Seminelí
Maʻake 2:1–12


Maʻake 2:1–12

ʻOku Fakamoʻui ʻe Sīsū ha Tangata Naʻe Mahaki Tete

ʻĪmisi
Ko e ʻafio ʻa Sīsū Kalaisi ki ha tangata ʻoku tokoto ʻi he kelekelé ʻi Hono ʻaó. ʻOku kofukofuʻi ʻa e tangatá ʻaki ha kafu pea ʻokú ne puke ʻi he mahaki teté. Naʻe tukutukuhifo ʻa e tangata puké ʻe ha ngaahi kaungāmeʻa ʻi ha ava ʻi he ʻató ko e fakaʻamu ke fakamoʻui ia. ʻOku tā fakatātaaʻi ʻa e mafao atu e toʻukupu ʻo Kalaisí ki he tangatá. ʻOku ʻi ai ha kau ʻaposetolo pe kau ākonga kehe ʻoku nau ʻi ai mo Kalaisi.

Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻEne malava ke fakamoʻui fakatuʻasino mo fakalaumālie e kakaí ʻaki hono fakamoʻui ha tangata mahaki tete (mamatea) mo fakamolemoleʻi ia mei heʻene ngaahi angahalá. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke fakatupulaki hoʻo mahino ʻe lava ke fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e ngaahi vaivaí.

Teuteu ʻa e tokotaha akó: Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻe maʻu ai ʻe ha taha ʻoku nau ʻiloʻi ha tāpuaki naʻe fie maʻu mei he ʻOtuá. Naʻe uesia fēfē ʻe he tāpuaki ʻo e tokotaha ko ʻení ʻa e kakai kehé, hangē ko e ngaahi kaungāmeʻá mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí? Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa ne nau ako ʻi heʻenau mamata ki he meʻa naʻe fai ʻe he Fakamoʻuí maʻá e tokotaha ko iá.

Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó

Ko e hā ha meʻa te ke loto-fiemālie ke fakahokó?

ʻI he tūkunga ko ʻení, fakakaukau ke tānaki atu ha ngaahi fakaikiiki pau ke fakafemoʻuekinaʻi lelei ange ki ai e kau akó. ʻE lava ke hoko e ngaahi fakaikiikí ni ko e hā hono puké, vave ʻo e fiemaʻu ke fakahoko e faitoʻó, pe ko e meʻa ʻe fiemaʻu ki he faitoʻó.

Fakakaukauloto ʻoku faingataʻaʻia ha taha ʻokú ke ʻofa ai ʻi ha fokoutua fakatuʻutāmaki ki he moʻuí pea ʻoku fiemaʻu ki ai ha faitoʻo makehe pea ko e toketā pē ʻe taha te ne lava ʻo fakahaofi iá. Ko e hā nai ha meʻa te ke loto fiemālie ke fakahoko ke maʻu ai ha tokoní? Ko e hā nai ha meʻa te ke fakahoko kapau naʻe fonu e taimi-tēpile ʻa e toketaá pe naʻe nofo ʻa e toketaá ia ʻi ha fonua kehe?

Mahalo ʻe loto fiemālie ʻa e kakaí ke nau feinga mālohi ke maʻu ʻa e fakamoʻuí maʻanautolu pe ko honau ngaahi ʻofaʻangá. Neongo ʻoku faʻa faitoʻo ʻa e ngaahi mahaki fakaesinó ʻe ha kau mataotao taukei, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi mahaki fakalaumālie ʻe toki lava pē ke fakamoʻui kakato ʻe Sīsū Kalaisi. Hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e meʻa ʻokú ke tui ko e niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi meʻá ni.

ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakalaulauloto ki he meʻa te ke lava ʻo fakahoko ke tokoniʻi ai e niʻihi ʻokú ke ʻofa aí pea mo koe ke haʻu kia Kalaisi ke maʻu ha tokoni ko Ia pē te Ne lava ʻo foakí.

