Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
18–24 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–123: “ʻE ʻOtua, ʻOkú Ke ʻi Fē?”


“18–24 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–123: ‘ʻE ʻOtua, ʻOkú Ke ʻi Fē?’“ Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“18–24 ʻOkatopa. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–123,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Lautohi Faka-Sāpaté: 2021

ʻĪmisi
Fale Fakapōpula Lipetií

Faʻahitaʻu Failaú ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií, tā valivali ʻe Al Rounds

18–24 ʻOkatopa

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–123

“ʻE ʻOtua, ʻOkú Ke ʻi Fē?”

Ko e founga lelei taha ke teuteu ai ke faiakó ko e lau e folofolá, fakakaukau ki he kakai ʻokú ke akoʻí, pea muimui ki he Laumālié. ʻE lava ke tānaki atu e ngaahi ʻekitivitī ʻi he lēsoni ko ʻení ki he ueʻi fakalaumālie ʻokú ke maʻú.

Lekooti Hoʻo Ngaahi Ongó

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e Feʻinasiʻakí

Fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fili ha pōpoaki ʻe taha mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–23 te nau fie vahevahe mo ha taha ʻoku faingataʻaʻia. Tuku ke nau fakamatalaʻi ʻenau filí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e akoʻí

Akoʻi ʻa e Tokāteliné

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:1–33122

Kapau te tau kātekina lelei hotau ngaahi ʻahiʻahiʻí, ʻe hakeakiʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻi ʻolunga.

  • ʻE lava ke ʻi ai ha kau mēmipa ʻi hoʻo kalasí ʻoku nau maʻu e ngaahi ongo tatau mo e meʻa ne fakahaaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:1–6, koeʻuhí ko e ngaahi ʻahiʻahi faingataʻá. Hili hoʻomou lau fakataha ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, te ke lava ʻo fakaafeʻi ʻa e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau fakahā mo vahevahe ʻa e ngaahi pōpoaki ʻi he veesi 7–33 ʻa ia ʻokú ne ʻoange ʻa e ʻamanaki lelei mo e fiemālie kiate kinautolu lolotonga honau ngaahi ʻahiʻahí. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “kātakiʻi … lelei”? (veesi 8). ʻOku tokoniʻi fēfē nai kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau kātakiʻi leleí? ʻE founga fēfē haʻatau fetokoniʻaki ke tau kātakiʻi leleí?

  • Ke tokoni ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he founga ʻe lava ke foaki ai ʻe he ngaahi ʻahiʻahí “ʻa e poto kiate [kitautolú]” pea “hoko ia ʻo ʻaonga kiate [kitautolú]” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:7), te ke lava ʻo tufa ange ha laʻipepa pea kole ange ke nau hiki ha ʻahiʻahi kuo nau aʻusia. ʻI he tafaʻaki ʻe taha ʻo e laʻipepá, ʻe lava ke tohiʻi ai ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ongo foʻi lea “poto” mo e “ʻaonga.” ʻI hoʻomou aleaʻi fakataha ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122, poupouʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí ke nau hiki ha faʻahinga fakakaukau ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo e “tafaʻaki ʻe taha” ʻo honau ʻahiʻahí: ʻa e “poto” pe “ʻaonga” ne nau maʻú. Mahalo naʻa fiemālie ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e kalasí ke vahevahe ʻa e founga ne iku ʻo ʻaonga ai kiate kinautolu honau ʻahiʻahiʻí. Pe te nau lau ʻa e aʻusia ʻa ʻEletā Koisi ʻAoaki ʻi he “Nofo Maʻu ʻi Ho Halá” (Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 126–28).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–46

Kuo pau ke tau māʻoniʻoni ke maʻu ʻa e “ngaahi mālohi ʻo e langí.”

  • ʻE ngali mālie ke fakafehoanaki ʻa e founga ʻoku tauhi ai ʻa e “mālohí pe iví” ʻi he māmaní mo e founga ne akoʻi ʻe he ʻEikí ʻoku totonu ke tauhi ʻaki ʻa e mālohí pe iví (vakai, vahe 121). Ke tokoni ki he fealeaʻaki ko ʻení, te ke lava ʻo tā ha tēpile kōlomu-ua ʻi he palakipoé pea fakahingoa ko e Mālohi Fakamāmani mo e Ngaahi Mālohi ʻo e Langí. ʻE lava ke fakafonu ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e tēpilé ʻaki e ngaahi lea mo e kupuʻi lea mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–46. ʻE liliu fēfē ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e anga ʻo ʻetau vakai ki hotau ngaahi fatongia ʻi hotau fāmilí, ʻi heʻetau hoko ko e kau tangata mo e kau fafine ngāue fakaetauhí, pe ʻi he ngaahi tūkunga kehe ʻoku tau fakaʻamu ai ke tākiekina ʻa e niʻihi kehé ki he leleí?

