Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
9–15 Māʻasi. Sēkope 1–4: “Mou Fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí”


“9–15 Māʻasi. Sēkope 1–4: ‘Mou Fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“9–15 Māʻasi. Sēkope 1–4,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
fefine ʻoku tūʻulutui ʻi he toʻukupu kelekele ʻo Sīsuú

Kuo Fakamolemoleʻi, tā fakatātā ʻa Greg K. Olsen

9–15 Māʻasi.

Sēkope 1–4

Mou Fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí

ʻOku ʻi he Sēkope 1–4 ha ngaahi akonaki lahi ʻoku kaunga ki hotau kuongá. ʻI hoʻo lau ʻa e ngaahi vahe ko ʻení, fakakaukauʻi ha founga te ke lava ai ʻo tokoni kiate kinautolu ʻokú ke akoʻí ke nau moʻui ʻaki e tokāteline naʻe akoʻi ʻe Sēkopé.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
fakaʻilonga vahevahé

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Koeʻuhí ke tokoni ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi ʻilo mei he Sekope 1–4, te ke lava ke tufa ha ngaahi laʻipepa pea fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ai ha fakamoʻoni folofola mei he ngaahi vahe ko ʻení ʻoku nau pehē ʻoku mahuʻingamālie. Faʻo ʻa e ngaahi laʻipepá ʻi ha faʻoʻanga meʻa, toho mei ai ha niʻihi siʻi pea fakaafeʻi ʻa e kakai naʻa nau hiki ʻa e ngaahi fakamoʻoni folofolá ke nau vahevahe ʻenau ʻiló.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Sēkope 1:6–8, 15–19; 2:1–11; 4:18

ʻOku ngāue faivelenga ʻa e kau taki angatonú ki he tuʻunga lelei ʻo e ngaahi laumālié.

  • Te ke lava ke kamata ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e ngāue faivelenga ʻa Sēkope ʻi hono kakaí ʻaki haʻo kole ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻi ha taimi naʻe tāpuekina ai kinautolu ʻi he ngāue ʻa ha taki ʻo e Siasí. Pe fakakaukau ke ke kole ki ha taki fakalotofonua ʻo e Siasí—mei he kuohilí pe lolotonga—ke lea fekauʻaki mo ha taimi naʻá ne ongoʻi ai hano ueʻi ke ne tokoni ki ha taha. Hili ia pea ʻe lava ke kumi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻi he Sēkope 1:6–8, 15–19; 2:1–11; mo e 4:18 ʻoku tokoni ke mahino kiate kitautolu ʻa e ongo ʻa Sēkope fekauʻaki mo hono uiuiʻí pea mo e kakai naʻe ngāue ki aí. Kuo fēfē haʻatau vakai ki he fakahoko totonu ʻe hotau kau takí honau uiuiʻí? Ko e hā ʻoku fokotuʻu mai ‘e he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau poupouʻi ai hotau kau takí?

ʻĪmisi
ongo tangata ʻokú na lulululu ʻi ha funga tesi

ʻOku fakahoko totonu ʻe he kau taki ʻo e Siasí he ʻahó ni “[honau] lakanga ki he ʻEikí,” ʻo tatau mo Sēkope.

Sēkope 2:12–21

ʻOku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he loto-hīkisiá pea tokoni kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

  • ʻOku ʻi ai ha ngaahi fakatokanga fefeka ʻa e ʻEikí ki he kakai Nīfaí fekauʻaki mo e hīkisiá. Koeʻuhí ke tokoniʻi ha fealēleaʻaki ʻi he tefitó ni, te ke lava ʻo tomuʻa fetuʻutaki ki ha kau mēmipa tokosiʻi ʻo e kalasí ʻo kole ke nau kumi ha ngaahi founga ʻoku tuʻuaki ai ʻe he filí ʻa e ʻofa ki he koloá ʻi hotau māmaní he ʻahó ni. Hili ia pea toki fakaafeʻi ʻa e kalasí ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau fakatokangaʻí. ʻE lava ke ngāue tauhoa ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke lau e Sēkope 2:12–21 mo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau vakai ʻaki ki he koloa fakatuʻasinó. Hili iá, pea te nau lava leva ke faʻu mo vahevahe ha pousitā ʻoku tuʻuaki ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko iá. ʻOange ha taimi ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto fakafoʻituitui ai ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau ako mei he pōpoaki ʻa Sēkopé.