“ʻA e tokotaha naʻe mahaki teté”

Ko ha taukei te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke ʻilo lahi ange ʻi hoʻo ako ʻa e ngaahi fakamatala fakafolofolá ko haʻo lau mei he tafaʻaki ʻo e kakai kehekehe ʻi he talanoá. ʻI hoʻo fakahoko iá, kiʻi taʻofi maʻu pē ke ke feinga ke fakakaukauloto ki he meʻa naʻe ongoʻi pe fakakaukau ki ai ʻa e tokotaha ko iá ʻi ha ngaahi meʻa kehekehe ʻi he talanoá.

Ke akoako fakahoko ʻa e taukei ako ko ʻení, fili ha taha ʻo e kakai ko ʻení ke tokanga taha ki ai ʻi hoʻo ako ʻa e talanoa ko ʻeni ʻo e akonaki ʻa Sīsū ʻi Kapaneumé:

Ke tokoni ki he kau akó ke nau ako mei ha ngaahi fakakaukau kehekehe, fakakaukau ke vahevahe kinautolu ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu pea kole ki he tokotaha ako takitaha ʻi ha kulupu ke nau tokanga taha ki ha tokotaha kehe ʻi he talanoá.

  • Ko ha tangata mamatea (ko e “mahaki teté” ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻi he talanoa ko ʻení ʻoku ʻuhinga ia naʻá ne mamatea)

  • Ko e taha ʻo e kakai ʻe toko fā naʻa nau fata ʻa e tangata mamateá

  • Ko e taha ʻo e kakai ʻi he falé naʻe fakafanongo kia Sīsū

Lau ʻa e Maʻake 2:1–3, ʻo fakakaukauloto ko koe ʻa e tokotaha naʻá ke fili ke tokanga taha ki aí.

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ngaahi kulupu tautau toko tolú.

  • Ko e hā ha ngaahi faingataʻa, kapau naʻe ʻi ai, ʻokú ke pehē naʻe fehangahangai mo e tokotaha ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe mamata, fanongo, fakakaukau, mo ongoʻi ʻe he tokotaha ko ʻení?

  • Ko e hā naʻe mei ʻamanaki ʻa e tokotahá ni ke maʻu mei honau taimi mo Sīsū Kalaisí?

Lau ʻa e Maʻake 2:4, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fakahoko ʻe kinautolu naʻa nau fata ʻa e tangatá ke ʻave ia ke ofi kia Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie mamata foki ʻi he foʻi vitiō “Ko e Fakamolemoleʻi ʻe Sīsū e Ngaahi Angahalá mo Fakamoʻui ha tangata ne Mahakitete,” ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org, mei he taimi 0:00 ki he 1:07.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe toko tolu pe lahi ange, taha ki he tokotaha takitaha ʻi he talanoá, ke tali leʻolahi ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā nai naʻe fakakaukau mo ongoʻi ʻe he tokotaha naʻá ke filí ʻi he momeniti ko ʻeni ʻi he talanoá? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā nai naʻa nau ʻamanaki ʻe fakahoko pe lea ʻaki ʻe Sīsuú?

Lau ʻa e Maʻake 2:5 ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe Sīsū ki he tangatá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau kulupu tautau toko tolú.

  • Ko e hā ʻe ngali fakaʻohovale ai e folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he veesi 5 ki he tokotaha naʻá ke tokanga taha ki aí?

Naʻe fehuʻia ʻe ha niʻihi ʻo e kakai naʻe ʻi he meʻá ni ʻa e mafai ʻo e Fakamoʻuí ke fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi angahalá. Lau ʻa e Maʻake 2:6–12, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ke fakahaaʻi ʻaki Hono mafai ke fakamolemoleʻí. ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “Foha ʻo e tangatá” ʻi he veesi 10 ki he hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e “Tangata ʻo e Māʻoniʻoní,” ʻa ia ko e ʻOtua ko e Tamaí (vakai, Mōsese 6:57). Mahalo te ke fie hokohoko atu hono mamataʻi e vitiō “Ko e Fakamolemoleʻi ʻe Sīsū e Ngaahi Angahalá mo Fakamoʻui ha tangata ne Mahakitete” mei he taimi 1:07 ki he 2:57.

