Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
ʻAho 29 ʻo Suné–ʻaho 5 ʻo Siulaí. ‘Alamā 23–29: “Naʻe ʻIkai ke Nau Toe Hē”


“ʻAho 29 ʻo Suné–ʻaho 5 ʻo Siulaí. ‘Alamā 23–29: “Naʻe ʻIkai ke Nau Toe Hē,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“ʻAho 29 ʻo Suné–ʻaho 5 ʻo Siulaí. ʻAlamā 23–29,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2020

ʻĪmisi
Ko hono tanu ʻe he kakai ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ʻenau ngaahi mahafu taú

Ko Hono Tanu ʻe he kakai ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ʻEnau Ngaahi Mahafu Taú, tā ʻe Jody Livingston

ʻAho 29 ʻo Suné–ʻaho 5 ʻo Siulaí

ʻAlamā 23–29

“Naʻe ʻIkai ke Nau Toe Hē”

ʻI hoʻo lau ko ia e ‘Alamā 23–29, manatuʻi, koeʻuhí ke ke lava ʻo tokoniʻi ha niʻihi kehe ke nau ako e ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi vahe ko ʻení, ʻe fie maʻu ke ke maʻu ʻiate koe pē ha ngaahi aʻusia mo e ngaahi moʻoni mahuʻinga.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi veesi ʻoku makehe kiate kinautolu ʻi he lolotonga ʻenau ako fakafoʻituituí pe fakafāmilí. Tuku ha ngaahi miniti siʻi ke fakaafeʻi ha kakai ke nau aleaʻi ha foʻi moʻoni ne nau ako mei he ngaahi veesi naʻa nau hikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻí

Akoʻi e Tokāteliné

‘Alamā 23–25; 27

ʻOku liliu ʻetau moʻuí ʻi heʻetau ului kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.

  • ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku tau fāifeinga kātoa ke fakaloloto ʻetau uluí. Mahalo ʻe lava ʻe he talanoa ʻo e kakai ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ʻo fakaʻaiʻai kinautolu ʻokú ke akoʻí ʻi heʻenau feinga ke fakahoko ʻení. Te ke ala kamata ʻaki haʻo hiki ʻi he palakipoé ha fehuʻi hangē ko ʻení: ʻOku ʻuhinga ki he hā ke ului? pe Ko e hā ʻa e faʻahinga liliu ʻoku hoko ʻi he moʻui ʻa e kakaí ʻi he taimi ʻoku nau ului aí? ʻE lava ke kumi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e talí ʻi he ngaahi potufolofola ko ʻení: ‘Alamā 23:6–7, 17–18; 24:17–19; 25:15–16; mo e 27:26–30. Te nau ala vahevahe ha ngaahi fakakaukau mei ha ngaahi veesi kehe naʻa nau lau ʻi he ‘Alamā 23–25 mo e 27. ʻE lava foki ke maʻu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi tali ʻaonga ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he pōpoaki ʻa ʻEletā Tēvita A. Penitā “Ului ki he ‘Eikí” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 106–9; vakai foki, “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé”). Ko e hā ha ngaahi liliu ne fakahoko ʻe he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí tuʻunga ʻi heʻenau uluí? ʻOku ueʻi fakalaumālie fēfē kitautolu ʻe heʻenau sīpingá ke tau fakaloloto ʻetau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Te ke ueʻi fēfē ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau siʻaki ha faʻahinga tukufakaholo hala pea tanu ʻenau ngaahi mahafu tau ʻo e angatuʻú, hangē ko ia ne fai ʻe he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí? Fakakaukau ke toe vakaiʻi fakataha ‘a e ʻAlamā 23:5–7. Ko e hā ha ngaahi tukufakaholo lelei ʻoku tokoni ʻa e ongoongoleleí ke tau fakatupulakí? Ko e hā ʻe ala fakafofongaʻi ʻe he “ngaahi mahafu ʻo e … angatuʻu” ʻa e kau Leimaná ʻi hotau kuongá? Te tau lava fēfē ke “tanu ia ʻo loloto ʻi he kelekelé”? ( ʻA lamā 24:17). Fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakakaukauloto pe ko e hā ha ngaahi tukufakaholo loi pe ngaahi mahafu ʻo e angatuʻú ʻoku fie maʻu ke nau siʻaki ka nau lava ʻo moʻui kakato ange ʻaki ʻa e ongoongoleleí.

