Seminelí
Sione 14:1–6; 15:1–11


Sione 14:1–6; 15:1–11

“Ko Au ko e Hala, mo e Moʻoni, pea mo e Moʻui”

ʻĪmisi
Jesus Christ is standing on a hill over looking a river.

Lolotonga ʻEne efiafi fakaʻosi mo ʻEne kau ākongá, naʻe akoʻi kinautolu ʻe Sīsū Kalaisi fekauʻaki mo Hono natulá mo e misioná. Naʻá Ne akoʻi ko Ia ʻa e hala ke foki ai ki he Tamai Hēvaní, pea naʻá Ne fakafehoanaki ʻa Hono vā fetuʻutaki ʻo ʻEne kau ākongá ki he ngaahi vaʻa ʻi ha vaine. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he lēsoni ko ʻení ke ke fakakaukau ki ho vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí pea mo e founga te ke lava ai ʻo muimui kiate Ia mo maʻu Hono mālohí mo e poupoú.

Ko hono tokoniʻi e kau akó ke nau faiakó. ʻI he taimi ʻoku ʻoange ai ki he kau akó ha ngaahi faingamālie ke akoʻi e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé, ʻoku fakamālohia ai ʻenau ʻiló mo e fakamoʻoní. Kumi ha ngaahi faingamālie ke fakaafeʻi ai e kau akó ke nau feakoʻaki ʻi ha ngaahi founga totonu (formal) mo faingofua (informal).

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke kumi pe faitaaʻi ha hala pe ko ha vaine pe fuʻu ʻakau ʻoku ʻi ai hano ngaahi vaʻa. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi founga ʻoku fakamanatu ai kiate kinautolu ʻe heʻenau fakatātaá ʻa Sīsū Kalaisi pea ke ʻomi ʻenau fakatātaá ki he kalasí.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ʻení ke fili mei ai ke kamata ʻaki e lēsoní:

  • Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe ʻa e ngaahi fakatātā naʻa nau faitaaʻi ko ha konga ʻo e teuteu ʻa e tokotaha akó.

  • Fokotuʻu ha hala ʻi he loki akó ʻoku fie maʻu ke muimui ki ai e kau akó.

  • Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha vaʻa ‘akau ko ha fakataumuʻa ‘o e lēsoní. Aleaʻi e fehokotaki ʻa e vaʻá mo e fuʻu ʻakaú pe vainé naʻe maʻu mei aí, pea fehuʻi ange pe ko e hā ʻe hoko he taimi ní he kuo ʻikai ke toe fehokotaki ʻa e vaʻá mo e fuʻu ʻakaú pe vainé.

  • Vahevahe ha aʻusia fakataautaha ʻoku fekauʻaki mo e lēsoní.

  • Fakaʻaliʻali e ngaahi fakatātā ʻi he lēsoni ko ʻení ʻoku fekauʻaki mo e halá pe ko e vainé.

Aleaʻi mo e kau akó ʻa e founga ʻoku ʻaonga ai ha hala pea mo e founga ʻoku maʻu ai ʻe ha vaʻa ʻa e ivi mei he vainé. Fakakaukau ke fehuʻi ki he kau akó pe ʻoku tatau fēfē ʻa Sīsū Kalaisi mo ha hala pe vainé.

Naʻe fakataumuʻa ha niʻihi ʻo e ngaahi akonaki fakaʻosi ʻa e Fakamoʻuí ki Heʻene kau ākongá ke tokoni ke mahino kiate kinautolu honau vā fetuʻutaki mo e fakafalala kiate Iá. Naʻe fakafehoanaki ʻe he Fakamoʻuí Ia ki ha hala, pea pehē ki ha vaine pe fuʻu ʻakau mo hono ngaahi vaʻá. Fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi ke ke fakakaukau ai ki he ngaahi tafaʻaki ʻi hoʻo moʻuí te ke ala fie maʻu tokoni aí. Mahalo te ke ongoʻi ʻo hangē ʻokú ke fie maʻu tokoní ʻi hoʻo feinga ke foki ki he Tamai Hēvaní. Mahalo te ke ongoʻi ʻa e fiemaʻu ʻo e ivi lahi ange ke fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻi hoʻo moʻuí. ʻI hoʻo ako e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí, kumi e meʻa ʻokú ke ako fekauʻaki mo Iá mo e founga te Ne lava ʻo tokoniʻi ai koé.

Fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu mo e ngaahi meʻa ʻoku malava ʻe he kau akó ʻi he taimi ʻoku fakakaukauʻi ai e founga ke liliu ai e kakano ʻo e lēsoni ko ʻení. ʻE lava ke ʻaonga ki he kau akó hano maʻu ha taimi fakataautaha ke nau ako mo fakakaukau ai ki ha taha pe fakatouʻosi ʻo e ongo fili ko ʻení.

ʻE toe ʻaonga foki ke ʻoange ki he kau akó ha faingamālie ke nau fevahevaheʻaki ai ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e fakamoʻoní. ʻE lava ke fakahoko ʻeni ʻi ha ngaahi founga kehekehe. ʻE lava ke kole ki he kau akó kimuʻa he kalasí ke nau teuteu ke akoʻi ha konga ʻo e lēsoni ko ʻení. Ko ha fili ʻe taha ko hono vahe, pe tuku ke fili ʻe he kau akó, ha taha ʻo e ngaahi founga ako ko ʻení pea kole ki he kau akó ke nau teuteu ke akoʻi ha kaungāako kehe pe ko e kalasí kotoa.

ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e laʻipepa tufa ko ʻení ke ako mo teuteu ke faiako.

ʻĪmisi
New Testament Seminary Teacher Manaul - 2023

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e “halá, mo e moʻoní, pea mo e moʻuí” ( Sione 14:6)

ʻĪmisi
A dirt road going through an aspen forest.

Lau ʻa e Sione 14:1–6, ʻo kumi ki he founga naʻe talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí ke tokoniʻi ʻaki ʻa kinautolu ʻoku muimui kiate Iá.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení?

  • Ko e hā naʻe ui ʻaki ʻe he Fakamoʻui Iá ʻi he veesi 6 ?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi hingoa takitaha ko ʻení fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi pea mo ho vā fetuʻutaki mo Iá?

Kapau naʻá ke faʻu ha lisi ʻo e ngaahi hingoa mo e ngaahi fatongia kehekehe ʻo Sīsū Kalaisí ʻi ha lēsoni kimuʻa, mahalo te ke fie tānaki atu ki ai ʻa e meʻa naʻá ke maʻu ʻi he Sione 14 .

ʻE lava ke fakalahi ʻe he Tohi ʻa Molomoná hoʻo mahino ki he meʻa ʻokú ke ako ʻi he Fuakava Foʻoú. Lau ʻa e Mōsaia 3:17, pea fakakaukau ki he founga ʻoku tokoni ai ʻa e veesi ko ʻení ke mahino lelei ange kiate kitautolu ʻa e Sione 14:6 .

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

ʻOku finangalo e ʻOtuá ke ke foki ange kiate Ia, pea ko e Fakamoʻuí pē ʻa e halá [vakai, Sione 14:6 ]. ʻOku finangalo e ʻOtuá ke ke ako mei Hono ʻAló, ʻa Sīsū Kalaisi, pea aʻusia ʻa e nonga mo e fiefia moʻoni ʻoku maʻu mei he muimui ʻi he hala ʻo e ākonga fakalangí.

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko Hono Maʻu ha Fakamoʻoni ʻo e Māmá mo e Moʻoní,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2014, 21)

  • Ko e fē ha taimi kuó ke aʻusia ai, pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻa e lahi ‘o e nonga mo e fiefia ʻoku maʻu ʻi he muimui kia Sīsū Kalaisí?

 

ʻĪmisi
A dirt road going through an aspen forest.
  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo muimui ki he Fakamoʻuí ʻo foki ki he Tamai Hēvaní?

  • Te tau lava fēfē ʻo tala pe ʻoku tau ʻi he hala totonú?

