takitaha ha faingamālie ke vahevahe.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Iiki Angé

2 Ngaahi Tuʻi 18:3, 5

Te u lava ʻo falala ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

ʻE lava ke tokoni e faingamālie ʻa Hesekaia ʻi he 2 Ngaahi Tuʻi 18:3, 5 ki he fānau ʻokú ke akoʻí, ke nau falala ki he ʻOtuá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Talaange ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻe lava ke fai ʻe ha tuʻi lelei mo ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻe lava ke fai ʻe ha tuʻi kovi. Kole ki he fānaú ke nau tuʻu hake ʻo pasipasi ʻi he ngaahi meʻa leleí pea tangutu ki lalo ʻi he ngaahi meʻa ʻoku koví. Fakamatalaʻi ki he fānaú naʻe tokolahi ha ngaahi tuʻi ʻo ʻIsileli, naʻe māʻoniʻoni ha niʻihi pea ʻikai māʻoniʻoni ha niʻihi. Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakafanongo ki he meʻa naʻá ne ʻai ʻa Hesekaia ko ha tuʻi lelei, ʻi hoʻo lau ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 18:3, 5. Tokoniʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fakahaaʻi ʻetau falala ki he ʻEikí ʻo hangē ko Hesekaiá.

  • Tokoni ke mahino ki he fānaú e ʻuhinga ʻo e falala ki ha tokotahá. Talanoa fekauʻaki mo e kakai ʻokú ke falala ki aí, pea tuku ke fakahoko foki ia ʻe he fānaú. Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi. Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku tau lava ai ʻo falala kia Sīsū Kalaisí? Fakahaaʻi hoʻo falala ʻoku ʻofaʻi mo tokoniʻi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi ke tau foki hake ʻo nofo fakataha mo e Tamai Hēvaní.

2 Ngaahi tuʻi 22:8–11; 23:2

Ko e folofolá ko ha tāpuaki ia.

Neongo mahalo he ʻikai lava e fānau īkí ʻo laukonga pe mahino kiate kinautolu e meʻa kotoa ʻi he folofolá, ka ʻe lava ke tāpuekina kinautolu ʻe he mālohi ʻo e folofolá. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ke nau maʻu ha loto vilitaki ke tāpuekina kinautolu ʻe he folofola ʻa e ʻOtuá?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fūfuuʻi ha tatau ʻo e folofolá ʻi ha feituʻu ʻi he lokí, pea fakaafeʻi e fānaú ke nau kumi ia. Fakamatalaʻi ange ʻi he ngaahi ʻaho ʻo e Tuʻi ko Sōsaiá, ne ʻikai ako ha tokolahi ʻo e kakaí mei he folofolá kae ʻoua kuo maʻu kinautolu ʻe ha taulaʻeiki ʻi he temipalé (vakai, 2 Ngaahi Tuʻi 22:8–11). Ko e hā ʻa e folofola? Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ʻa e folofolá? Fakamatala ki he fānaú ʻa e ʻuhinga ʻokú ke fiefia ai ʻoku tau maʻu e folofolá he ʻaho ní, pea tuku ke nau vahevahe ʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo e folofolá.

  • Lau ki he fānaú ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 23:2, kole ange ke nau fakafanongo ki he meʻa ne fakahoko ʻe he tuʻí ʻaki e folofolá. Ko e hā naʻe mahuʻinga ai ki he tokotaha kotoa ke fanongo ki he meʻa ne hiki ʻi he ngaahi folofolá? Hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e folofolá, hangē ko e “Fekumi, Fifili pea mo Lotu” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 66), pea kole ki he fānaú ke nau talanoa fekauʻaki mo e ongo ʻoku nau maʻu ʻi he taimi ʻoku nau fanongo ai ki he ngaahi akonaki mo e ngaahi talanoa mei he folofolá.

    ʻĪmisi
    fāmili ʻoku nau ako e folofolá

    ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he folofolá ke fakatafoki hotau lotó ki he ʻEikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné: Fānau Lalahi Angé

2 Ngaahi Tuʻi 18:3–6; 19:14–19

Te u lava ʻo falala ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi.

ʻI he taimi ne fakamanamanaʻi ai ʻe he kakai ʻAsīliá ʻa Selusalemá, naʻe tafoki e tuʻi māʻoniʻoni ko Hesekaiá ki he ʻEikí, ʻi he tui. ʻE lava ke tokoni e sīpinga ʻa Hesekaiá kiate koe mo e fānaú ke mou talanoa fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi ai ʻetau tui ki he ʻEikí, naʻa mo e taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻetau tuí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻo e Mape 3 ʻo e Tohi Tapú, ʻoku fakamatalaʻi fakanounou ki he fānaú ʻa e “Ko Hono Vahevahe ʻo e Ngaahi Faʻahinga ʻe 12,” naʻe ikunaʻi e Puleʻanga Fakatokelau ʻo ʻIsilelí ʻe ha kakai ne ui ko e kakai ʻAsīliá. Fakamatalaʻi ange ne feinga e kakai ʻAsīliá kimui ange ke ikunaʻi e Puleʻanga Fakatonga ʻo Siutá. Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakakaukauloto ki he ongo ne nau mei maʻu kapau ne nau moʻui ʻi Siuta ʻo ʻilo ʻoku omi e kakai ʻAsīliá ke fakaʻauha e koló. Kole ki he fānaú ke lau ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 18:3, 5–6 ke ʻiloʻi e ʻuhinga naʻe lava ai ʻa Hesekaia, tuʻi ʻo Siutá, ʻo maʻu ha loto-toʻa ʻi he taimi ne omi ai e kakai ʻAsīliá.

