Seminelí
Luke 3:7–14


Luke 3:7–14

Ko e Tāpuaki ʻo e Fakatomalá

ʻĪmisi
Woman pondering with a view.

Ko e founga ʻe taha naʻe tokoni ai ʻa Sione Papitaiso ki he kakaí ke teuteuʻi kinautolu ke nau tali ʻa Sīsū Kalaisí ko hono fakaafeʻi kinautolu ke nau fakatomala. ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke tokoni ke mahino lelei ange kiate koe ʻa e fakatomalá mo e fiefia ʻoku ʻomi ʻe he fakatomala maʻu peé.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi ‘a e kau akó ke nau fakakaukau ki heʻenau tōʻongá mo e aʻusia ʻi he fakatomalá ʻaki ʻenau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení: “Ko e hā ha ngaahi ongo pe ongo fakaeloto ʻoku maʻu ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ki he fakatomalá? Ko e hā hono ʻuhingá?” “Ko e hā ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia fekauʻaki mo e fakatomalá?”“Ko e hā ha ngaahi fehu’i ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e fakatomalá?”

Ngaahi Polokalama Ako ʻOku Ala Fakahokó

ʻE lava ke hoko ʻa e fakatomalá ko ha kaveinga pelepelengesi. Tokanga ke tokoniʻi e kau akó ke nau ako ‘o ‘ikai vahevahe ha fakaikiiki ʻo e ngaahi angahala mei he kuohilí. Maʻu ha mahino ʻe ala fakahehema ‘a e kau ako ʻe niʻihi ke nau fuʻu ongoʻi taʻefeʻunga mo halaia. Tokoni ke mahino mo ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e ʻofá, ʻaloʻofá, mo e tokoni ʻa e Fakamoʻuí ʻoku lava ke nau maʻu fakafoʻituituí.

Ko e hā ha meʻa ʻokú ne ʻomi ʻa e fiefiá kiate koé?

Fakakaukauloto ki he meʻa ʻokú ne ʻomi ʻa e fiefiá kiate koé. Fakakaukau ke hiki ʻi he lahi taha te ke ala lavá ʻa e ngaahi sīpingá ʻi he sekoni ‘e 30.

Fakakaukau ke tuku ke vahevahe ʻe he kau akó ha niʻihi ʻo ʻenau ngaahi talí.

Naʻe akoʻi ‘e Lāsolo M. Nalesoni ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e founga te tau lava ai ʻo maʻu ʻa e fiefiá ʻi heʻetau moʻuí:

ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018

Ko e taimi ʻoku tau fili ai ke fakatomalá, ʻoku tau fili ke liliu! ʻOku tau fakaʻatā ke liliu kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ki hotau tuʻunga lelei tahá. ʻOku tau fili ke tupulaki fakalaumālie mo fiefia—ʻa e fiefia ʻo e huhuʻi ʻiate Iá.

(Russell M. Nelson, “Te Tau Lava ʻo Fai Lelei Ange pea Toe Lelei Ange,”Ensign pe Liahona, Mē 2019, 67)

Ko e fakatomalá ko e tafoki mei he angahalá pea ʻunu ke ofi ange ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Fakatomala, Fakatomala,” scriptures. ChurchofJesusChrist.org).

  • Naʻá ke hiki nai ʻa e fakatomalá ki hoʻo lisi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku nau ʻomi ʻa e fiefiá kiate koé? Ko e hā hono ʻuhinga?

Fakaafeʻi e kau akó ke toe tānaki atu ʻenau ngaahi fakakaukau ki he fakatomalá ʻaki hono vahevahe ʻenau ngaahi talí meí he ʻekitivitī teuteu ʻa e tokotaha akó kuo fokotuʻu atú. Fakakaukau pe ko e fē e ngaahi fehuʻi ʻe lelei taha ke aleaʻi mo e kalasí, ke vahevahe ʻa e ngaahi talí ʻo ʻikai ʻilo ʻe ha taha pe ko hai naʻá ne talí, pe fakaʻaongaʻi ko ha fakakaukauloto pē kiate kita ke hiki fakatāutaha ʻe he kau akó ʻi heʻenau tohinoa akó.