ʻAlamā 24:7–16

ʻE lava ʻo fakamolemoleʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí, tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

  • Kapau ʻokú ke ongoʻi ke fakahoko ha fealēleaʻaki fakakalasi fekauʻaki mo e fakatomalá, ʻe hoko e fakamatala ki he kau ʻAnitai-Nīfai-Līhaí ʻi he ʻAlamā 24 ko ha sīpinga fakalaumālie ke fakaʻaongaʻi. Te ke lava ʻo vahe ha veesi ki he mēmipa takitaha ʻo e kalasí ke nau lau mei he ʻAlamā 24:7–16, pea kole ange ke nau hiki ‘i he palakipoé ha faʻahinga meʻa ne nau ako mei heʻenau vēsí fekauʻaki mo e fakatomalá. Hili ia pea te nau lava ke kumi ʻi he ngaahi potufolofola ko ʻení ha ngaahi toe fakakaukau fekauʻaki mo e fakatomalá: ‘Īsaia 53:5–6; 2 Nīfai 2:6–8; mo e Mōsaia 5:2.

ʻAlamā 24:13–15; 2629

ʻOku ʻomai ʻe he ongoongoleleí ʻa e fiefiá.

  • ʻI he ‘Alamā 23–29, ʻoku ʻasi tuʻo 24 ai ʻa e foʻi lea ko e “fiefiá” ʻo hoko ai ʻa e ngaahi vahe ko ʻení ko ha feituʻu lelei ke ako ai e founga ʻoku ʻomai ai ʻe he moʻui ʻaki e ongoongoleleí—pea mo hono vahevahé—ʻa e fiefiá. Te ke lava ke vahevahe ʻa e kalasí ki ha ngaahi kulupu pea kole ki he ngaahi kulupú takitaha ke nau toe vakaiʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi veesi ko ʻení, ʻo kumi ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe fiefia ai ʻa ʻĀmoni, ngaahi foha ʻo Mōsaiá, pea mo ʻAlamaá: ʻAlamā 24:13–15; 26:12–22; mo e 29:1– 17. ʻE lava ke hiki ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e meʻa ne nau maʻú ʻi he palakipoé. Ko e hā ʻoku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení, fekauʻaki mo e founga ʻoku ʻomai ai ʻe he ongoongoleleí kiate kitautolu ʻa e fiefiá?

  • Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻI hono tukutaha ʻetau tokangá he palani ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí, pea mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí … te tau lava ʻo ongoʻi fiefia ʻo tatau ai pē ko e hā e meʻa ʻoku hokó—pe ʻikai ke hoko—ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku haʻu e fiefiá meiate Ia. Ko Ia e tupuʻanga ʻo e fiefia kotoa pē” (“Fiefiá mo e Moʻui Fakalaumālié,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2016, 82). Mahalo naʻa lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi aʻusia naʻe tokoni ke mahino kiate kinautolu e moʻoni ʻo e ngaahi lea ʻa Palesiteni Nalesoní.

  • Naʻe maʻu ʻe ʻAlamā mo ʻĀmoni ha fiefia lahi ʻi hono vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Te ke ala fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau kumi ha ngaahi veesi ʻi he ‘Alamā 26 mo e 29 te ne ala ueʻi fakalaumālie ha taha kei talavou ke ngāue fakafaifekau—pe ueʻi ha taha ke ne vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha niʻihi kehe. Fakakaukau ke ʻoange ha ngaahi miniti siʻi ke palani ai ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ha faʻahinga meʻa te nau lava ʻo fai ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakahoko ʻenau palaní, pea te ke lava ke fakaʻaiʻai kinautolu ʻi ha kalasi ʻi he kahaʻú, ke nau fakamatala fekauʻaki mo ʻenau ngāué.

  • Ko e taimi naʻe tokoniʻi ai ʻe ʻAlamā ha niʻihi kehe ke nau fakatomalá, naʻe fakamanatu kiate ia e ngaahi lelei ʻa e ʻOtuá (vakai, ‘Alamā 29:10–13). Mahalo naʻa lava ke ke tukuange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ha ngaahi momeniti siʻi ke nau ako ai e ngaahi veesi ko ʻení mo hiki e meʻa naʻe manatuʻi ʻe ʻAlamaá. Ko e hā ‘okú ne fakamanatu kiate kitautolu e ngaahi lelei ʻa e ʻOtuá? Kuo tau fakatokangaʻi fēfē e ngaahi lelei ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau moʻuí?

ʻAlamā 26–27

Te tau lava ʻo hoko ko ha ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá.