  • Ko ha founga ʻe taha ke aleaʻi ai ʻa e faleʻi mo e ngaahi tāpuaki fakaofo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:45–46 ko hono vahevahe fakakulupu ʻa e kalasí pea kole ki he kulupu takitaha ke nau ako mo aleaʻi ha kupuʻi lea mei he ongo veesi ko ʻení, hangē ko e “tuku ke ngaohi ke fakaʻofoʻofa maʻu ai pē ʻe he angamaʻá ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú” pe ko e “ʻo hangē ko e ngaahi hahau mei he langí.” ʻE lava ke nau fekumi ki he ʻuhinga ʻo e ngaahi foʻi leá, lau e ngaahi potufolofola ʻoku fekauʻaki mo ia ʻi he futinoutí, pea aleaʻi ʻa e ʻuhinga kiate kinautolu ʻo e ngaahi kupuʻi leá. Mahalo naʻa fie maʻu ʻe ha ngaahi kulupu ʻe niʻihi ke tā fakatātā ke fakamatalaʻi ʻenau kupuʻi leá. Fakaafeʻi ʻa e kulupu takitaha ke nau vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau akó.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:8–9

Kuo hāʻele hifo ʻa Sīsū Kalaisi ʻo maʻulalo ange ʻi he meʻa kotoa pē pea ʻokú Ne fakamālohia kitautolu ʻi hotau ʻahiʻahí.

  • ʻI he mahino ki he kau mēmipa ʻo e kalasí ko Sīsū Kalaisi naʻá Ne “ʻalu hifo … ʻo maʻulalo ange [ʻi he meʻa] kotoa pē” ʻe lava ke nau maʻu ai ʻa e loto-falala ke tafoki kiate Ia. ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi potufolofola kehe ko ʻení ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea ko ʻení: ʻĪsaia 53:3–4; Hepelū 2:17–18; 1 Nīfai 11:16–33; ʻAlamā 7:11–13. ʻE lava ke lau ʻe he kau mēmipa ʻo e kalasí ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, fakataha mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 122:8, ʻo fekumi ki ha meʻa ʻokú ne langaki ʻenau tuí ʻe lava ʻe Sīsū Kalaisi ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi honau ngaahi ʻahiʻahí. ʻE lava foki ke nau maʻu ha ueʻi fakalaumālie ʻi he ngaahi himi fekauʻaki mo e Fakamoʻuí, hangē ko e “Te U Maʻu ʻI Fē ʻa e Melinó?” (Ngaahi Himí, fika 63).

  • ʻOku ʻomi ʻe he fakamatala ʻi he “Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé” ha ʻilo lahi ange ki he founga ne hāʻele hifo ai ʻa e Fakamoʻuí ʻo maʻulalo ange ʻi he meʻa kotoa peé. Mahalo te ke fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo fakatātaaʻi ʻa e anga ʻo ʻetau “ʻi lalo” ʻi ha meʻa ʻoku mamafá ke tau ʻi ha tuʻunga lelei ai ke “hiki hake [ia].” Kuo hoko fēfē ʻa e ʻilo ne hāʻele hifo ʻa e Fakamoʻuí ʻo maʻulalo ange ʻi he meʻa kotoa pē ke tokoniʻi kitautolu ʻi hotau ʻahiʻahí?

    ʻĪmisi
    Sīsū ʻi he kelekele ʻo Ketisemaní

    ʻOku mahino kia Sīsū ʻetau faingataʻaʻiá. ʻOua Naʻa Fai Hoku Lotó, Ka Ko e Finangalo ʻOʻoú, tā fakatātaaʻi ʻe Walter Rane

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehé

Ngaahi Maʻuʻanga Tokoni Kehé

Naʻe hāʻele hifo ʻa Kalaisi ʻo māʻulalo ange ʻi he meʻa kotoa.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo pehē, “ʻOku lauimiliona ha kakai manavahē ʻOtua ʻoku lotu ki he ʻOtuá ke toʻo atu honau ngaahi mamahí. Kuo fakahā ʻe hotau Fakamoʻuí naʻá Ne ‘hāʻele hifo ki lalo ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē’ (T&F 88:6). Hangē ko hono akoʻi ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuelé, ‘ʻI Heʻene “hāʻele hifo ki lalo ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē,” ʻoku mahino kotoa mo fakataautaha ai kiate Ia ʻa e lahi ʻo e mamahi ʻa e tangatá’ [Ensign, Nov. 1997, 23]. Mahalo ʻe aʻu ʻo tau pehē ko ʻene hifo mai ʻo māʻulalo ange he meʻa kotoá, ʻoku ʻi ha tuʻunga ai ke Ne hiki hake kitautolu mo foaki mai ʻa e ivi ʻoku tau fie maʻu ke kātakiʻi hotau ngaahi mamahí” (“Fakamālohia ʻe he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 64).

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Ko ho uiuiʻí ʻoku fakahā fakalaumālie. ʻI hoʻo hoko ko ha faiakó, kuo uiuiʻi ai koe ʻe he ʻEikí ke tāpuekina ʻEne fānaú. ʻOkú Ne finangalo ke ke lavameʻa, ko ia ʻi hoʻo moʻui taau ke maʻu ʻEne tokoní, te Ne ʻoatu ʻa e fakahā ʻokú ke fie maʻú (vakai, Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 5).

Paaki