  • Kapau naʻe ʻikai ke ke fakakaukau ko e fakatomalá ko ha meʻa ia ʻokú ne ʻomi ʻa e fiefiá kiate koe, ko e hā ha ngaahi ongo pe ongo fakaeloto ʻoku maʻu ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ki he fakatomalá? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā nai ʻe ʻikai ongoʻi fiefia vave maʻu ai pē ha taha ‘i haʻane fakatomalá?

Fakalaulauloto ki ha faʻahinga fehuʻi pē ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e fakatomalá. ʻI he konga kimui ʻo e lēsoní, te ke maʻu ai ha faingamālie ke fekumi ki ha tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.

“Mou fakatomala. … Mou teuteu ʻa e hāʻeleʻanga ʻo e ʻEikí.”

Ke tokoni ki hono teuteuʻi e kakaí ke nau tali ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe fakaafeʻi kinautolu ʻe Sione Papitaiso ke nau fakatomala (vakai, Mātiu 3:1–3).

ʻI he lēsoni kimuʻá, naʻá ke ako ai ʻa e meʻa naʻe lekooti ʻe Maʻake mo Mātiu fekauʻaki mo Sione Papitaisó. Naʻe fakakau ʻe Luke ha toe fakaikiiki fekauʻaki mo Sione. Lau ʻa e Luke 3:10–14, ʻo kumi ki he founga naʻe tokoniʻi ai ʻe Sione ʻa e kakaí ke nau fakatomalá.

  • Ko e hā ‘a e ngaahi liliu naʻe fakaafeʻi ʻe Sione ke fai ʻe he kakaí?

  • Naʻe mei tokoni fēfē nai ʻa e ngaahi liliu ko ʻení ki he kakaí ke nau tafoki mei he angahalá pea mateuteu ke tali mo muimui ʻia Sīsū Kalaisí?

Ako ‘a e fakamatala ko ʻeni meia Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní. ʻI hoʻo fai iá, tokanga ki he meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní fekauʻaki mo e fakatomalá pea mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí.

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻení pe ʻai ia ko ha laʻipepa tufa maʻá e kau akó.

ʻĪmisi
Official portrait of President Russell M. Nelson taken January 2018

ʻOku tokolahi fau ‘a e kakai ʻoku nau lau ‘a e fakatomalá ko e tautea—ko ha meʻa ke fakaʻehiʻehi mei ai tukukehe pē ʻa e ngaahi tūkunga mafatukitukí. Ka ʻoku fakatupu e ongoʻi tautea ko ʻení ʻe Sētane. ʻOkú ne feinga ke taʻofi kitautolu mei heʻetau hanga kia Sīsū Kalaisi, ʻoku tuʻu ʻo mafao mai Hono toʻukupú, ʻo ʻamanaki mo loto-fiemālie ke fakamoʻui, fakamolemoleʻi, fakamaʻa, fakamālohia, fakahaohaoa, pea mo fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu.

Ko e foʻi lea fakatomalá ʻi he Fuakava Foʻou Faka-Kalisí ko e metanoeo. ʻOku ʻuhinga e lea pipiki mei muʻa ko e meta- ko e “liliu.” Ko e foʻi lea pipiki mei mui ko e -noeo ʻoku fekauʻaki ia mo e ngaahi foʻi lea faka-Kalisi ʻoku ʻuhinga ko e “ʻatamai,” “ʻilo,” “laumālie,” mo e “mānava.”

Pea, ko e taimi ʻoku kole mai ai ʻa Sīsū kiate koe mo au ke ta “fakatomalá,” [ Luke 13:3, 5 ], Ko ʻEne fakaafe ia ke liliu ʻetau fakakaukaú, ʻetau ʻiló, hotau laumālié—naʻa mo e founga mānavá. Ko ʻEne kole ia ke liliu e anga ʻo ʻeta ʻofá, fakakaukaú, ngāué, fakaʻaongaʻi hota taimí, tōʻonga ki hota uaifí, akoʻi ʻeta fānaú, pea naʻa mo hono tokangaʻi hota sinó.

