Seminelí
2 Tesalonika 2


2 Tesalonika 2

Ko e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní

ʻĪmisi
Ko e takatakai fakataha ʻa ha kakai ʻi he kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú ʻi ha tangata. ʻOku fanongo ʻa e kakaí ki he lea ʻa e tangatá. ʻOku ʻasi ʻi he fakatātā ko ʻení ʻa hono fakatupulaki ʻo e ngaahi tui halá mo e hē mei he moʻoní ʻi he siasi faka-Kalisitiane ʻo e kuonga muʻá hili e pekia ʻa e kau fuofua ʻaposetolo ʻa Sīsū Kalaisí.

Naʻe mei fēfē nai hoʻo moʻuí kapau naʻe ʻikai ke ke maʻu ʻa hono kakato ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí? Naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi Tesaloniká ʻe iku e faiangahala ʻa e kakaí ke nau hē ai mei he ongoongoleleí (vakai, 2 Tesalonika 2:1–7). ʻE lava ke tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino kiate koe ʻa e founga naʻe hoko ai ʻa e Hē ʻa e Siasi ʻo e Fuakava Foʻoú mei he Moʻoní mo e ʻuhinga naʻe fiemaʻu ai ke fakafoki mai ʻa e Siasi ʻo e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Ko hono ngāue ʻaki e ngaahi potufolofola fakafekauʻakí. Ko e potufolofola fakafekauʻakí ko ha fakamoʻoni fakafolofola ia ʻe lava ke ne ʻomi ha fakamatala lahi ange mo mahino kau ki he meʻa ʻoku akó. ʻE ala tokoni ke fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafekauʻaki e meʻa ʻoku nau laú mo e ngaahi veesi folofola kehé kae lava ke fakaloloto ʻenau mahino ki he ongoongoleleí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ʻa e “Hē mei he Moʻoní” ʻi he Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí ʻi he ChurchofJesusChrist.org. ʻAi ke nau haʻu mateuteu ke vahevahe ʻa e meʻa ne nau akó pe fai ha faʻahinga fehuʻi pē ʻoku nau maʻu.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní

Fakamanatu ki he kau akó ke fakakaukauloto ki heʻenau teuteu ki he kalasí ʻi heʻenau tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Fakaʻaliʻali pe fakamatalaʻi e ngaahi tūkunga mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení, pea fakaafeʻi e kau akó ke nau tali ia ʻi heʻenau tohinoa akó kimuʻa pea nau vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí.

Ko e founga ʻe tahá, ko hono vahevahe e kau akó ki ha ngaahi kulupu tautau toko ua pe tolu ʻa ia ʻoku fakatātaaʻi ai ʻe ha tokotaha ako ʻe taha ʻa hono akoʻí pea fakatātaaʻi ʻe ha toko taha pe toko ua ʻa e ongo faifekaú. ʻE lava ke feinga ʻa kinautolu ʻoku nau fakatātaaʻi e kau faifekaú ke fakamatalaʻi ʻa e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní.

Fakakaukauloto ko ha faifekau koe ʻi he ʻuluaki ʻaho ʻo hoʻo ngāue fakafaifekaú. ʻOku fiemaʻu ke ke akoʻi ha taha fekauʻaki mo e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní.

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻeni kiate kinautolu?

  • Ko e hā ʻe ngali faingataʻa ai ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu ha mahino kau ki he Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní.

Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ha ngaahi fehuʻi ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní pe ngaahi fehuʻi ʻe ala fai ʻe ha tokotaha fakatotolo. ʻI hoʻo akó, fekumi ki he tokoni ʻa e Tamai Hēvaní ke maʻu e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Fakaafeʻi ha kau ngāue tokoni ke nau hiki ʻi he palakipoé ha ngaahi fehuʻi te nau maʻu pe ko ha niʻihi kehe fekauʻaki mo e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vakai ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení lolotonga e lēsoní.

Ko e kikiteʻi ʻe Paula ʻa e hē ʻa e Siasí

Naʻe hohaʻa e Kāingalotu Tesaloniká ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí pea nau fakakaukau ʻe vave pē ʻene hokó. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻenau ngaahi hohaʻá ʻi heʻene tohí mo fakamatalaʻi ange ʻe hoko ha meʻa kehe kimuʻa pea toe hāʻele mai ʻa Kalaisí.

