“Lēsoni 76—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:57–64: Fakaʻapaʻapa ki he Huafa Toputapu ʻo Sīsū Kalaisí,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:57–64,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Lēsoni 76: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60–63
Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:57–64
Fakaʻapaʻapa ki he Huafa Toputapu ʻo Sīsū Kalaisí
ʻI he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63, naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí Hono finangaló ki Hono kau muimuí ke “tokanga … pe ʻe anga-fēfē ʻenau taku ʻa [Hono] [huafá] ʻi honau loungutú” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:61). ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e mahuʻinga hono fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo e Fakamoʻuí ʻi he loto-ʻapasiá.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Tokanga kae ʻoua ʻe fakavaʻivaʻinga
Hiki ʻa e kupuʻi lea Tokanga kae ʻoua ʻe fakavaʻivaʻinga ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi leva ʻa e kau akó ke aleaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
-
Ko e hā ha ngaahi tūkunga ʻe mahuʻinga ai ki ha taha ke tokanga kae ʻikai fakavaʻivaʻingá? Ko e hā hono ʻuhingá?
Kapau ʻoku fiemaʻu tokoni ʻa e kau akó ʻi hono maʻu ha ngaahi fakakaukaú, te ke lava ʻo fakamatala ki ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi, hangē ko e fakaʻuli ʻi ha kā, fekumi ʻi he ʻinitanetí, kosi ʻulu, pe fakahoko ha founga ngāue fakafaitoʻo.
-
Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻokú ke pehē ʻoku finangalo ʻa e Fakamoʻuí ke tau tokanga ki ai ʻi heʻetau moʻuí?
Naʻe fai ʻe Sisitā Lepeka L. Kuleiveni ʻo e Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí ʻa e fehuʻi ko ʻení:
ʻOku tau tokanga nai ʻi heʻetau leá? Pe ʻoku tau taʻe-tokanga ʻo tali e kapekapé mo e lea koví? (Rebecca L. Craven, “Tokangá mo e Fakavaʻivaʻingá,” Liahona, Mē 2019, 10)
Ko e hā ha ngaahi tūkunga te ke ala fehangahangai ai mo ha lea taʻe-ʻapasia ki he ʻOtuá pe ngaahi meʻa toputapu kehé?
Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakakaukau ki he ongo ʻoku nau maʻu ʻi heʻenau fehangahangai mo e faʻahinga lea peheé. Poupouʻi kinautolu ʻi heʻenau akó ke kumi ha ngaahi akonaki ʻe lava ʻo tokoni ke nau ongoʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e tokanga ki he anga ʻo ʻenau lea kau ki he ngaahi meʻa toputapú, tautautefito ki he founga ʻoku nau fakaʻaongaʻi ai ʻa e huafa ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.
Fakaʻapaʻapa ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí
ʻE lava ke tokoni ʻa e fakamatala ko ʻení ke mahino ki he kau akó ʻa e puipuituʻa ki he ngaahi veesi te nau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63.
ʻI he taimi ʻo e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe ha niʻihi ʻo e Kāingalotu ʻi Ketilani, ʻOhaioó, ʻa e huafa ʻo e ʻEikí taʻe-maʻu ʻa e mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:62). Naʻe fakamalaʻiaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení mo akoʻi ki he Kāingalotú ha ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke fakaʻaongaʻi ai Hono huafá.
Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:58–64, ʻo kumi ʻa e meʻa naʻe finangalo ʻa e ʻEikí ke mahino ki he Kāingalotú fekauʻaki mo Iá.
-
Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku tokoni ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ke mahino kiate koe ʻo kau kia Sīsū Kalaisí?
-
Ko e hā naʻá ke ako mei he veesi 61–64 fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tau fakaʻaongaʻi ai ʻa e huafa ʻo e Fakamoʻuí?
Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke lea ʻaki ʻe he kau akó mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku toputapu ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí pea kuo pau ke fakaʻaongaʻi ia ʻi he tokanga.
-
ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke tokanga ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo e Fakamoʻuí?
-
Ko e hā ha ngaahi fehuʻi ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke ako ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?
Kapau ʻoku maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo hono “[takuanoa ʻa e] huafa ʻo e ʻEikí” (veesi 62), fakamatalaʻi ange ʻe lava ke kau ai ha lea taʻe-fakaʻapaʻapa ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi (vakai, Dallin H. Oaks, “Reverent and Clean,” Ensign, May 1986, 49–50). ʻE lava foki ke kau ai hano fakaʻaongaʻi taʻe-taau ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e Fakamoʻuí (vakai, Neil L. Andersen, “Mālohi ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí,” Liahona, Nōvema 2013, 93). Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku feʻunga ke lea kau ki he Fakamoʻuí ʻi he ongoongoleleí pe ngaahi fepōtalanoaʻaki fakaʻaho ʻi he taimi ʻoku tau talanoa ai kiate Iá ʻi he ʻofa mo e fakaʻapaʻapa.