Ko Sīsū Kalaisi ʻa e “vainé” ( Sione 15:5)

ʻĪmisi
Red wine grapes on old vine.

Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ha fakafehoanaki ke akoʻi ʻEne kau ākongá fekauʻaki mo honau vā fetuʻutaki mo Iá. Lau ʻa e Sione 15:1–11, ʻo kumi ki he fakafehoanaki ko ʻení.

Kapau naʻá ke faʻu ha lisi ʻo e ngaahi hingoa mo e ngaahi fatongia kehekehe ʻo Sīsū Kalaisí ʻi ha lēsoni kimuʻa, mahalo te ke fie tānaki atu ki ai ʻa e meʻa naʻá ke maʻu ʻi he Sione 15 .

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻaki ʻa e fakafehoanaki ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni te ke lava ʻo ako mei he fakafehoanaki ko ʻení fekauʻaki mo hotau vā fetuʻutaki mo Sīsū Kalaisí?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e fakaafe ko ia ʻa e Fakamoʻuí ke nofo maʻu ʻiate Iá ko ha fakaafe ia ke tau “nofo maʻu, ke … nofo ʻo taʻengata” (“Abide in Me,” Ensign or Liahona, May 2004, 32). Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Hōlani ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ke tau tali e fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke nofo maʻu ʻiate Iá. 

ʻĪmisi
Red wine grapes on old vine.
ʻĪmisi
Official Portrait of Elder Jeffrey R. Holland. Photographed January 2018.

Naʻe folofola ʻa Sīsū, “Ka māvae mo au, ʻe ʻikai te mou faʻa fai ha meʻa” [ Sione 15:5 ]. ʻOku ou fakamoʻoni ko e moʻoni ia ʻa e ʻOtuá. Ko Kalaisi e meʻa kotoa kiate kitautolú pea ʻoku totonu ke tau “nofo” maʻu ʻiate Ia, ʻo tuʻu mālohi mo tuʻu maʻu ʻo taʻengata. Kuo pau ke tau pikitai kiate Ia, ko hotau Fakamoʻuí pea ki Hono Siasí, ʻa ia kuo fakahuafa ʻaki ʻa Hono huafa toputapú, kae lava ke fua mo matala ʻa e ongoongoleleí ʻo faitāpuekina ʻetau moʻuí. Ko e vainé Ia, ko e maʻuʻanga moʻoni ia ʻo hotau mālohí pea mo e maʻuʻanga pē ʻe taha ʻo e moʻui taʻengatá. He ʻikai ngata pē ʻi heʻetau kātakiʻi iá ka te tau ikuna foki ʻi he ngāue māʻoniʻoni ko ʻení he ʻikai ke tau teitei tōnounou ai.

(Jeffrey R. Holland, “Abide in Me,” Ensign or Liahona, May 2004, 32)

ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he Tohi ʻa Molomoná ke fakalahi hoʻo mahino ki he meʻa ʻokú ke ako ʻi he Fuakava Foʻoú. Lau ʻa e ʻAlamā 26:12, pea fakakaukau ki heʻene fekauʻaki mo e Sione 15:1–11 .

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi fua (ngaahi ola pe ngaahi tāpuaki) kuó ke mamata ai ʻi hoʻo moʻuí ʻi hoʻo feinga ke nofo ʻia Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi koe ke ke nofo maʻu ʻia Sīsū Kalaisí?

Kapau ʻe feakoʻiʻaki ʻe he kau akó, fakaafeʻi kinautolu ke vahevahe mo e kalasí e ngaahi moʻoni ne nau ʻiló, meʻa ne nau ako mei honau kaungāakó, mo ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Fakahīkihikiʻi e kau akó ʻi heʻenau faiakó, pea poupouʻi kinautolu ke vahevahe mo honau ngaahi fāmilí ʻa e meʻa ne nau akoʻi mo akó.

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa ne nau ongoʻi fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi heʻenau ngaahi fiemaʻu mo e tūkunga lolotongá. Fakakaukau ke fai hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí pe vahevahe ha aʻusia fakataautaha.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e lahi ʻo e ngaahi nofoʻanga ʻi he fale ʻoeTamai Hēvaní?

