“Lēsoni 58—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–8: ‘Ko e Taukapo ki he Tamaí,’” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–8,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Lēsoni 58: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45
Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–8
“Ko e Taukapo ki he Tamaí”
Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi haʻane lea ki he kāingalotu ʻo e Siasí lolotonga ha mahaki fakaʻauha fakamāmani lahi, “ʻOku ʻafioʻi ʻe heʻetau Tamaí ko e taimi ʻoku ʻākilotoa ai kitautolu ʻe he taʻepaú mo e manavasiʻí, ko e meʻa ʻe tokoni lahi taha kiate kitautolú ko haʻatau fanongo ki Hono ʻAló” (“Fanongo kiate Ia,” Liahona, Mē 2020, 89). Ke tokoni ke fakanonga ʻa e manavahē mo e veiveiua ʻa e Kāingalotú ʻi he konga kimuʻa ʻo e 1831, naʻe fakaafeʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ke fanongo ki Hono leʻó mo tui ki Hono huafá. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e misiona mo e ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he fakaʻau ke mahino kiate kinautolu ha niʻihi ʻo Hono ngaahi huafá.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko e mahuʻinga ʻo e ngaahi hingoá
Fakakaukau ke vahevahe ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ha ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e ʻuhinga pe mahuʻinga ʻo honau ngaahi hingoá pe hingoa fakafāmilí. Kapau ʻoku ʻikai fakapapauʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi fakaikiikí pe ʻuhingá, ʻe lava ke nau fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau saiʻia ai fekauʻaki mo honau hingoá. Hili e vahevahe fakakulupu ʻa e kau akó, kole ki ha niʻihi tokosiʻi ke vahevahe mo e kalasí ha meʻa naʻa nau ako fekauʻaki mo e hingoa ʻo ha kaungā-ako.
Lau ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Sonatane S. Simiti ʻo e Kau Fitungofulú:
Ko e founga faingofua ʻe taha ke tau ʻiloʻi ai ha tahá ko e ʻilo hono hingoá. …
Naʻe ʻafioʻi mo ui ʻe Sīsū ʻa e kakaí ʻaki honau hingoá. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, “ʻOua ʻe manavahē: he kuó u huhuʻi [kimoutolu], kuó u ui [kimoutolu] ʻaki [homou] hingoá; ʻoku ʻaʻaku [ʻa kimoutolu]” [ʻĪsaia 43:1; naʻe tānaki atu hono fakamamafaʻí]. …
Hangē pē ko hono ʻafioʻi ʻe Sīsū hotau hingoá, ko e founga ʻe taha te tau lava ʻo ʻiloʻi lelei ange ai ʻa Sīsuú ko ʻetau ako Hono ngaahi huafá. … Ko e lahi taha ʻo e ngaahi huafa ʻo Sīsuú ʻoku tokoni ia ke mahino kiate kitautolu Hono misioná, taumuʻá, tōʻongá mo e ngaahi ʻulungāngá. ʻI heʻetau ʻiloʻi ʻa e ngaahi huafa lahi ʻo Sīsuú, ʻe toe mahino lelei ange ai kiate kitautolu Hono misiona fakalangí mo e ʻulungaanga taʻe-siokitá. ʻI heʻetau ʻiloʻi ʻa e ngaahi huafa lahi ʻo Sīsuú, ʻe toe mahino lelei ange ai kiate kitautolu Hono misiona fakalangí mo e ʻulungaanga taʻe-siokitá. (Jonathan S. Schmitt, “Koeʻuhí ke Nau ʻIloʻi Koe,” Liahona, Nōvema 2022, 104–5)
Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau pehē naʻe ʻuhingamālie mei he lea ʻa ʻEletā Simití.
Fakakaukau ke hiki ʻi he palakipoé e tali ʻa e kau akó ki he fehuʻi ko ʻení.
-
Ko e hā ha ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisi ʻokú ne akoʻi lahi ange koe fekauʻaki mo Hono natulá, misioná, mo e ngaahi ʻulungāngá?
-
ʻE fakatupulaki fēfē nai ʻe ha mahino lahi ange fekauʻaki mo Hono ngaahi huafá ʻa hoʻo holi ke muimui kiate Iá?
Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke aleaʻi ʻa e fehuʻi kimuʻá, fakaʻaliʻali ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke tokoni hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisí ke mahino lelei ange kiate kitautolu Hono misiona fakalangí mo e ʻulungaanga taʻe-siokitá.
Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vakaiʻi ʻenau holi ke ako lahi ange fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e foʻi fakakaukau ko ení, pe ko ha foʻi fakakaukau pē ʻaʻau. Poupouʻi ʻa e kau akó ke fakakaukauloto fakalongolongo pea tali ʻi heʻenau tohinoa akó.
Fakaʻaongaʻi ʻa e sivi ko ʻení ke vakaiʻi aki hoʻo holi mo e feinga ke mahino lahi ange kiate koe ʻa e Fakamoʻuí.
1 = tātāitaha; 2 = taimi ʻe niʻihi; 3 = tuʻo lahi
-
ʻOku ou fakaʻamu ke toe mahino lelei ange ʻa e misiona fakalangi ʻo Sīsū Kalaisí.
-
ʻI heʻeku ako ʻa e folofolá, ʻoku ou fekumi moʻoni ki he ngaahi huafa ʻo Sīsuú.
-
ʻOku mahuʻinga kiate au ke u ʻiloʻi ʻa e ʻulungaanga ʻo Sīsuú kae lava ke u muimui lelei ange kiate Ia.
ʻI hoʻo ako lahi ange pe ko hai ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo ako ki Hono ngaahi huafá, kole ʻi he faʻa lotu ki he Tamai Hēvaní ke tokoni ke fakatupulaki hoʻo holi ke muimui ki Hono ʻAló.
Ko hotau taukapó mo e kaungāmeʻá
ʻE lava ke mahino lelei ange ki he kau akó ʻa e misiona mo e ʻulungaanga ʻo Sīsuú ʻi haʻanau ako fekauʻaki mo ha taha ʻo Hono ngaahi huafá. Hili hono aleaʻi ʻe he kau akó Hono fatongia ko hotau Taukapo ki he Tamaí, te nau maʻu ha faingamālie ke ako ʻiate kinautolu pē ʻa e ngaahi huafa kehekehe ʻo Sīsuú.
Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo Sīsū ʻi Ketisemani ʻi he kau ʻa e kau akó ʻi he ʻekitivitī ko ʻení:
Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3–5, ʻo kumi ha huafa mo ha fatongia ʻo Sīsū Kalaisi.
Fakakaukau ki he ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisí: ʻE lava ke tokoni ʻa e ʻekitivitī ko ʻení ki he kau akó ke nau ʻiloʻi lelei ange ʻa e Fakamoʻuí ʻi he mahino kiate kinautolu Hono huafa ko hotau Taukapo ki he Tamaí. Ki ha ako lahi ange ki he founga ke tokoniʻi ai ʻa e kau akó ke nau tokanga taha ki he ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisí, vakai ki he ako “Akoʻi fekauʻaki mo e ngaahi huafá, fatongiá, mo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí” ʻoku maʻu ʻi he Fakatupulaki Ngaahi Taukei ʻa e Faiakó: Tokanga Taha kia Sīsū Kalaisi. ʻE lava ke tokoni ʻa e ako ko ʻení ke fakatupulaki ʻa e taukei ʻo hono “Faʻu ha ngaahi fehuʻi fekumi ke tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi fatongia, huafa, ngaahi fakataipe, mo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí.”
Fakakaukau ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke tokoni ke fakaloloto ʻa e mahino ʻoku maʻu ʻe he kau akó ki he fatongia ʻo Sīsū Kalaisi ko hotau Taukapo ki he Tamaí. Te ke lava ʻo fakamahinoʻi ange ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea taukapó ko ha taha ʻokú ne poupouʻi mo taukaveʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.
-
Ko e hā ʻa e mahino ʻokú ke maʻu ki he foʻi lea taukapó?
-
Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku fakahoko fēfē nai ʻe Sīsū Kalaisi Hono fatongia ko hotau Taukapo ki he Tamaí?
-
Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo e Fakamoʻuí mei he ngaahi veesi ko ʻení?
Fakakaukau ke ke laukonga mo e kau akó ʻi he fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e founga ʻoku fakatupulaki ai ʻe he ngaahi akonaki kehe ko ʻeni meia Palesiteni Nalesoní ʻa ʻenau ʻofa mo e houngaʻia ʻia Sīsū Kalaisí.