ʻOku hala ha meʻa ʻe toe fakatauʻatāina ange, fakaʻeiʻeiki ange, pe toe mahuʻinga ange ki heʻetau fakalakalaka fakafoʻituituí ka ko e tokanga fakaʻaho maʻu pē ki he fakatomalá. Ko e fakatomalá ʻoku ʻikai ko ha meʻa pē ʻoku hoko; ka ko e ngāue. Ko e kī ia ki he fiefiá mo e nonga fakaʻatamaí. Ko e taimi ʻoku fakatahaʻi ai mo e tuí, ʻoku malava leva ʻe he fakatomalá ʻo fakaʻatā ke tau maʻu ʻa e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

Tatau ai pē pe ʻokú ke ngaʻunu ‘osikiavelenga atu ʻi he hala ʻo e fuakavá, humu pe mavahe mei he hala ʻo e fuakavá, pe ʻikai toe lava ʻo sio ki he hala ʻo e fuakavá mei he tuʻunga ʻokú ke ʻi ai ‘i he taimi ní, ʻoku ou kole atu ke ke fakatomala. Aʻusia ‘a e mālohi fakaivia ʻo e fakatomala fakaʻaho—ʻo e fakahoko mo toe kiʻi lelei ange ʻi he ʻaho takitahá.

(Russell M. Nelson, “Te Tau Lava ʻo Fai Lelei Ange pea Toe Lelei Ange,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 67)

  • Ko e hā ha meʻa ʻoku makehe kiate koe mei he ngaahi akonaki ʻa Palesiteni Nalesoni fekauʻaki mo e fakatomalá mo Sīsū Kalaisí?

Fakakaukau ke fakaafeʻi ‘a e kau akó ke nau fakakaukauloto ʻoku tuʻu mafao mai e toʻukupu ʻo e Fakamoʻuí, ʻo ʻamanaki ke tokoni, fakamolemoleʻi, fakamoʻui, mo fakamālohia kinautolu. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukauloto ki he fiefia ʻokú Ne finangalo ke nau aʻusia ʻi heʻenau feinga ke fakatomalá.

  • Ko e fē ha taimi kuó ke siotonu ai ʻi hoʻo moʻuí pe niʻihi kehé ki he ngaahi tāpuaki ʻo e fakatomalá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fuʻu ʻamanaki lelei ai e Fakamoʻuí ke tau fakatomala pea finangalo lelei ke fakamolemoleʻi kitautolú?

ʻI he ngaahi miniti siʻi ka hokó, te ke fili mo ako ha tafaʻaki pau ʻo e fakatomalá ʻe tokoni atu ke ke ofi ange ai mo hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí, maʻu ha faingamālie lahiange ke maʻu Hono mālohí mo e melinó, pea ongoʻi ha fiefia ‘oku toe mahulu ange. Ko e ngaahi tafaʻaki pau ʻeni ʻo e fakatomalá te ke ala fie maʻu ke akó. Fili ha taha ʻo e ngaahi meʻá ni ke ke ako, pe ako haʻo fehuʻi pē ʻaʻau fekauʻaki mo e tefito ʻo e fakatomalá.

Fakakaukau ke vakai ki he ngaahi fehuʻi ʻa e kau akó fekauʻaki mo e fakatomalá naʻa nau fakalaulauloto ki ai kimuʻa pea fakaʻaongaʻi kinautolu ʻo fetongi, pe tānaki atu ki ai, ʻa e ngaahi fehuʻi ako ko ʻení.

  • Te u fakatomala fēfē nai?

  • Te u maʻu fēfē nai ha fiefia lahi ange ʻi he fakatomalá?

  • Te u lava fēfē nai ʻo ikunaʻi ʻa e ilifia ‘i he fakatomalá?

  • Ko e hā nai ha meʻa ʻe hoko ʻi he tokanga ki he fakatomala fakaʻaho maʻu peé, pe ko e hā hano fakafōtunga ‘i heʻeku moʻuí?

