Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
4–10 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111–114: “Te U Fakamaau ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē Koeʻuhí ko Hoʻomou Leleí”


“4–10 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111–114: ‘Te U Fakamaau ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē Koeʻuhí ko Hoʻomou Leleí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“4–10 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111–114,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2021

ʻĪmisi
Ko e malanga ʻa Siosefa Sāmitá

4–10 ʻOkatopa

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111–114

“Te U Fakamaau ʻa e Ngaahi Meʻa Kotoa Pē Koeʻuhí ko Hoʻomou Leleí”

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111–14, fakakaukau ki he ngaahi moʻoni fakalaumālie ʻoku finangalo ʻa e ʻEikí ke mahino ki he kau mēmipa hoʻo kalasí. ʻE tokoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tataki koe ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke ke nofotaha aí.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakakaukau ke tā ha puha tukuʻanga koloa ʻi he palakipoé. ʻE lava ke tohi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻi he palakipoé ha ngaahi veesi mei he vahe 111–14 ʻa ia ʻoku nau ʻiloʻi ai ha meʻa ʻoku nau pehē ko e “koloa mahuʻinga” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111:2). Kole ki he kau mēmipa ʻe niʻihi ke nau vahevahe ʻa e meʻa ne nau maʻu ʻoku mahuʻinga ʻi he ngaahi veesi ko iá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111

ʻE lava ʻe he ʻEikí ke Ne “fakamaau ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē koeʻuhí ko [ʻetau] leleí.”

  • ʻE ala tokoni ʻa e akonaki ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111 ki he kau mēmipa ʻo hoʻo kalasí ʻi he taimi ʻoku nau hohaʻa ai ki he ngaahi meʻa fakamatelié pe fakalaumālié, ʻo tatau pē mo hono tokoniʻi ʻa Siosefa Sāmita ʻi heʻene ngaahi hohaʻa fekauʻaki mo Saioné. Te ke lava ʻo kamataʻi ha fealeaʻaki ki he vahe ko ʻení ʻaki hano fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau hohaʻa ki ai pe ko ha ngaahi hohaʻa ʻa ha kakai ʻoku nau ʻilo ki ai. ʻI heʻenau fakakaukau ki he ngaahi hohaʻa ko iá, ʻe lava leva ke nau fekumi ʻi he vahe 111 ki ha faleʻi mo e fakafiemālie ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí ke tokoni kiate kitautolu. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e founga kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he taimi ne nau tui ai kiate Iá.

  • Mahalo kuo aʻusia ʻe he kau mēmipa ʻo hoʻo kalasí ha ngaahi meʻa tatau hangē ko Siosefá—ʻi heʻenau ongoʻi ne tali kinautolu ʻe he ʻEikí neongo ʻenau “ngaahi fai fakavalevalé” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111:1). ʻOku fakafōtunga fēfē heʻenau ngaahi aʻusiá ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 111? Hangē ko ʻení, ko e fē nai ha taimi kuo nau ongoʻi ai ne hanga ʻe he ʻEikí ʻo “fakamaau ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē koeʻuhi ko [ʻenau] leleí”? (veesi 11). Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi ange ʻe he ngaahi aʻusia ko ʻení fekauʻaki mo e Fakamoʻuí pea fekauʻaki mo kinautolú?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:3–15, 22

ʻE tataki ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku nau fekumi ʻi he loto-fakatōkilalo ki Hono finangaló.

  • Ke tokoni ki he kalasí ke nau aleaʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he vahe 112 fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló, fakakaukau ke vahevahe ʻa e kalasí ki ha kulupu ʻe tolu. ʻOange ki he kulupu takitaha ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke nau fakalaulauloto ki ai ʻi heʻenau vakaiʻi ʻa e veesi 3–15 mo e 22: Ko e hā ʻa e loto-fakatōkilalo? ʻE lava fēfē ke tau toe loto-fakatōkilalo ange? Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maʻanautolu ʻoku loto-fakatōkilaló? Tuku ha taimi ki he kalasí ke nau vahevahe ʻenau ngaahi talí. ʻE lava ke maʻu ʻe he ngaahi kulupú ha ngaahi ʻilo lahi ange ʻi heʻenau lau ʻa e lea ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” pe ko e konga ʻoku fakahingoa ko e “Loto Fakatōkilaló” ʻi he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí (peesi 143–44). Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e loto-fakatōkilaló ki hono fai ʻo e ngāue ʻa e ʻEikí?

    ʻĪmisi
    toko ua ʻokú na lotu

    Kapau te tau loto-fakatōkilalo, ʻe tataki kitautolu ʻe he ʻEikí mo tali ʻetau ngaahi lotú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:12–26

Ko kinautolu ʻoku nau ului moʻoní ʻoku nau ʻiloʻi ʻa Sīsū Kalaisi.

