Seminelí
Hepelū 11, Konga 1


Hepelū 11, Konga 1

Tui kia Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Ko ha fefine ʻokú ne pukepuke ha kiʻi fakatātā ʻo Sīsū Kalaisi Ko e fakatātaá ko hano toe faʻu ia ʻo ha tā valivali naʻe fai ʻe Robert Barrett.

ʻOku talanoa ha kakai tokolahi fekauʻaki mo e tuí—ʻiate kinautolu pē, ʻi he niʻihi kehé, pea naʻa mo ha ngaahi meʻa naʻe hoko pe ngaahi meʻa kehe. Ko e hā leva e meʻa ʻokú ne fakaivia mo fakamahuʻinga ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí? ʻOku tau lau ʻi he Hepelū 11 e ngaahi akonaki ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ki hono fakatupulaki ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí. ʻE tokoni atu ʻa e lēsoni ko ʻení ke mahino kiate koe ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí pea mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate koe fakatāutahá.

Ko e fakatefito ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni fakauluí. Lolotonga hono fakapapauʻi e vave hono akoʻi ʻo e lēsoní, fakapapauʻi ʻoku fakaʻaongaʻi ha taimi feʻunga ke tokoniʻi e kau akó ke nau kau ʻi he ngaahi konga ʻo e lēsoní ʻoku nofotaha ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni fakauluí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke fakakakato e foʻi fakamatala “Ko e tuí ko e ________” pea ke nau mateuteu ke vahevahe ʻenau ngaahi talí ʻi he kalasí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e fakamālohia ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí

Ko e konga ʻuluaki ʻeni ʻo ha lēsoni konga ua ʻokú ne fakamamafaʻi e ngaahi akonaki ʻa Paula kau ki he tuí ʻi he Hepelū 11. Kapau ʻoku fakangatangata e taimi kalasí pea ko e lēsoni pē ʻe taha ʻi he Hepelū11 ʻe lava ke akoʻí, fakakaukau ki he founga ʻe lava ke fakatahaʻi lelei ai e ongo lēsoní.

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻenau teuteu ʻa e tokotaha akó ki he ʻekitivitī ko ʻení. ʻE ala tokoni ke hiki ʻi he palakipoé ha fakaʻuhinga fakakalasi ʻo e tuí pea tuku ke liliu ʻe he kau akó ʻa e fakalea ʻo e foʻi leá ʻi he kotoa ʻo e lēsoní.

  • Ko e hā te ke lea ʻaki kapau ʻe fehuʻi atu ʻe ha taha pe ko e hā ʻa e tui?

Hiki hoʻo fakaʻuhingá ʻi hoʻo tohinoa akó pe ʻi ha fakamatala fakaʻilekitulōnika. Fakakaukau ke fai ha ngaahi liliu pe fakalahi ki he fakaʻuhinga ko ʻení mo lekooti ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi ongo kehe ʻi hoʻo ako he ʻaho ní.

Lau ʻa e Hepelū 11:1 pea fakaʻilongaʻi ʻa e founga naʻe fakamatalaʻi ʻaki ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻa e tuí. Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi naʻe liliu ʻe he Palōfitá ʻi he Liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻo e veesi ko ʻení ʻa e foʻi lea tuʻungá ki he fakapapauʻi, ko ha foʻi lea ʻoku ʻuhinga ki he pau pe falala.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau toe lau ʻa e Hepelū 11:1 ʻi he lea pē ʻanautolu ke fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu e ngaahi lea ʻo e vēsí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke maʻu ha fakapapau pe falala ki he ngaahi meʻa ʻokú ke ʻamanaki ki aí?

  • ʻOku malava fēfē ke ke maʻu ha fakamoʻoni ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo sio ki aí?

  • Makatuʻunga ʻi he veesi ko ʻení, te ke liliu pe tānaki fēfē ki hoʻo fakaʻuhingaʻi ʻo e tuí?

Fakakaukau ke hiki e fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé pe fakaafeʻi e kau akó ke liliu e fakaʻuhinga ʻa e kalasí ke fakakau ai ha ngaahi fakakaukau tatau.

Ko ha foʻi moʻoni ʻe taha ʻoku akoʻi ʻe he Hepelū 11:1 ko e tuí ko e tuʻunga ia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki lelei ki ai, ko e fakamoʻoni ʻo e ngaahi meʻa taʻe hā mai.