Ko ha ngaahi maʻuʻanga tokoni pau ʻeni ke tokoni atu ke fakaloloto e mahino ʻokú ke maʻu ki he fakatomalá. ʻOku maʻu atu ʻeni ʻi he ChurchofJesusChrist.org pe ʻi he Gospel Library app. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ke tataki ʻaki hoʻo ako ʻa e tafaʻaki ʻo e fakatomalá kuó ke filí. Fakakaukau ke hiki ha fakamatala mo fakaʻilongaʻi e ngaahi fakaikiiki ʻokú ke pehē ʻoku mahuʻinga tahá.

Fakakaukauʻi pe ko e fē ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku maʻú pea ʻe lelei taha ke ʻoange ki he kau akó. Kapau ʻe fie maʻu, fakaʻaliʻali ki he kau akó ʻa e founga ke kumi ʻaki ʻa e ngaahi fakamatala kehekehe naʻe ʻomaí.

  • Ki Hono Fakamālohia ʻo e ToʻuTupú [kiʻi tohi, 2011), “Fakatomala,” 29–30

  • Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Fakatomala,” “Fakamolemole,” topics.ChurchofJesusChrist.org

  • Topical Guide, “ Fakatomala, Fakatomala,” scriptures. ChurchofJesusChrist.org

  • Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Fakatomala, Fakatomala,” scriptures. ChurchofJesusChrist.org

  • Ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí hangē ko Lāsolo M. Nalesoni, “Te Tau Lava ʻo Fai Lelei Ange pea Toe Lelei Ange,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 67–69

  • Dale G. Renlund, “Fakatomala: Ko ha Fili Fakafiefia,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2016, 121–24

Fakakaukau ke ʻai ʻa e kau akó ke nau ngāue tauhoa pe fakakulupu iiki ke aleaʻi mo feakoʻiʻaki ʻa e meʻa kuo nau akó. Te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻá ke ako mei hoʻo aʻusiá?

  • Ko e hā ha faleʻi te ke fai ki ha taha ʻoku fāifeinga ke mahino kiate ia ʻa e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke ne fakatomalá? Ko e hā ha meʻa te ke fie maʻu ke nau ʻilo mo mahino kiate kinautolu fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

  • Ko e hā kuó ne tokoniʻi koe ke ke fakatupulaki pe fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki he fiefia ʻo e fakatomalá ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisí?

Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Luke 3:7 . Ko e hā naʻe ui ai ʻe Sione ʻa e kakaí ko ha “toʻu tangata ʻo e ngaahi ngata fekai”?

Ko e ngata fekai Palesitainé ʻa e ngata huhu kona taha naʻe lahi ʻene ʻasi ʻi ʻIsilelí. Ko e fanga ngata fekai ko ʻení ʻoku nau lahi ʻasi he poʻulí pea ʻoku nau faʻa ʻoho ʻaki ʻenau tomuʻa toitoi pea nau toki heke mai ki he meʻa ʻoku nau ʻohofí. ʻI he taimi ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku fakamanamanaʻi kinautolú, ʻe takatakai ʻe he ngata fekaí hono sinó, sisī, pea ʻohofi hono filí. Ko e meʻa tatau pē, naʻe ongoʻi ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí naʻe fakamanamanaʻi kinautolu ʻe Sione koeʻuhí naʻá ne tohoakiʻi ʻa e kakai tokolahi mei heʻenau ngaahi akonaki halá.

Luke 3:8 . Ko e hā ʻa e “ngaahi fua ʻoku ngali mo e fakatomalá”?

ʻOku faʻa fakataipe ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻa e kakai ʻi he folofolá ki he ʻakau ʻoku fua lelei pe fua kovi. Ke “fakahā ʻa e ngaahi fua ʻoku ngali mo e fakatomalá” ‘oku ‘uhinga ia ke liliu ʻetau ngaahi holí mo e tōʻongá ke muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e ʻOtuá.

Luke 3:12 . Ko e hā ʻa e kau tānaki tukuhau?