Lau ʻa e 2Tesalonika 2:1–3 ʻo kumi ki he meʻa naʻe pehē ʻe Paula ʻe hoko ki muʻa he Hāʻele ʻAnga Ua Maí.  

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula ʻe hoko kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Maí?

Ko e “hē” ko ʻeni naʻe fakamatalaʻi ʻe Paulá ko e Hē Fakaʻaufuli ia mei he Moʻoní, ʻa ia naʻe hoko hili e pekia ʻa e kau ʻAposetolo ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku kehe ʻa e Hē Fakaʻaufuli ko ʻeni mei he Moʻoní mei he hē fakafoʻituitui mei he moʻoní, ʻa ia ko e taimi ia ʻoku angatuʻu ai ʻa e fakafoʻituituí pe hē mei he moʻoní (vakai ki he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Hē mei he Moʻoní,” scriptures.ChurchofJesusChrist.org).

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he ngaahi lea ʻa Paulá ʻa e tokanga mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá ki he Kāingalotu ʻi Tesaloniká?

Ko e taha ʻo e ngaahi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení naʻe kikiteʻi ʻi he kuonga muʻá ʻe hoko ha hē mei Hono Siasí kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e meʻa ko ʻení?

Ko e fakamatalaʻi ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ha ngaahi vahaʻataimi ʻo e hē mei he moʻoní.

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2004.

ʻOku ʻofa ʻetau Tamai Hēvaní ki Heʻene fānaú, pea ʻokú Ne finangalo ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki kotoa ʻo e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku ʻikai mole ʻa e maama fakalaumālié koeʻuhí ko e tafoki ʻa e ʻOtuá mei Heʻene fānaú. Ka ʻoku hoko ‘a e fakapoʻuli fakalaumalié ko e ola ʻo e tafoki ʻa ʻEne fānaú meiate Iá. Ko ha nunuʻa fakanatula pē ia ʻo e ngaahi fili hala ʻoku fai ʻe he kakaí, ʻi he fakafoʻituituí, fakakoló, fakafonuá, pea mo ha puleʻanga kakato.

(M. Russell Ballard, “Ako ‘a e Ngaahi Lēsoni ‘o e Kuohilí,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 32)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga taha kiate koe ʻi he fakamatala ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Koeʻuhí ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e meʻa kotoa pē (vakai, 2 Nīfai 9:20), naʻe ʻikai fakaʻohovale kiate Ia ʻa e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní. ʻOkú Ne ʻofa ʻi Heʻene fānaú kotoa (vakai ki he Sione 3:16), ko ia naʻá Ne ʻomi ha founga ke ikunaʻi ai ʻa e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní ʻo fakafou ʻi hono Fakafoki Mai ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí mo e ongoongoleleí (vakai ki he Ngāue 3:19–21; ʻEfesō 1:10).

Fakaloloto hoʻo mahino ki he Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní

ʻE lava ke tokoni e ʻekitivitī ko ʻení ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e founga naʻe hoko ai ʻa e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní mo e ʻuhinga naʻe fiemaʻu ai ke fakafoki mai ʻa e Siasi ʻo e Fakamoʻuí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Kapau ʻoku lava e kau akó ʻo maʻu ʻa e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú (2019), ʻe lava ke nau ako ʻa e konga “Ko e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní” ʻi he “Lēsoni 1: Ko e Pōpoaki ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí” (peesi 35–36). ʻE lava pē ke fai ʻeni kae ʻikai ako ʻa e laʻipepa tufá.

Fakaʻaliʻali ʻa e laʻipepa tufa ko ʻení, pe paaki ia pea tufa ki he kau akó.

Ako e ngaahi potufolofola ko ʻení mo e fakamatala ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, pea tali leva e ngaahi fehuʻi ʻi laló.

  1. 1 Nīfai 13:24–28: Ko e mamata ʻa Nīfai ʻi ha vīsone ki he meʻa ʻe hoko ki he ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻi he Tohi Tapú.

  2. ʻĀmosi 8:11–12: Ko e kikite ʻa ʻĀmosi ki ha honge fakalaumālie ʻe hoko mai.

  3. Ngāue 20:29–30: Ko e fakatokanga ʻa Paula ʻe taki halaʻi e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo e Fakamoʻuí mei he ongoongoleleí.

  4. Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

    ʻĪmisi
    Ko e laʻitā fakaʻofisiale ʻo Lāsolo M. Nalesoni.

