Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
17–23 Fēpueli. 2 Nīfai 11–25: “ʻOku Mau Fiefia ʻia Kalaisi”


“17–23 Fēpueli. 2 Nīfai 11–25: ‘ʻOku mau Fiefia ʻia Kalaisi,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“17–23 Fēpueli. 2 Nīfai 11–25,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
tohi ʻa ʻĪsaia ʻi ha ngaahi takainga tohi

17–23 Fēpueli

2 Nīfai 11–25

“ʻOku Mau Fiefia ʻia Kalaisi”

Makehe mei hono fakatatau ʻo e 2 Nīfai 11–25 kiate koé, fakakaukauʻi pe ʻe founga fēfē haʻo tokoniʻi e kakai ʻokú ke akoʻí ke nau fakatatau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení kiate kinautolu (vakai, 2 Nīfai 11:8). ʻI hono ueʻi ko ia koe ʻe he Laumālié ʻaki ha ngaahi meʻa mo ha ngaahi fakakaukaú, hiki kinautolu.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga vahevahé

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Kimuʻa pea mou aleaʻi ha ngaahi konga pau mei he 2 Nīfai 11–25, mahalo naʻa ʻaonga ke kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukau ʻoku ʻi ai hanau kaungāmeʻa ʻoku fāifeinga ke ne ʻilo ha faʻahinga meʻa mahuʻinga pe fakalaumālie ʻi he ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá. Ko e hā ha ngaahi veesi te nau fie vahevahe mo e kaungāmeʻa ko ʻení?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

2 Nīfai 11–24

Naʻe fakamoʻoniʻi ʻe ʻĪsaia ʻa Sīsū Kalaisi.

  • ʻE lava ʻo faingofua ange ke mahino e ngaahi kikite ʻa ʻĪsaiá ʻi he taimi ʻoku tau ʻilo ai e ʻuhinga naʻe tohi ai kinautolú. Ke kamata ha fealēleaʻaki ʻi he ngaahi kikite ʻa ʻĪsaia ʻi he 2 Nīfaí, te ke ala fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke fekumi ʻi he vahe 11 pea hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa ʻa Nīfai ki hono fakaʻaongaʻi lahi e lea ʻa ʻĪsaiá. Te nau lava foki ke fakamatalaʻi e ngaahi konga ʻoku nau maʻu ʻi heʻenau ako fakatāutaha pe fakafāmili e 2 Nīfai 12–24 ʻa ia ʻoku nau ongoʻi ʻokú ne fakahoko ʻa e ngaahi taumuʻa ko iá. Kuo tokoniʻi fēfē ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻe he mahino e ngaahi taumuʻa ʻa Nīfaí, ke nau ʻilo lahi ange ʻa e ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá? Poupouʻi kinautolu ke nau manatuʻi ʻa e ngaahi taumuʻa ko ʻení ʻi heʻenau aleaʻi ʻa e ngaahi tohi ʻa ʻĪsaiá ʻi he kalasí.

  • Koeʻuhí naʻe ngāue ʻaki ʻe ʻĪsaia ha ngaahi lea fakataipe lahi fau, ʻe lava ai ke ʻikai fakatokangaʻi ʻa ʻene fakamoʻoni mālohi kia Sīsū Kalaisí. Ko ha ʻekitivitī ʻeni ʻe lava ʻo tokoni ki hoʻo kalasí ke nau tokanga ki he fakamoʻoni ko ʻení. Te ke lava ʻo teuteu ha ngaahi laʻipepa kuo ʻosi hiki ai ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofola mei he 2 Nīfai 12–24 ʻoku nau akoʻi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí (hangē ko ʻení, 2 Nīfai 13:13; 14:4–6; 15:1–7; 16:1–7; 17:14; 18:14–15; 19:6–7; 21:1–5; 22:2). ʻE lava ke fili ʻe he mēmipa takitaha ʻo e kalasí ha taha ʻo e ngaahi laʻi pepá, ako ʻa e ngaahi veesi ʻoku tuʻu aí, pea tohi ʻi he laʻi pepá ʻa e meʻa kuó ne ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Hili ia pea ʻe lava ke fetongi pepa ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí mo ha taha kehe pea tānaki atu ha ngaahi fakakaukau pe ngaahi ʻilo ne nau maʻu fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mei he ngaahi veesi tatau ko ʻení. Hili ia, pea te ke lava ke ʻoange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha faingamālie ke nau vahevahe ai e meʻa naʻa nau ako meia ʻĪsaia pea mei ha toe taha kehe, ʻokú ne fakalahi ʻenau fakahoungaʻi ʻa Sīsū Kalaisí.

  • ʻOku lisi ʻe he kikite he 2 Nīfai 19:6 ha ngaahi huafa ʻe niʻihi ʻo Sīsū Kalaisi. Fakakaukau ke ke kole ki ha taha ke ne hiki kinautolu ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi ‘a e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau aleaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko takitaha ai ʻa e ngaahi huafá ni ko hano fakamatalaʻi totonu ʻo e Fakamoʻuí. Kuo founga fēfē ʻEne fakahoko ʻa e ngaahi tufakanga ko ʻení ʻi heʻetau moʻuí? Koeʻuhí ke ʻilo lahi ange ki ha niʻihi ʻo e ngaahi huafa ko ʻení, mahalo naʻa ʻaonga ke ke kumi ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofola ʻi he futinouti ki he 2 Nīfai 19:6.