  • ʻE lava ke toe vakaiʻi ʻe he kau mēmipa ʻo hoʻo kalasí ʻa e Sēkope 2:12–21 pea hiki ʻenau ngaahi fehuʻí ke tānaki ki he lisi ʻa ʻEletā Peulí. Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe he fakamatala ʻa ʻEletā Peuli ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange” ki heʻetau mahino ki he ngaahi akonaki ʻa Sēkopé?

Sēkope 2:23–35

ʻOku fiefia ʻa e ʻEikí ʻi he angamaʻá.

  • Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻoku tau moʻui “ʻi ha māmani ʻoku fakautuutu ʻenau manukiʻi e toputapu ʻo e fakatupú mo tukuhifo e mahuʻinga ʻo e moʻui ʻa e tangatá” (“ ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 41–44). ʻE founga fēfē haʻo tokoniʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ngāue ʻaki e Sēkope 2:23–35 ke fakafepakiʻi ʻa e pōpoaki ʻa e māmaní fekauʻaki mo e angamaʻá? Mahalo ko ha founga ʻe taha ke hiki ʻi he palakipoé Ko e hā e finangalo ʻo e Eikí fekauʻaki mo e angamaʻá? pea fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau kumi e tali ki he fehuʻí. ʻE lava hanau niʻihi ʻo kumi ʻi he Sēkope 2:23–35, pea ko e toengá ke nau kumi ʻi he lea ʻa ʻEletā Petinā ʻoku lave ki ai ʻi ʻolungá. ʻE lava ke nau hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi tali te nau maʻú. Ke aleaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga-moʻui mo e ngaahi tāpuaki fekauʻaki mo e moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá, te mou ala fakamanatu ʻa e “Ko e Haohaoa Fakasekisualé” (Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú, 35–37) pe huluʻi ha taha ʻo e ngaahi vitiō kuo hiki atu ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange.” Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui angamaʻá?

Sēkope 4:4–11

Naʻe tui ʻa e kakai Nīfaí kia Sīsū Kalaisi.

  • Naʻe fie maʻu ʻe Sēkope ke tau ʻiloʻi, neongo naʻe moʻui hono kakaí ʻi ha taʻu ʻe laungeau kimuʻa he ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻi he matelié, ka naʻa nau ʻilo Ia mo hanga kiate Ia ke maʻu e fakamoʻuí. Fakatatau mo e Sēkope 4:4–5, ko e hā e ʻuhinga naʻe tauhi ai ʻe he kakai Nīfaí e fono ʻa Mōsesé? Ko e hā ʻoku tau maʻu ʻi hotau kuongá ʻokú ne fakahinohino hotau laumālié ki he Fakamoʻuí? Ko e hā ha ngaahi fakataipe pe tatau naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sēkope ke akoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí? (vakai foki, Sēnesi 22:1–13).

Sēkope 4:8–18

Te u lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he kui fakalaumālié ʻaki haʻaku tokanga pē ki he Fakamoʻuí.

  • ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻi hoʻo kalasí naʻe sivi kimuí ni hono matá? Kapau ʻoku ʻi ai, te ke ala kole ki he tokotahá ni ke ne fakamatalaʻi ʻa e founga hono sivi ʻe he toketaá hono matá. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻenau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e kui fakalaumālié. ʻOku meimei tatau fēfē ʻa e kui fakalaumālié mo e kui fakatuʻasinó? Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fokotuʻu mai ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fakafuofuaʻi pe ʻoku tau kui fakalaumālie. Te nau lava foki ke fakamanatu ʻa e Sēkope 4:8–18 mo fokotuʻu ha ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke fakatupulaki ʻa ʻetau malava ke “ʻilo,” ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié.

  • Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Kuenitini L. Kuki ha ngaahi founga ʻe fā ʻe lava ai ʻa e kakaí ʻo “tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá” ʻi hotau kuongá (vakai, “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange”). Ko e hā ʻoku tānaki mai ʻe heʻene ngaahi leá ki heʻetau mahino fekauʻaki mo e Sēkope 4:13–15? ʻOku ʻuhinga ki he hā ke tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá? ʻE founga fēfē haʻatau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei he tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá?