    “Ko hotau ʻOtuá moʻuí ko ha ʻOtua ʻofa! ʻOku finangalo ke ʻilo ʻe Heʻene fānaú Ia mo Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻá Ne fekaú! Pea ʻoku finangalo ke maʻu ʻe Heʻene fānaú ʻa e moʻui taʻefaʻamaté mo e moʻui taʻengatá!

    “Koeʻuhí ko e taumuʻa nāunauʻia ko ʻení, ʻoku akoʻi ai ʻe heʻetau kau faifekaú ʻa hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. ʻOku nau ʻilo naʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí Hono Siasí he taʻu ʻe 2000 tupu kuo hilí. Hili Hono Tutukí pea pekia mo ʻEne kau ʻAposetoló, ne liliu ʻe he tangatá ʻa e Siasí mo hono tokāteliné. Pea, ʻi ha ʻosi ha ngaahi toʻu tangata ʻo e fakapoʻuli fakalaumālié, pea hangē ko hono kikiteʻi ʻe he kau palōfita kimuʻá, kuo fakafoki mai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻa e Siasí, hono tokāteliné, mo hono mafai lakanga fakataulaʻeikí. Tuʻunga ʻi hono Fakafoki Mai ko ia ʻo e Ongoongoleleí, kuo toe ʻatā ai ki he kakai kotoa pē ʻa e ʻilo mo e ngaahi ouau mahuʻinga ki he fakamoʻuí pea mo e hakeakiʻí. Ko hono fakaʻosí, ʻoku fakaʻatā ʻe he hakeakiʻi ko iá kitautolu takitaha ke tau nofo mo hotau fāmilí ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi ʻo lauikuonga!”

    Russell M. Nelson, “Kau AtúEnsign pe Liahona, Mē 2013, 46

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e Hē Fakaʻaufuli Mei he Moʻoní?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he ngaahi akonaki ko ʻení?

  • Fakatatau ki he meʻa naʻá ke akó, ko e hā naʻe fiemaʻu ai ke Fakafoki Mai ʻa e Ongoongoleleí?

ʻĪmisi
New Testament Seminary Teacher Manaul - 2023

  ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻeni ke tokoni ke fakaloloto e mahino ʻa e kau akó kapau ʻe fiemaʻu.

Hili hano ʻoange ha taimi feʻunga maʻá e kau akó ke nau akó, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he laʻipepa tufá. Kole ange ke nau vahevahe pe ko e fē ʻi heʻenau ngaahi fehuʻí naʻe talí pea mo e ngaahi fehuʻi fē ʻoku nau kei fehuʻia peé. Fakaafeʻi e kau ako kehé ke nau vahevahe ha ngaahi fakakaukau ʻe ala tokoni ke tali e ngaahi fehuʻi ko iá.

Fakaʻosi e kalasí ʻaki e ʻekitivitī mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha ngaahi fehuʻi naʻá ne mei maʻu mo hono uaifí kapau naʻá na moʻui lolotonga e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní: “Ko e hā ʻoku mole hení? Ko e hā ʻokú ta fakaʻamua ne ta maʻú? Ko e hā e meʻa ʻokú ma ʻamanaki ʻe tokonaki ʻe he ʻOtuá ko ha tali ia ki heʻema fakaʻānaua fakalaumālié?” (“Ko Ha ʻAmanaki ʻOku Mālohi Haohaoa,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 81). Fakalaulauloto ki he ngaahi fakakaukau mo e ongo tatau naʻá ke mei maʻu kapau naʻá ke moʻui ʻi he taimi ko iá.

  • Naʻe mei fēfē nai hoʻo moʻuí kapau naʻe ʻikai ke ke maʻu ʻa hono kakato ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻokú ke houngaʻia taha ai ʻi he Siasi ʻo e Fakamoʻui kuo fakafoki maí? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke ke ʻiloʻi, ongoʻi, pe fai koeʻuhí ko e lēsoni ko ʻení?

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Naʻe fakatokangaʻi nai ʻe he kau Kalisitiane naʻe moʻui kimuʻa ʻi hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí ʻa e Hē mei he Moʻoní?

Naʻe akoʻi ʻe Māteni Lūtelo (1483–1546) ʻo pehē:

Kuo teʻeki ke u fai ha meʻa kehe mei hono fakaleleiʻi ʻo e Siasí ʻo fakatatau mo e ngaahi Folofola Māʻoniʻoní. … ʻOku ou pehē kuo mole atu ʻa e tui faka-Kalisitiané meiate kinautolu ne totonu ke nau fakatolonga iá.