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá (1805–44) ʻo pehē:

ʻĪmisi
Half-length frontal portrait of the Prophet Joseph Smith, Jr. Joseph’s head is turned to the side in a three-quarter view, right hand on hip and his left hand holds sheets of papers. He is depicted wearing a dark brown suit and a white shirt and tie.

[Ko e lea] ‘ʻI he fale ʻo ʻeku Tamaí ʻoku ai ʻa e ngaahi nofoʻanga ʻoku lahi” [ Sione 14:2 ] … ʻoku totonu ke pehē—‘ʻI he puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí ʻoku ʻi ai ha ngaahi puleʻanga lahi,’ koeʻuhí ke mou hoko ko e kau ʻea-hoko ʻo e ʻOtuá mo kaungā ʻea-hoko fakataha mo au. … ʻOku ʻi ai ha ngaahi nofoʻanga ai moʻonautolu ʻoku talangofua ki ha fono fakasilesitialé, pea ʻoku ʻi ai mo ha ngaahi nofoʻanga kehe moʻonautolu ʻoku ʻikai ke nau talangofua ki he fonó, ki he tangata taki taha ʻo fakatatau mo hono tuʻunga.

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Tā ha fakatātā

ʻOku fakahaaʻi ʻe ha kau ako ʻe niʻihi kinautolu ʻi he ʻātí. Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke nau tā ha fakatātā ʻokú ne fakafofongaʻi e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mei he Sione 14:1–6 pe Sione 15:1–11 . Kapau ʻe feakoʻiʻaki e kau akó, ʻe lava ke hoko e fakatātā ko ʻení ko ha konga ʻo ʻenau lēsoní.

Vitiō

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e founga te nau lava ai ʻo sio ki he ngaahi fakakaukau hala ʻo e kuohilí mo vakai ki he founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e halá, mamata ʻi he “Ko e Foungá” naʻe fai ʻe ʻEletā Lōleni E. Kopilisi ʻo e Kau Fitungofulú mei he taimi 6:46 ki he 11:56.

Sione 14:6 . “Ko au ko e hala, mo e moʻoni, pea mo e moʻui”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi e founga ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi “ko e halá,” “ko e moʻoní,” pe “ko e moʻuí.” Te nau lava ʻo kumi ha ngaahi potufolofola fakafekauʻaki ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení. ʻE lava foki ke vahevahe ʻe he kau akó ha ngaahi aʻusia ʻi hono fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí.

Lau ʻa e foʻi lea nofo

Tokoni ke ʻilo ʻe he kau akó ʻa e founga ʻe lava ke fakamamafaʻi ai ʻe hono toutou fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi foʻi leá pe kupuʻi leá ʻi ha konga folofolá ki ha pōpoaki mahuʻinga. ʻOku tuʻo lahi hono fakaʻaongaʻi ʻo e foʻi lea nofo ʻi he Sione 15:4–10 . Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e tuʻo lahi e taimi ʻoku ʻasi ai e foʻi leá ni, ke fakaʻilongaʻi pe hiki ha fakamatala ʻo e foʻi leá ni ʻi heʻenau folofolá, pea ke fakakaukau ki he meʻa ʻoku fakafetuʻutaki mai ʻi heʻene toutou ʻasí.

Sione 15:10 . “Kapau ʻoku mou fai ʻeku ngaahi fekaú, te mou nofo ʻi heʻeku ʻofá”

Tā ha vaine ʻi he palakipoé, pea kole ki he kau akó ke nau tā ha ngaahi vaʻa ʻoku fakapipiki ki he vainé ke ne fakafofongaʻi kinautolu. Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ha lisi ʻo e ngaahi fekaú ʻi he palakipoé ʻo takatakai ʻi he vainé. Aleaʻi ʻa e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he tauhi ʻo e ngaahi fekaú ke tau nofo ʻi he ʻofa ʻa e Fakamoʻuí pea piki maʻu ʻi he vainé.

Paaki