2 Nīfai 12:2–5; 21:10–1222

ʻE tānaki fakataha ʻa e kakai ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí pea nau maʻu ha nonga.

  • ʻOku ʻi ai ha ngaahi konga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi kikite ʻa ʻĪsaiá ʻoku fekauʻaki fakahangatonu mo kitautolu koeʻuhí he ʻoku nau fakamatalaʻi ha ngaahi tafaʻaki ʻo e ngāue ʻa e ʻOtuá he ngaahi ʻaho kimui ní. Hangē ko ʻení, te mou lava ʻo vakavakaiʻi ʻa e 2 Nīfai 21:10–12, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi ha “fuka” (fuka pe fakaʻilonga) ʻe fusi hake ke tānaki e kakai ʻo e ʻOtuá. Kuo fēfē haʻatau vakai ki he tānaki fakalaumālie ʻe he ʻEikí Hono kakaí? Mahalo naʻa lava ke fakamatala ʻe ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ke nau fie maʻu ke tānaki pe fakataha mo e kakai ʻo e ʻOtuá ʻi he Siasí. Mahalo naʻa nau fiefia ke faʻu haʻanau ngaahi fuka pē ʻanautolu ʻoku lisi pe fakafōtunga ai ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku nau ongoʻi ʻoku “kumia” ʻe he kakaí pea nau tokoni ke “tānaki” mo “fakatahaʻi” (veesi 10 mo e 12) ko e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi hotau kuongá. ʻOku founga fēfē ʻetau tokoni ʻi he tānakí?

  • Ko ha founga ʻe taha ke aleaʻi ai e tokāteliné ni ko hano hiki ʻo e ngaahi kaveinga ko ʻení ʻi he palakipoé: Fakamoveteveteʻi ʻo ʻIsilelí, Tānaki ʻo ʻIsilelí mo e Ngaahi Kikite ʻa Kalaisí. Te ke ala ʻoange ha ngaahi vahe mei he 2 Nīfai 12–24 ki ha ngaahi kulupu ʻo e kau mēmipa ʻo e kalasí mo fakaafeʻi kinautolu ke nau kumi ha ngaahi veesi ʻoku nau akoʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení pea hiki ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻi lalo he ngaahi ʻuluʻi tohi totonú ʻi he palakipoé. Ko e hā e ngaahi pōpoaki ʻa e ngaahi veesi ko ʻení kiate kitautolú? (Mahalo naʻa tokoni ke talaange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻe lava ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 113:1–6 ʻo tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e 2 Nīfai 21:1–5, 10.)

  • ʻE lava ke fakamamafaʻi ʻe he ngaahi himi hangē ko e “Vakai ʻe Kāingá” (Ngaahi Himí, fika 4) pe “Ko e ʻEikí ko ʻEku Māmá” (Ngaahi Himí, fika 45), ʻa ia ʻoku fakatefito ʻi he konga ʻo e ngaahi kikite he 2 Nīfai 12:2–5 mo e 2 Nīfai 22, ʻo fakamamafaʻi ʻa e ngaahi pōpoaki mo e laumālie ʻo e ngaahi lea ʻa ʻĪsaiá.

2 Nīfai 14:4–6

ʻE lava ke hoko hotau ngaahi ʻapí mo e “ngaahi fakatahaʻanga” ʻo Saioné ko ha ngaahi feituʻu ʻo e malu mo e hūfangaʻanga.

  • Naʻe kikite ʻa ʻĪsaia ʻi he 2 Nīfai 14:4–6 kau ki he malu pea mo e nonga ʻe maʻu ʻe he kau angatonú hili hono “fufulu” mo “fakamaʻa” ʻe he ʻEikí ʻenau angahalá. Neongo ‘oku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e ngaahi tūkunga ʻe hoko ʻi he Nofotuʻí, ka te nau ala tokoni ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi heʻenau fekumi ki he malu fakalaumālié ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi angahala ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakalaulauloto mo aleaʻi hono ‘uhinga ke ʻi ai ha “ʻao ʻo e ʻahuʻi afi” pea mo e “afi ulo ngingila” ʻi honau “nofoʻangá” mo e “[ngaahi fakatahaʻangá]” (veesi 5; vakai foki, ʻEkesōtosi 13:21–22). Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe lava ʻo fakahoa ki he vela, afā, pea mo e ʻuha ʻoku lau ki ai ʻi he veesi 6? ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻa e hūfangaʻangá? (vakai foki, T&F 115:6). ʻE ala fokotuʻu atu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi founga ke fakapapauʻi ai ʻoku hoko hotau ngaahi ʻapí mo e ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Siasí ko ha ngaahi feituʻu maluʻi fakalaumālie.

2 Nīfai 25:19–29

“Ko e hala totonú ke tui kia Kalaisi.”