  • Ko e foʻi moʻoniʻi meʻa ko ia ne tafoki ha kau ʻAposetolo ʻe niʻihi ʻi he 1837 ʻo fakafepaki ki he Palōfitá ko ha fakamanatu lelei ia, ʻe tatau ai pē pe ko e hā ʻa e uiuiʻi ʻoku tau maʻú pe ko e hā hono lahi ʻetau ʻilo ki he ongoongoleleí, kuo pau ke tau fakapapauʻi fakafoʻituitui ʻoku tau ului moʻoni. ʻE lava ke hoko hono lau ʻa e akonaki naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Tōmasi B. Māsí ke tokoni kiate ia ke ne fakatahaʻi ʻa e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá ke maʻu ai ʻe hoʻo kalasí ha ʻilo ki he ʻuhinga ʻo e fakauluí. ʻE lava ke lau ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:12–26 mo fakakaukau ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko ha kaungāmeʻa—ko ha taha ʻoku faingataʻaʻia ʻi heʻene tuí. Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe fakamamafaʻi ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ke tokoni ki he tokotaha ko iá ke ne ului kakato ange? Tuku ha taimi ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakalaulauloto ki he meʻa te nau lava ʻo fai ke fakamālohia ai ʻenau ului ki he ʻEikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Ko e ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻo e loto-fakatōkilaló.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Kuenitini L. Kuki:

“Meʻapangó, he ʻoku tau fakatokangaʻi ʻi he meimei tapa kotoa ʻo e sosaietí ʻi hotau kuongá, e fakasākesake ʻa e fie mahuʻingá mo e fiemeʻá kae lolomi ʻa e loto-fakatōkilaló mo e haʻisia ki he ʻOtuá. Kuo mole mei he konga lahi ʻo e sosaietí ʻa ʻene taumuʻá pea ʻikai mahino ʻa e ʻuhinga ʻoku tau ʻi he māmani ai ko ʻení. ʻOku hāhāmolofia ke ʻasi mahino e loto-fakatōkilalo moʻoní, ʻa ē ʻoku fie maʻu ke aʻusia ai e taumuʻa totonu ʻa e ʻEikí kiate kitautolú.

“ʻOku mahuʻinga ke mahino e lahi ʻo e loto-fakatōkilalo, angatonu, ʻulungaanga, mo e poto ʻo Kalaisí, hangē ko ia ʻoku fakahoʻata mai ʻi he folofolá. ʻOku fakavalevale ke tukuhifo e fie maʻu ke feinga taʻetūkua ki he ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi natula faka-Kalaisi lelei ko ʻení he ʻaho kotoa, kae tautefito ki he loto-fakatōkilaló. …

“ʻI he ʻaho 23 ʻo Siulai 1837, naʻe talanoa ai ʻa e Palōfita ko Siosefá mo ʻEletā Tōmasi B. Maasi, ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá. Naʻe loto-mamahi ʻa ʻEletā Maasi ʻi hono ui ʻe he Palōfitá ha ongo mēmipa ʻo ʻene kōlomú ke na ō ki ʻIngilani, taʻe te ne ʻilo ki ai. ʻI he feʻiloaki ʻa Siosefa mo ʻEletā Māʻasí, naʻe tuku ki tafaʻaki ha faʻahinga loto-mamahi pē, pea naʻe maʻu leva ʻe he Palōfitá ha fakahā fakaofo. ʻOku hoko ia he taimí ni ko e vahe 112 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻOkú ne ʻomi ha fakahinohino fakaʻofoʻofa mei he langí fekauʻaki mo e loto-fakatōkilaló mo e ngāue fakafaifekaú. ʻOku pehē ʻe he veesi 10, ‘Ke ke loto-fakatōkilalo; pea ʻe tataki nima koe ʻe he ʻEiki ko ho ʻOtuá, pea foaki kiate koe ʻa e tali ki hoʻo ngaahi lotú’ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:10; tānaki atu e fakamamafá]” (“Ko e Meʻa Fakaʻaho Taʻengatá,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2017, 51–52).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Tuku taha hoʻo tokangá ki he kakaí. “ʻOku mahuʻinga tatau pē [ʻa] e meʻa ʻokú ke akoʻi kiate kinautolú mo e anga hoʻo tōʻonga ki he kakaí. Taimi ʻe niʻihi ʻoku tau fuʻu femoʻuekina hono fai ʻo ha lēsoni pea ʻikai lava ke tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofá ki he niʻihi ʻoku tau akoʻí. … Fakakaukau ki he founga ke tukutaha ai hoʻo tokangá ʻi he meʻa ʻoku mahuʻinga tahá” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 6).

Paaki