Ki ha ngaahi founga kehekehe ʻi hono lau ʻo e ngaahi veesi hokó, fakakaukau ke vaeua ʻa e kalasí pe fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ngāue tautau toko ua. Kole ki ha vaheua ʻe taha ʻo e kau akó ke nau lau ʻa e ʻAlamā 32:21 pea lau ʻe he vaeua ʻe tahá ʻa e Ngaahi Tefito ʻo e Tuí 1:4. ʻE lava leva ke fakafehoanaki ʻe he kau akó ʻa e meʻa ʻoku nau akó.

Lau ʻa e ʻAlamā 32:21 mo e Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:4, ʻo kumi ki ha toe ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e tuí. Mahalo te ke fie fakafekauʻaki pe fakafehokotaki ʻa e Hepelū 11:1.

  • Ko e hā ha toe meʻa naʻá ke ako fekauʻaki mo e tuí?

  • Te ke liliu pe tānaki fēfē ki hoʻo fakaʻuhingaʻi ʻo e tuí koeʻuhí ko e meʻa naʻá ke akó?

ʻĪmisi
“Ko Kalaisi mo e Pule Kei Talavou Koloaʻiá,” tā fakatātaaʻi ʻe Heinrich Hofman

Ko e founga ʻe taha ke liliu ai e fakamatala moʻoni kimuʻá ko e tui kia Sīsū Kalaisí ko e fakapapauʻi ia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki lelei ki aí, ko e fakamoʻoni ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mamata ki ai ka ʻoku moʻoní.

Kapau naʻe hiki ʻa e fakamatala pe fakaʻuhinga fakakalasi kimuʻá ʻi he palakipoé, liliu ʻa e fakaleá koeʻuhí ke mahino ʻa e “tui kia Sīsū Kalaisí”.

Ke tokoni ki he kau akó ke fakaloloto ʻenau mahino ki he tui kia Sīsū Kalaisí, fakakaukau ke fai ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení. Tokoni ke nau fakatokangaʻi e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi he palani ʻo e fakamoʻuí pea mo Hono fatongia fakataautaha ʻi heʻenau moʻuí.

Mahalo ʻe tokoni ke vahevahe ʻa e ʻuluaki fakamatala ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi he konga “Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻa” ʻo e lēsoni ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku kehe fēfē ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí mei he tui ki ha taha pe ko ha meʻa kehe?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo tui kia Sīsū Kalaisí ke ke falala kiate Ia ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo ha ngaahi fehuʻi pe ha meʻa taʻepaú?

Fakaloloto hoʻo mahino ki he tui kia Sīsū Kalaisí

Fakakaukau ki he ongo ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo hoʻo tui fakataautaha kia Sīsū Kalaisí. Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke ongoʻi ai ʻoku mālohi hoʻo tui kiate Iá? Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke ongoʻi ʻe lava ke mālohi ange ai hoʻo tui kiate Iá?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Niila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2010, ʻAokosi.

ʻOku ʻikai ke hokonoa pē ʻa e tuí pe tukufakahoko ʻiate kitautolu. … Ko ha meʻafoaki mei he langí ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ʻa ia ʻoku hoko mai ʻi heʻetau fili ke tuí pea mo ʻetau fekumi mo piki maʻu ki aí. Ko e ʻikai pē ke tupulaki ke mālohi ange hoʻo tuí pe ko ʻene vaivai ange. Ko e tuí ko ha tefitoʻi moʻoni ʻo e mālohi, ʻo ʻikai ngata pē hono mahuʻingá ʻi he moʻuí ni, ka ʻi heʻetau fakalaka atu ʻi he veilí. ʻI he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí, ʻe fakahaofi ai kitautolu ha ʻaho fakafou ʻi he tui ki Hono huafá [vakai, ʻEfesō 2:8]. ʻOku ʻikai ke hokonoa mai pē hoʻo tuí, ka ʻi hoʻo fili ki ai.

(Neil L. Andersen, “ʻOku ʻIkai Hokonoa ʻa e Tuí, ka ʻi hoʻo Fili ki ai,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 65)

  • Ko e hā e meʻa naʻe makehe kiate koe mei he ngaahi akonaki ʻa ʻEletā ʻEnitasení?

  • Ko e hā ʻoku tokoni ke mahino kiate koe fekauʻaki mo e tui kia Sīsū Kalaisí?