  • Te ke ala fakaʻaliʻali ha ngaahi faʻahinga meʻangāue (instruments) pe (tools) ke tokoni ke vakaiʻi ai ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí hono ʻuhinga ʻo e hoko ko e “ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá” ( ʻAlamā 26:3). Te ke toe lava foki ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau ʻomai ha ngaahi meʻangāue ʻoku nau fakaʻaongaʻi. ʻOku ʻaonga fēfē ʻa e ngaahi meʻangāue ko ʻení? ʻOku tau tatau fēfē mo ha ngaahi meʻangāue ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá? Te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau talaatu ha ngaahi founga naʻe hoko ai ʻa ʻĀmoni mo hono kaungā faifekaú ko ha ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá (vakai, ki he sīpingá, ʻAlamā 26:1–5, 11–12). Ko e hā ha ngaahi ʻilo ʻoku tau maʻu mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 4 fekauʻaki mo e hoko ko e ngaahi meʻangāue ʻi Hono toʻukupú? ʻE toe lava foki ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ke vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻi ha taimi ne nau ongoʻi ai ʻa e fiefia ʻoku maʻu mei he hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
learning icon

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

ʻOku taki halaʻi ʻe he ngaahi fakakaukau hala lahi tatau ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní mo ia naʻe angamaheni ʻaki ʻi he kuonga ʻo ʻAlamaá. Talaange ki he kau mēmipa ʻo e kalasí te nau fakatokangaʻi ʻi he ʻAlamā 30–31 ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻAlamā mo ha niʻihi kehe ki he ngaahi akonaki hala ko ʻení.

ʻĪmisi
fakaʻilonga maʻuʻanga tokoni

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Ului ki he ʻEikí.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo pehē:

“ʻOku fie maʻu ʻe he tefitoʻi natula ʻo e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí ha liliu mahuʻinga mo fakaʻaufuli ʻi hotau ʻulungāngá ʻa ia naʻe malava ke fakahoko ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku ʻomi ʻe he ului moʻoní ha liliu ʻi he tui, loto, mo e moʻui ʻa ha taha ke ne tali pea fai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá (vakai, Ngāue 3:19; 3 Nīfai 9:20 pea kau ai ha tukupā ʻi heʻene ʻiloʻi lelei ke hoko ko ha ākonga ʻa Kalaisi.”

Naʻe hoko atu ʻa ʻEletā Petinā, ʻi he hili ʻene lau e ‘Alamā 23:6–8, ke ne fakamatalaʻi:

“ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ngaahi vēsí ni ha meʻa mahuʻinga ʻe ua: (1) ko hono ʻiloʻi ʻo e moʻoní, ʻa ia ʻe ala fakaʻuhingaʻi pē ko ha fakamoʻoní, mo e (2) ko e ului ki he ʻEikí, ʻa ia ko ʻene mahino kiate aú ko e ului ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. Ko ia, ʻoku ʻomi ʻe hono fakatahaʻi lelei ʻo e fakamoʻoní mo e ului ki he ʻEikí ʻa e tuʻu maʻú mo e tuʻu ʻaliʻaliakí pea mo ha maluʻi fakalaumālie.

“Naʻe ʻikai ke nau toe hē pea nau tuku hifo ʻʻa e ngaahi mahafu naʻa nau angatuʻu ʻakí, ʻo ʻikai ke nau toe tauʻi ʻa e ʻOtuá.” ʻOku fie maʻu ha meʻa lahi ange ia ʻi he tui pē mo e ʻiló ke tuku hifo e “ngaahi mahafu ʻoku [tau tauhi ʻo] angatuʻu ʻakí” hangē ko e siokitá, hīkisiá, mo e talangataʻá. ʻOku muʻomuʻa ʻa e tuí, loto fakatōkilaló, fakatomalá, mo e fakavaivaiʻi kitautolú, ʻi hono siʻaki ʻo e ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻakí. ʻOku tau kei maʻu nai ha ngaahi mahafu ʻoku tau angatuʻu ʻaki ke ne taʻofi kitautolu mei haʻatau ului ki he ʻEikí? Kapau ʻoku ʻio, ta ʻoku fie maʻu ke tau fakatomala he taimí ni pē.

“Fakatokangaʻi ange naʻe ʻikai ului e kau Leimaná ki he kau faifekau ne akoʻi kinautolú pe ki he ngaahi polokalama fakaʻofoʻofa ʻa e Siasí. Naʻe ʻikai ke nau ului ki he ʻulungaanga ʻo honau kau takí pe ke fakatolonga ha tofiʻa pe tukufakaholo fakafonua ʻenau ngaahi tamaí. Naʻa nau ului ki he ‘Eikí—kiate Ia ko honau Fakamoʻuí pea ki Hono fakalangí mo ʻEne tokāteliné—pea naʻe ʻikai ke nau toe hē” (“Ului ki he ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 107–9).

Ko Hono Fakaleleiʻi ʻEtau Founga Akoʻí

Kumi fakahinohino mei hoʻo kau takí. “ʻOku fie tokoni atu hoʻo kau taki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e houalotú ke ke lavameʻa. Kole ʻenau faleʻí ʻi hoʻo feinga ke fakalakalaka ʻi hoʻo hoko ko e faiakó pea ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he ngaahi fie maʻu ʻa e niʻihi ʻokú ke akoʻí” (Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamoʻuí, 5).

Paaki