(ʻI he E. G. Schwiebert, Luther and His Times: The Reformation from a New Perspective [1950], 509)

Naʻe fakamatala ʻa e fuofua taki Faka-Kalisitiane ʻo ʻAmeliká ko Lousa Uiliamisi (1603–83) ʻo pehē:

Kuo uesia ʻe he hē mei he moʻoní … ʻa e meʻa kotoa pē ʻo aʻu ki ha tuʻunga he ʻikai toe lava ha fakaakeake mei he hē mei he moʻoní kae ʻoua kuo ʻomi ʻe Kalaisi ha kau ʻaposetolo foʻou ke nau toe fokotuʻu ha ngaahi siasi foʻou.

(ʻI he Philip Schaff, The Creeds of Christendom, 3 vols. [1877], 1:851)

Naʻe akoʻi ʻe he filōsefa Hōlani ko ʻIlasimasí (1466–1536) ʻo pehē:

Kuo fihi he taimí ni ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he ngaahi fehuʻi [ʻo e tokāteliné] mo e ngaahi tuʻutuʻuni ko ʻení ʻo ʻikai ai ke tau teitei toʻa ke toe fakafoki ʻa e māmaní ki he tuʻunga faka-Kalisitiane moʻoní.

(The Praise of Folly, trans. Clarence H. Miller, 2nd ed. [2003], 155–56)

Ko e tuʻo taha nai pē ia ʻa e hē mei he moʻoní?

ʻI he kotoa ʻo e taimí, kuo ʻi ai ha ngaahi kuonga fakakōsipeli lahi naʻe fakaiku ke nau hē mei he moʻoní. Naʻe fakafoki mai leva ʻe he ʻEikí ʻi Heʻene ʻaloʻofá ʻa ʻEne ongoongoleleí ki māmani ʻaki ʻEne uiuiʻi ha kau palōfita.  

Ko e hā e founga ʻoku totonu ke tau vakai ai ki he kakai lelei ʻo e ngaahi tui fakalotu kehé?

Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Tāleni H.ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

ʻĪmisi
Laʻitā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi naʻe faitaaʻi ʻi Māʻasi 2018.

ʻOku mau tui ko e tokolahi taha ʻo e kau taki fakalotú mo e kau muimuí ko e kau tui moʻoni ʻoku nau ʻofa ki he ʻOtuá pea mahino mo tauhi kiate Ia ʻi he lelei taha ʻoku nau lavá. ʻOku tau moʻua ki he kau tangata mo e kau fafine ne nau tauhi e maama ʻo e tuí mo e ʻiló ke moʻui ʻi he ngaahi senitulí ʻo aʻu mai ki he ʻahó ni. Kuo pau pē ke tau fakafaikehekeheʻi ʻa e maama siʻi ange ʻoku ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻoku ʻikai ke nau maheni mo e ngaahi huafa ʻo e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisí, ke nau fakatokangaʻi ʻa e tokoni lahi ʻoku fai ʻe he kau faiako faka-Kalisitiané ʻi he ngaahi kuongá. ʻOku tau fakaʻapaʻapaʻi kinautolu ko e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá.

(Dallin H. Oaks, “Apostasy and Restoration,” Ensign, May 1995, 85)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko ha founga ʻe taha ke kamata ʻaki e lēsoní

Fakaʻaliʻali ha fuʻu ʻakau moʻui mo ha fuʻu ʻakau mate (pe vaʻa ʻakau mate ʻi ha meʻi kelekele). Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto mo fai ha tali ki he ongo fehuʻi ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hā kehekehe ai e ongo fuʻu ʻakau ko ʻení?

  • ʻE fakafofongaʻi fēfē ʻe he ongo fuʻu ʻakau ko ʻení ha ongo tuʻunga fakalaumālie kehekehe?

Fakaafeʻi leva e kau akó ke nau fakakaukau ki he founga ʻoku felāveʻi ai ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení mo e Hē Fakaʻaufuli mei he Moʻoní. Kapau ʻe fiemaʻu, fakaafeʻi kinautolu ke nau ako ʻa e ʻĀmosi 8:11–12 ke nau fakahoko ha fakafehokotaki kimuʻa pea nau toki ako ʻa e 2 Tesalonika 2:1–4.

Paaki