Tuku ha taimi ke ako lahi ange fekauʻaki mo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻaki haʻo ako ha niʻihi ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení. Hiki hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoa akó. Faʻa fakakaukau, pea fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni atu ke ke ako ʻa e meʻa ʻokú ke fiemaʻu he ʻaho ní.

Fakaʻaliʻali e ngaahi fehuʻi ko ʻení mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku fokotuʻu atu ke vakai ki ai e kau akó ʻi heʻenau akó. Mahalo ʻe tokoni ke ʻoange ha tatau ʻe taha pe lahi ange ʻo e ngaahi lea kuo pākí maʻá e kau ako ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻanau meʻangāue fakaʻilekitulōniká ke nau lava ʻo sio ai he ngaahi naunau ko ʻení.

Fakakaukauʻi fakalelei e tuʻunga malava ke ako pe ngaahi fiemaʻu ʻa e fānau ako fakafoʻituitui ʻi he kalasí. ʻE ala ʻaonga ki ha niʻihi ke nau ako mo haʻanau hoa. Liliu e ngāué pe ngaahi fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo iá ʻo ka fiemaʻu.

Mahalo ʻe ala fiemaʻu ke ke fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení pe fakakaukau ki ha ngaahi fehuʻi pē ʻaʻau ʻi hoʻo akó:

  • Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate au ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke u fakatupulaki ʻa e tui kiate Iá?

  • Ko e hā te u lava ʻo fai ke fakamālohia ʻeku tui kia Sīsū Kalaisí?

Fakakaukau ke hiki holo ʻi he loki akó ʻi he ako ʻa e kau akó ke ʻiloʻi ha niʻihi fakafoʻituitui ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi pe fiemaʻu tokoni. Poupouʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau feingá, pe fai ha ngaahi fehuʻi fakamaʻalaʻala ke tokoni ki he kau akó ke fakamaʻalaʻala ʻenau fakakaukaú.

Ngaahi folofola mo e tokoni fakaako ʻoku fokotuʻu atú

ʻAlamā 32:26–34

ʻEta 12:6–9

Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tuí

Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻi he folofolá pe ʻi he Gospel Library app ʻaki haʻo fekumi ki he foʻi lea “Tui kia Sīsū Kalaisí.”

Faleʻi mei he kau taki ʻo e Siasí ʻoku fokotuʻu atú

(Russell M. Nelson, “Kuo Toetuʻu ʻa Kalaisi; ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá,” Liahona, Mē 2021, 101–2)

Neil L. Andersen, “ʻOku ʻIkai Hokonoa ʻa e Tuí, ka ʻi hoʻo Fili Ki ai,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2015, 65–68

Richard C. Edgley, “Tuí— Ko e Fili Ia ʻa ʻAu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 31–33

Fakakaukau ke vahevahe tautau toko ua pe fakakulupu iiki ʻa e kalasí ke lava ʻe he kau akó ʻo vahevahe ʻa e meʻa kuo nau akó. Kapau ʻe lahi e taimí, fakaafeʻi ha kau ako ʻoku nau loto-fiemālie ke vahevahe ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e kalasí. Poupouʻi e kau akó ke nau kumi ha faingamālie ke vahevahe ai e meʻa ne nau akó mo honau fāmilí pe ʻi he lotú. Fakakaukau ke fehuʻi ki he kau akó pe kuo liliu fēfē ʻenau fakaʻuhingaʻi ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi he lolotonga ʻo e lēsoní.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fokotuʻu ʻeku tuí ʻia Sīsū Kalaisí?

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe fai ʻi Sānuali 2018

ʻI heʻetau talanoa ki he tuí—ʻa e tui ko ē te ne lava ke hiki ʻa e ngaahi moʻungá—ʻoku ʻikai ko haʻatau talanoa fakalūkufua pē ki he tuí ka ko e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. …

Te tau ala fehuʻi loto pē pe ʻoku ʻi fē ʻetau tuí? ʻOku ʻi he timí? ʻOku ʻi he faʻahinga ʻo e meʻa vaʻingá? ʻOku ʻi he taha vaʻinga ʻiloá? Naʻa mo e timi lelei tahá ʻe lava pē ʻo foʻi. ʻE lava ke mōlia atu ʻa e kau manakoá. Ko e Toko Taha pē ʻe lava ke malu maʻu pē ai hoʻo tuí, ʻa ia ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.