Ko Sīsū hotau Taukapo ki he Tamaí (vakai, 1 Sione 2:1; T&F 29:5; 32:3; 45:3; 110:4). ʻOku maʻu ʻa e foʻi lea taukapó mei ha lea faka-Latina ʻoku ʻuhinga ko ha “leʻo ki ha,” pe “ko ha taha ʻoku tautapa maʻá ha taha kehe.” ʻOku fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea fekauʻaki kehe ʻi he folofolá, hangē ko e fakalaloá (vakai foki, 1 Tīmote 2:5; 2 Nīfai 2:28; T&F 76:69). …
… ʻOku hanga ʻe heʻetau ʻiloʻi Ia ko hotau taukapo-fakalaloa ki he Tamaí ʻo fakapapauʻi mai kiate kitautolu ʻa e mahino taʻe-mafakamatalaʻi ʻokú Ne maʻú, fakamaau totonú, mo e ʻaloʻofá (vakai, ʻAlamā 7:12). (Russell M. Nelson, “Jesus the Christ—Our Master and More” [Fakataha lotu ʻa e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, 2 Fēpueli 1992], 4, speeches.byu.edu)
ʻE lava ke hoko ʻeni ko ha konga lelei ʻi he lēsoní ke ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ai ki heʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo e Fakamoʻuí. Fakakaukau ke hiki ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi talí ʻi heʻenau tohinoa akó. ʻO ka feʻunga, kole ki ha kau ako ke vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi ongo ʻoku nau maʻú mo e kalasí.
-
Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻi hoʻo feinga ke fakakaukauloto ki he tautapa mo e taukapo ʻa e Fakamoʻuí maʻaú?
-
ʻE fakamālohia fēfē nai hoʻo fakapapau ke nofo maʻu ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻi hoʻo ʻiloʻi ʻoku taukapoʻi koe ʻe Sīsū Kalaisí?
Ako kau kia Sīsū Kalaisi
ʻI hono ako ʻe he kau akó ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, kapau ʻoku nau fiemaʻu tokoni ke ʻiloʻi ha huafa ʻo Sīsū Kalaisi ʻi he veesi 1, ʻe ala fiemaʻu ke ke fakamatalaʻi ange naʻá Ne folofola kau ki Hono fatongia fakalangí ko e Tupuʻanga ʻo e meʻa kotoa pē.
ʻOku lahi mo ha ngaahi huafa kehe ʻo Sīsū Kalaisi. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1, 7, 59, ʻo kumi ha toe ngaahi huafa lahi ange.
Fakapapauʻi pe ʻe ʻaonga ki he kau akó ʻenau ngāue mo e niʻihi kehé pe ʻiate kinautolu pē ki he ʻekitivitī ko ʻení.
Poupouʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki ha founga lelei ke fokotuʻutuʻu ʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau akó. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke faʻu ʻe he kau akó ha sīpinga ʻi heʻenau tohinoa akó ʻaki hono tohi ha huafa ʻo Kalaisi ʻi lotomālie ʻi ha peesi. ʻI heʻenau ʻiloʻi ha ngaahi potufolofola mo ha ngaahi kupuʻi lea kehe ʻoku tokoni ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e huafa naʻa nau filí, ʻe lava ke nau tohi ʻeni ke huʻu kehekehe mo lalahi kehekehe ʻi he pēsí. Hili ia pea te nau lava ʻo tā ha ngaahi laine ke fakafehokotaki ʻa e folofolá mo e ngaahi kupuʻi leá ki he hingoá.
Fili ha hingoa mei hoʻo akó ʻokú ke fie ako lahi ange ki ai. Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni fakaako ʻoku lava ke ke maʻú, hangē ko e polokalama Gospel Library mo e ngaahi tokoni ki he ako folofolá, ke ako ʻa e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he huafá fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. Te ke lava foki ʻo ako ʻa e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ke maʻu ha ʻilo lahi ange. ʻI he ʻosi hoʻo akó, tali ʻa e ongo fehuʻi ko ʻení:
-
Ko e hā ha meʻa naʻá ke ako pe ongoʻi ʻi he ʻahó ni naʻá ne fakatupulaki hoʻo ʻofa mo e holi ke muimui ki he Fakamoʻuí?
-
ʻE tāpuekina fēfē nai hoʻo moʻuí ʻi he hokohoko atu hoʻo ako fekauʻaki mo e ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisí?
Fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ha ngaahi fakaikiiki mo ha ngaahi fakakaukau mahuʻingamālie mei heʻenau akó. Mahalo ʻe ʻi ai ha ngaahi faingamālie ʻi ha ngaahi lēsoni ʻi he kahaʻú ke aleaʻi lahi ange ai ʻa e meʻa naʻe ako ʻe he kau akó ʻi he ʻaho ní fekauʻaki mo e ngaahi huafa ʻo Sīsū Kalaisí.