ʻI Loma he kuonga muʻá, naʻe hoko e kau tānaki tukuhaú ko e niʻihi ʻoku nau tānaki ʻa e tukuhaú maʻá e puleʻanga Lomá. Naʻe angamaheni ʻaki hono fehiʻanekinaʻi ʻe he kau Siú ʻa e kau tānaki tukuhaú, koeʻuhí naʻe lau kinautolu ʻe he kakaí ko ha kau lavaki ki honau puleʻangá pea koeʻuhí naʻa nau faʻa ʻeke ha paʻanga lahi ange ʻi he paʻanga tukuhau naʻe fie maʻú mei he kakaí (vakai, Liliu ʻa Siosefa Sāmita, Luke 3:19–20 [ʻi he Bible appendix]; Luke 3:12–13). Naʻe tali loto fiemālie ʻe ha kau tānaki tukuhau ʻe niʻihi ʻa e ongoongoleleí (vakai, Mātiu 9:9–10 ; Luke 19:1–10 ; Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ Tangata Tānaki Tukuhau,” scriptures. ChurchofJesusChrist.org).

ʻOku fakahaofi nai kitautolu ʻe he fakatomalá?

ʻĪmisi
Official portrait of Elder Dieter F. Uchtdorf of the Quorum of the Twelve Apostles, 2006. Called as Second Counselor in the First Presidency, 3 February 2008. Made official portrait in 2008 replacing portrait taken in 2004.

ʻOku ʻikai ko e fakatomalá pē ʻokú ne fakahaofi ʻa e tangatá. Ko e taʻataʻa ʻo Sīsū Kalaisí ʻokú ne fakahaofi kitautolú. ʻOku ʻikai ko ʻetau liliu fakamātoato mo moʻoni pē ʻo e ʻulungāngá ʻe fakamoʻui ai kitautolú, ka “ʻi he ʻaloʻofa ʻa [hotau] fakamoʻuí, ʻo ka hili [ʻetau] fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻe ala faí” ( 2 Nīfai 25:23). Ka, ko e fakatomala moʻoní, ko e meʻa ia ʻoku fie maʻu kae lava ke hoko mai ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá ki heʻetau moʻuí. ʻOku hanga ʻe he fakatomala moʻoní ʻo ʻai “ha ʻaho ngingila [ki tuʻa] mei he pō fakapoʻuli tahá” (Spencer W. Kimball, The Miracle of Forgiveness [1969], 362).

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Tuʻunga ʻo e Foki Lelei Maí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 100)

ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko ha founga ʻe taha ke ako ai ʻe he kau akó ha tafaʻaki pau ʻo e fakatomalá

ʻOange ki he kau akó ʻa e fehuʻi ko ʻení:

Fakakaukauloto ʻoku ongoʻi ʻe hoʻo pīsopé hangē ʻoku ʻikai lelei ki he toʻu tupu ʻi ho uōtí ʻenau fakakaukau ki he fakatomalá. ʻI he teuteu ki ha fakataha alēlea fakauooti ʻa e toʻu tupú, te ne kole atu ke ke haʻu mateuteu mo ha ngaahi fehuʻi mo ha tali mei he fakakaukau ʻa e toʻu tupú fekauʻaki mo e tefito ʻo e fakatomalá. ʻE fakaʻaongaʻi leva ʻe he kau pīsopelikí ʻa e ngaahi tefito ko ʻení ke faʻu ʻaki ha fakataha lotu ke tokoni ki he toʻu tupú. Ngāue fakafoʻituitui pe tokoni atu ho kaungāakó, ke faʻu ha ngaahi fehuʻi mo ha ngaahi tali fekauʻaki mo e fakatomalá ʻokú ke ongoʻi ʻe ʻaonga taha ki he toʻu tupu ʻi ho uōtí. Fakakau ʻi hoʻo ngaahi talí ha ngaahi potufolofola pau mo ha ngaahi lea fakapalōfita ʻe tokoni ke ʻilo mo mahino ki he toʻu tupú.

Paaki