(Russell M. Nelson, “Tuku Ke Hā Hoʻomou Tuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 29)

Ko e hā ka u ka feinga ai ke fakatupulaki ʻeku tui kia Sīsū Kalaisí.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe fai ʻi Sānuali 2018

ʻOku ou kole kiate kimoutolú … ke mou kamata he ʻahó nike fakatupulaki hoʻomou tuí. ʻE fakatupulaki ʻe Sīsū Kalaisi hoʻo malava ke ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ʻi hoʻo moʻuí makatuʻunga ʻi hoʻo tuí [vakai, 1 Nifai 7:12], neongo ʻe ngali fuʻu lahi hoʻo ngaahi faingataʻa fakatāutahá ʻo hangē ko e Moʻunga ko ʻEvalesí.

Mahalo ko ho ngaahi faingataʻá ko e ongoʻi liʻekiná, veiveiuá, mahamahakí, pe ko ha ngaahi palopalema fakataautaha kehe. ʻE kehekehe pē hoʻo ngaahi palopalemá, ka ko e tali ki hoʻo ngaahi faingataʻaʻia takitaha ko hono fakatupulaki pē hoʻo tuí. ʻOku fie maʻu ki ai ha ngāue. …

Ko e tui kia Sīsū Kalaisí ʻa e mālohi maʻongoʻonga tahaʻoku malava ke tau maʻu ʻi he moʻui ní. ʻOku malava e meʻa kotoa pē ʻe kinautolu ʻoku tuí [vakai, Maʻake 9:23].

(Russell M. Nelson, “Kuo Toetuʻu ʻa Kalaisi; ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá,” Liahona, Mē 2021, 102–3, 104)

Ko e hā ʻoku fiemaʻu meiate au ke u ako ʻi he tuí?

Naʻe pehē ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Tēvita A. Petinā, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. 2020.

Kuo hanga ʻe he aʻusiá ʻo ʻai ke mahino kiate au ko e tali kuo fai ʻe ha tahá ʻoku ʻikai fuʻu fuoloa fēfē hano manatuʻi kapau ʻe toe manatuʻi. Kā ko ha tali ne tau ʻilo pe maʻu ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e tuí, ko e angamahení, ʻoku tau puke maʻu ia ʻi he toenga ʻo e moʻuí. Ko e ʻilo mahuʻinga taha ʻo e moʻuí ʻoku maʻu ia ʻi he aʻusia tonu—kae ʻikai ko e akoʻi pē.

Ko e mahino fakalaumālie ko ia kuo tāpuakiʻi ʻaki koe mo aú, pea kuo fakamoʻoniʻi ia ki hotau lotó ʻoku moʻoní, ʻoku ʻikai ke foaki noaʻia pē ia ki ha taha. Kuo pau ke totongi ʻa e fakamole ki he potó mo e ʻilo ʻi he tuí, kae malava ke maʻu pea “ʻoʻona” fakataautaha ʻa e ʻilo ko iá. Ko e founga pē ʻeni ʻe malava ai ke ongo ki he lotó ʻa e meʻa ʻoku ʻilo ʻe he ʻatamaí. Ko e founga pē ʻeni ʻe lava ke matoʻo atu ai ʻa e fakafalala ʻa ha taha ki he ʻilo fakalaumālie mo e aʻusia ʻa e niʻihi kehé kae lava ke nau ʻekea ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá maʻana pē. Ko e founga pē ʻeni ʻe lava ke tau mateuteu fakalaumālie ai ki he meʻa ʻe hoko maí. ʻOku fiemaʻu ke tau, “fekumi ki he ʻiló, ʻio, ʻi he ako pea ʻi he tui foki” (T&F 88:118).

(David A. Bednar, “Seek Learning by Faith,” Ensign, Sept. 2007, 67)

ʻE tokoniʻi fēfē ʻe he tui kia Sīsū Kalaisí ʻeku moʻui fakaʻahó?

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko e fokotuʻu ʻe nima ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ke fakatupulaki ʻa e tuí

Fakakaukau ke vahevahe e fokotuʻu ʻe nima ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ki hono fakatupulaki ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku maʻu ʻi heʻene lea “Kuo Toe Tuʻu ʻa Kalaisi; ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá” (Liahona, Mē 2021, 103–4). Poupouʻi e kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fokotuʻú pea faʻu ha palani ke ngāueʻi ia ʻi ha uike ʻe taha. Fakaafeʻi kinautolu ke lipooti ki he kalasí ʻa e fakalakalaka ne nau fakahokó pe ngaahi faingataʻa ne nau aʻusiá.

Paaki