  • Fakaafeʻi e fānaú ke lau ʻa e 2 Ngaahi Tuʻí 19:14–19, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe Hesekaia ʻi he taimi ne fakamanamanaʻi ai ʻe he kakai ʻAsīliá hono puleʻangá. ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe heʻene fakahoko e ngaahi meʻa ko ʻení ʻa ʻene falala ki he ʻEikí? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakahaaʻi ʻetau falala ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau fie maʻu tokoni aí?

2 Ngaahi Tuʻi 22:8–13; 23:2–3

ʻOku akoʻi mai ʻe he folofolá ʻa e founga ke muimui ai ʻia Sīsū Kalaisí.

Hili ha ngaahi taʻu lahi ʻo e fakapoʻuli fakalaumālié, naʻe fakafoʻou ʻe he kakai Siú ʻenau tukupā ki he ʻEikí. Naʻe hoko ʻeni koeʻuhí naʻe toe ʻiloʻi ʻe he Tuʻi ko Sōsaiá e tohi ʻo e fonó pea lau ia ki he kakaí. ʻE lava ke tokoni e talanoa ko ʻení ki he fānaú ke mahino kiate kinautolu ʻa e ʻuhinga ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai e folofolá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakamatala ki he fānaú naʻe talaange ʻe he Tuʻi ko Sōsaiá ki hono kakaí ke fakaleleiʻi e temipalé, pea ʻi heʻenau fakahoko iá, ne nau maʻu ha meʻa mātuʻaki mahuʻinga ʻaupito. Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 22:8–11 ke ʻilo pe ko e hā ia. Fakamatalaʻi ange naʻe hiki ʻi he tohi ne nau maʻú ha ngaahi fuakava mo ha ngaahi fekau ne ʻikai ʻilo ki ai e fānau ʻo ʻIsilelí. Ko e hā ne mei hoko kiate kitautolu kapau ne ʻikai ke tau maʻu ʻa e folofolá? ʻEke ki he fānaú pe ko e hā ʻoku nau houngaʻia ai ke maʻu e folofolá. Ko e hā ka faingataʻa ange ai ke muimui he Fakamoʻuí kapau ne ʻikai ke tau maʻu ʻa e folofolá?

  • ʻOange ki he tokotaha takitaha ha laʻipepa, pea kole ange ke nau haehae ia. Fakamatalaʻi ange ʻi he kuonga ʻo e Tuʻi ko Sōsaiá, ne faʻa hae, pe “haehae,” ʻe he kakaí honau valá ʻi he taimi ne nau loto-mamahi aí. Kole ki he fānaú ke nau kumi e foʻi lea “haehae” ʻi he 2 Ngaahi Tuʻi 22:11. Ko e hā ka faifai pea mamahi ai ʻa Sōsaiá? Tokoni ki he fānaú ke nau kumi ha tali ʻi he veesi 13. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau lau maʻu pē ʻa e folofolá?

  • Lau fakataha ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 23:2–3, pea kole ki he fānaú ke kumi e founga naʻe tokoniʻi ai ʻe he folofolá ʻa Sōsaia mo hono kakaí. Vahevahe mo e fānaú ha veesi folofola kuó ne ueʻi koe ke ke “muimui [ʻi he ʻEikí]” (veesi 3), pea fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe ha ngaahi potufolofola kuó ne tokoniʻi kinautolu.  

2 Ngaahi Tuʻi 23:3

Te u tauhi ʻeku ngaahi fuakava mo e ʻOtuá.

ʻI he taimi ne ʻilo ai ʻe Sōsaia mo hono kakaí e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ne nau fakahoko ha tukupā ke moʻui ʻaki kinautolu. Te ke lava ʻo tokoni ki he fānau ʻokú ke akoʻí ke nau maʻu ha loto holi ke tauhi faivelenga maʻu ai pē ki he ngaahi fuakava kuo nau fakahoko ʻi he papitaisó.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau ʻa e 2 Ngaahi Tuʻi 23:3 pea kumi ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku ʻasi ai e ongo ne maʻu ʻe he kakaí fekauʻaki mo e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau tuʻu ʻo talanoa fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e “fakamoʻoni ki he fuakavá.” Fakaafeʻi ke nau lue tuʻu mau pea talanoa fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e “muimui [ʻi he ʻEikí].” Fakaafeʻi ke hili honau ongo nimá feʻunga tonu mo honau mafú pea ke fokotuʻu ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo tauhi e ngaahi fekaú “ ʻaki [hotau] lotó kotoa.”

  • Tokoni ki he fānaú ke hiki ha lisi ʻo e ngaahi fuakava ne nau fai ʻi he papitaisó (vakai, Mōsaia 18:10; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 77, 79). Ko e hā ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá kapau te tau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá? Ko e hā ʻoku tau ako mei he 2 Ngaahi Tuʻi 23:3 ki he founga ʻoku totonu ke tau tauhi ai ʻetau ngaahi fuakavá?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akó

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke nau vahevahe mo ha mēmipa ʻo e fāmilí ha veesi pe potufolofola pe ha talanoa mei he folofolá kuó ne tāpuekina kinautolu.

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakatupulaki e loto-falalá ʻi he fānaú. Ko e founga ʻe taha ke tokoni ai ki he fānaú ke maʻu ha loto-falalá, ko hono fakahikihikiʻi kinautolu ʻi he taimi ʻoku nau kau ai ki ha meʻa ʻi he kalasí. Palōmesi ange ki he fānaú ʻe tokoniʻi kinautolu ʻe he Laumālie Maʻoniʻoní ʻi heʻenau akó.

Paaki