  • ʻE lava ʻo mahino ki he kau mēmipa hoʻo kalasí ʻi he founga tatau ʻa e holi ʻa Nīfai “ke fakalotoʻi ʻa [ʻetau] fānaú, mo [hotau] kāingá foki, ke nau tui kia Kalaisi.” Naʻe founga fēfē e “ngāue fakamātoato” ʻa Nīfai ke fakahoko ʻa e taumuʻa ko ʻení? (2 Nīfai 25:23). Mahalo naʻa lava ke fekumi e kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he 2 Nīfai 25:19–29 ke maʻu ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea mo ʻEne ongoongoleleí naʻe fie maʻu ʻe Nīfai ke ʻilo ʻe hono kakaí. Hili ia pea te nau toki lava ke fakamatalaʻi ʻa e meʻa kuo nau fai ke akoʻi ai e ngaahi moʻoni ko ʻení ki honau fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá. Hangē ko ʻení, kuo founga fēfē haʻanau akoʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ia “ʻoku ʻi he ʻaloʻofá ʻa [hotau] fakamoʻuí, ʻo ka hili [ʻetau] fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻe ala faí”? (ʻE lava ke ʻomi ʻe he lea ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ‘i he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange” ha ngaahi fakakaukau ki he foʻi moʻoni ko ʻení.) Kuo founga fēfē haʻanau tokoniʻi ha niʻihi kehe ke nau “fiefia ʻia Kalaisi”?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Poupouʻi ʻa e Ako ʻi ʻApí

Mahalo naʻa fiefia ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ʻiloʻi ʻe lava ke tokoni ʻa e 2 Nīfai 26–30 ki haʻanau tali ki ha kakai ʻoku nau pehē, “ʻOku ʻikai ke mau fie maʻu ʻa e Tohi ʻa Molomoná.”

ʻĪmisi
fakaʻilonga ngaahi maʻuʻanga tokoní

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange

“He kuo fanauʻi kiate kitautolu ʻa e tama.”

Ke tokoni ki hoʻo fealēleaʻaki e 2 Nīfai 19:6, mamata pe fanongo ki hono hivaʻi ʻe he Kuaea Tāpanekale ʻi Temipale Sikueá ʻa e “For unto Us a Child Is Born” (ChurchofJesusChrist.org).

“ʻOku ʻi he ʻaloʻofá ʻa [hotau] fakamoʻuí, ʻo ka hili [ʻetau] fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻe ala faí.”

ʻI he fakamatala ki he lea ʻa Nīfai ʻi he 2 Nīfai 25:23, naʻe pehē ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa:

“ʻOku ou fifili pe ʻoku tau faʻa fakaʻuhingaʻi hala he taimi ʻe niʻihi ʻa e kupuʻi lea ʻʻo ka hili ʻemau fai ʻa e meʻa kotoa pē [te mau] ala faí.’ Kuo pau ke mahino kiate kitautolu ʻoku ʻikai tatau ʻa e “ʻo ka hilí” mo e “koeʻuhí.”

ʻOku ʻikai fakahaofi kitautolu “koeʻuhí” ko e meʻa kotoa te tau lava ʻo faí. Kuo ʻi ai nai ha niʻihi ʻo kitautolu kuó ne fai ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau lava ke faí? ʻOku tatali nai ʻa e ʻOtuá kae ʻoua kuo tau fakahoko ʻa e feinga kotoa pē, kimuʻa peá Ne toki kau mai ki heʻetau moʻuí mo ʻEne ʻaloʻofa fai fakamoʻuí? …

“ʻOku ou ʻilo pau naʻe ʻiloʻi ʻe Nīfai ʻoku hanga ʻe he ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakaʻatā kitautolu mo fakafaingofuaʻi ʻetau ikunaʻi ʻa e angahalá [vakai, 2 Nīfai 4:19–35; ʻAlamā 34:31]. Ko e ʻuhinga ʻeni naʻe ngāue tōtōivi ai ʻa Nīfai ke fakalotoʻi ʻene fānaú mo hono kāingá ke nau ʻtui kia Kalaisi, pea mo fakalelei ki he ʻOtuá’ [2 Nīfai 25:23].

Ko hono moʻoní, ko e meʻa ia ʻoku tau lava ʻo faí! Pea ko hotau tufakanga ia ʻi he moʻui fakamatelié!” (“Ko e Meʻaʻofa ʻo e ʻAloʻofá,” Ensign pe Liahona, Mē 2015, 110).

Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Fai ha ngaahi fehuʻi ʻokú ne fakaafeʻi ʻa e fakamoʻoní. “ʻE lava ʻe hono fai ha ngaahi fehuʻi ʻoku poupouʻi ai e kau akó ke fai ʻenau fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻí, ke hoko ia ko ha founga mālohi fau ke fakaafeʻi ʻaki e Laumālié. … ʻE tupulaki ʻenau fakamoʻoní—pea mo e fakamoʻoni ʻa e kalasí—ʻi hono fakamoʻoniʻi ange ʻe he Laumālié ʻa e moʻoní” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 33).

Paaki