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Poupouʻi ʻa e Ako ʻi ʻApí

Koeʻuhí ke ueʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau lau ʻa e Sēkope 5–7, talaange te nau maʻu ʻa e tali ki he fehuʻi ʻi he Sēkope 4:17 ʻi heʻenau lau ʻi he faʻa lotu ʻa e vahe ʻe tolu hono hokó.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ngaahi maʻuʻanga tokoní

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Lahi Ange

Ko ʻetau tōʻonga fakakaukau fekauʻaki mo e koloa fakaemāmaní

ʻI heʻetau vakai ki he Sēkope 2:13–19, naʻe akoʻi ʻe ‘Eleta L.  Tomu Peuli: “‘Oku fie maʻu ke ongoʻi moʻoni e akonaki ʻa Sēkopé. ʻOku totonu ke tau lau ʻa e folofola ko ʻení ʻo hangē pē naʻe hiki ia maʻatautolu ʻi he ngaahi ʻaho ko ʻení, koeʻuhí he naʻe pehē. ʻOku totonu ke fakatupu ʻe heʻene ngaahi leá ke tau fai ha ngaahi fehuʻi vivili kiate kitautolu. ʻOku maau nai ʻa ʻetau moʻuí? ʻOku tau fuofua ngāueʻi nai, mo fakamuʻomuʻa taha ʻi he meʻa kotoa pē, ʻa e ngaahi meʻa ʻoku natula taʻengatá? ʻOku tau maʻu nai ha fakakaukau ʻoku taʻengata? Pe kuo tau tō ki he tauhele ʻo e fuofua ngāueʻi e ngaahi meʻa ʻo e māmaní kae ngalo ʻa e ʻEikí?”” (“United in Building the Kingdom of God,” Ensign, May 1987, 34).

Ngaahi vitiō fekauʻaki mo e Angamaʻá (ChurchofJesusChrist.org)

  • “ʻOku ou Fili Ke u Maʻa”

  • “Angamaʻá: Ko e Hā e Ngaahi Fakangatangatá?”

  • “Fono ʻo e Angamaʻá”

Ko e tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻa e founga te tau ala “tokanga ai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá”:

“Ko hono fetongi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻaki e fakakaukau ʻa e tangatá”

“ʻOku ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ʻoku hangē ʻoku nau mā ʻi he faingofua e pōpoaki ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku nau loto ke tānaki e faingataʻá pea mo e taʻepaú ki he moʻoní ke faingataʻa fakapoto ange pe fenāpasi ange mo e ākenga fakaʻekatēmika lolotongá. … ʻOku tau tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá ʻi he taimi ʻoku tau fakafisi ai ke tali ʻa e ngaahi moʻoni mahinongofua ʻo e ongoongoleleí ʻi honau tuʻunga totonú.”

“Toʻoa ʻi he ongoongoleleí”

“ʻOku tau tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá ʻi he taimi ʻoku tau fakamahuʻingaʻi ai ha tefitoʻi moʻoni ke makehe, neongo pe ko e hā hano mahuʻinga, ʻo ne holoki ai ʻetau lotoʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga tatau kehé pe ko e taimi ʻoku tau taukaveʻi ai ha meʻa ʻoku fehangahangai mo e ngaahi akonaki ʻa e Kau Taki Māʻolungá.”

“ʻAi ʻo e ngaahi tōʻonga fisifisimuʻá ko ha fetongi ʻo e fakatapui fakaʻahó”

“ʻOku taku ʻe ha kāingalotu ʻe niʻihi te nau līʻoa kinautolu ʻi he loto vēkeveke kapau ʻe ʻoange ha ngaahi uiuiʻi māʻolunga, ka ʻoku ʻikai ke nau lau ʻa e faiako fakaʻapí pe faiako ʻaʻahí [ʻoku ui he taimí ni ko e ngāue fakaetauhí] ʻoku tuʻukimuʻa pe ngeia feʻunga mo ʻenau ngāué.”

“Ko hono ʻai ke māʻolunga ange ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní ʻi he tokāteliné”

“Ko kinautolu ʻoku nau tukupā ke muimui ki he ngaahi tuʻutuʻuní kae ʻikai vakaiʻi ʻa e tokāteliné mo e tefitoʻi moʻoní ʻoku nau moʻulaloa ke tokanga ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke mahuʻingá” (“Looking beyond the Mark,” Ensign pe Liahona, Mar. 2003, 42–44).

Paaki