Kimuʻa pea ʻeke ʻa e fehuʻi ko ʻení, mahalo ʻe tokoni ke fakakaukauloto ʻa e kau akó ʻoku nau ʻilo ha taha ʻoku ʻikai mahino ki ai ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo e Fakamoʻuí ʻi he loto-ʻapasiá. ʻE lava ke nau fakakaukau ki he tokotahá ni lolotonga ʻenau alēleá.
-
ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe lava ʻo tokoni ke tau ongoʻi ha holi lahi ange ke fakaʻaongaʻi ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he loto-ʻapasiá?
Ko hono ongoʻi ha ʻofa mo ha loto-ʻapasia lahi ange kia Sīsū Kalaisí
Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he mahino lahi ange fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí pea mo e meʻa kuó Ne fai maʻatautolú ke tau ongoʻi ha ʻofa mo ha ʻapasia lahi ange kiate Ia.
Kimuʻa pea fakafeʻiloaki ʻa e ʻekitivitī ako ko ʻení, fakakaukau ke fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ha ngaahi aʻusia naʻa nau maʻu pe ngaahi moʻoni ʻoku nau ʻilo mei he folofolá ʻokú ne fakaʻaiʻai kinautolu ke nau fakakaukau mo lea loto-ʻapasia fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Te ke lava foki ʻo vahevahe ha sīpinga mei hoʻo moʻuí.
Tuku ha taimi ke ke fekumi ai ki he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ke ke ongoʻi ai ha ʻofa lahi ange kia Sīsū Kalaisi mo holi ke lea loto-ʻapasia kau kiate Iá. Te ke lava ʻo fekumi ʻi he folofolá, ngaahi fakamatala mei he kau taki ʻo e Siasí, ngaahi himí, pe ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻoku nau fakamatalaʻi ko hai Ia pe ko e hā kuó Ne faí. Lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongó ʻi hoʻo tohinoa akó.
ʻE lava ke kumi ʻe he kau akó ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻiate kinautolu pē pe mo hanau hoa. Kapau ʻe fiemaʻu, te ke lava ʻo ʻoange kiate kinautolu ha ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni te nau lava ʻo vakai ki aí, hangē ko ha ngaahi himi ʻoku nau akoʻi ʻa e natula toputapu ʻo Sīsū Kalaisí pe ko ha niʻihi ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení: Mātiu 8:23–27; 2 Nīfai 25:13; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:23–25; 35:1–2; 110:1–5.
Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ʻa e kau akó ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau ilo mei heʻenau ngaahi akó. Kapau naʻe maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi himi mahuʻingamālie, ʻe lava ke hivaʻi fakataha ʻe he kalasí ha himi ʻe taha pe lahi ange. Te ke lava foki ʻo fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ha potufolofola naʻa nau maʻu pea vahevahe ʻa e ʻuhinga naʻe mahuʻingamālie ai kiate kinautolú.
ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ki he kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú:
-
Ko e hā ʻa e meʻa naʻá ke ako ʻa ia naʻá ne ueʻi hoʻo loto-houngaʻiá pe fakaʻapaʻapa ki he Fakamoʻuí?
-
ʻE tokoni fēfē nai hoʻo manatuʻi ʻa e meʻa naʻá ke akó ki hoʻo ngaahi filí?
Te ke lava ʻo fakalahi hono aleaʻi ʻo e fehuʻi hono uá ʻaki hano vahevahe ʻa e kau akó ki ha fanga kiʻi kulupu iiki pea fakaafeʻi kinautolu ke aleaʻi ʻa e founga ʻe lava ke ola lelei ai ha ngaahi tafaʻaki pau ʻo ʻenau moʻuí ʻi he taimi ʻoku [nau] ongoʻi ʻapasia lahi ange ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi tafaʻaki ʻo ʻenau moʻuí ʻa e:
-
Ngaahi fili ʻoku nau fakahoko fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e mītiá.
-
Ngaahi fengāueʻaki mo e niʻihi kehé.
-
Ko ʻenau loto-vēkeveke ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí.
-
Ko e founga ʻoku nau lotu ai ki he Tamai Hēvaní.
Ko hono fakafelāveʻi ia ki hoʻo moʻuí
Ke tokoni ke fakakaukau ʻa e kau akó ki heʻenau akó, fakaafeʻi kinautolu ke nau tali ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau tohinoa akó:
-
Makatuʻunga ʻi he meʻa naʻá ke ako mei he Laumālié pe mei ho toʻú ʻi he ʻaho ní, ko e hā ha ngaahi liliu ʻokú ke fakatokangaʻi ʻi hoʻo ngaahi ongo pe fakakaukau ki he Fakamoʻuí?
-
Ko e hā ha me‘a ʻokú ke ongo‘i ha loto-holi ke ke fakahoko lelei ange pe kehe hoʻo fakahokó, ko ha ola ʻo e meʻa naʻá ke ako ʻi he ʻaho ní?
Fakaafeʻi ha kau ako ʻe loto-fiemālie ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau tohí. Fakaʻosi leva ʻa e lēsoní ʻaki hono vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, pea fakamatalaʻi ange ʻa e ʻuhinga ʻoku toputapu ai Hona huafá kiate koé.