  • Fakakaukau ki he tokotaha naʻá ke tokanga taha ki ai ʻi he fakamatalá. ʻOkú ke fakakaukauloto ki he tali ʻa e tokotaha ko ʻení ki he meʻa naʻe folofola ʻaki mo fai ʻe he Fakamoʻuí?

  • Ko e hā naʻá ke ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo tokanga taha ki ha taha pau ʻi he talanoá?

Ko e mālohi ʻo Sīsū Kalaisi ke faifakamoʻuí

Ko e moʻoni ʻe taha mahalo naʻá ke ʻilo ʻi hoʻo ako ʻa e fakamatala ko ʻení ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mālohi ke fakamoʻui fakatuʻasino mo fakalaumālie kitautolu.

Naʻe fakamoʻoni ‘a Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene hoko kimuʻa ko ha mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, ki he mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fakamoʻui e mahaki fakalaumālié.

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, 2006. Uiuiʻi ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻaho 3 ʻo Fēpueli 2008. Tā fakaʻofisiale ʻi he 2008 ʻo fetongi e tā naʻe faitaaʻi ʻi he 2004.

Taimi ʻe niʻihi ʻoku hoko mai ʻa e mahamahaki fakalaumālié ko e ola ʻo e faiangahalá pe ngaahi kafo fakaelotó. …

Naʻa mo e ngaahi matakafo fakalaumālie loloto tahá—ʻio, neongo ʻene hā ngali he ʻikai ha ʻutu ʻe hakeá—ka ʻe kei lava pē ke fakamoʻui ia.

Siʻoku kaungāmeʻa ʻofeina, ʻoku ʻikai ke mole ʻi hotau kuongá ni ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻE lava ʻe he toʻukupu faifakamoʻui ʻo e Fakamoʻuí ʻo liliu ʻetau moʻuí ʻi he kuongá ni, hangē ko ia ʻi Hono taimí. Kapau te tau tui, te Ne ala mai ʻo puke hotau nimá, fakafonu hotau lotó ʻaki ʻa e maama mo e fakamoʻui fakalangí mo Ne folofola mai, “Tuʻu hake, pea toʻo ho mohengá, ʻo ʻalu” [ Sione 5:8 ].

(Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Fataki ʻo e Maama Fakalangí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2017, 78)

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi kafo fakalaumālie ʻe lava ke fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí?

Fakakaukau ke tohi ʻa e Ko Sīsū Kalaisi pē te Ne lava ʻo fakamoʻui kakato ʻa e ________ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi e kau akó ke nau fakafonu ʻa e konga ʻoku ʻataá.

  • ʻOku tāpuekina fēfē nai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo ʻilo te Ne lava ʻo fakamoʻui ʻa e ngaahi kafo fakalaumālié?

Fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi ko ʻeni ʻoku fekauʻaki mo e moʻoni ko ʻení. Fakakaukau ke lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoa akó.

  • ʻOku ʻi ai nai ha ngaahi kafo fakalaumālie ʻi hoʻo moʻuí ʻoku fiemaʻu ke fakamoʻui?

  • Te ke fekumi fēfē nai ki he mālohi faifakamoʻui ʻo Kalaisí?

  • ʻOkú ke ʻiloʻi nai ha taha kehe ʻokú ne fiemaʻu ʻa e mālohi faifakamoʻui ʻo Sīsū Kalaisí? Ko e hā nai te ke lava ʻo fakahoko ke tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu iá?

Fakamoʻoni ki he ʻofa ʻoku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi kiate kitautolu takitahá pea mo Hono mālohi ke fakamoʻui kitautolú.

Vahevahe e meʻa naʻá ke akó

ʻI hoʻo ako e ngaahi fakamatala kehe ʻi he folofolá ʻi he taʻu ní, fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e taukei ʻo e tokanga taha ki ha kakai pau. Mahalo ʻe tokoni ke toutou lau tuʻo lahi ha potufolofola, ʻo fakalaulauloto ki he meʻa naʻe ako ʻe he kakai kehekehe ʻi he talanoá.

Fakakaukauloto ʻoku fiemaʻu ʻe he tokotaha naʻá ke tokanga taha ki aí ʻi hoʻo ako ʻa e fakamatala ko ʻení ke fakamatalaʻi ki ha kaungāmeʻa ʻa e meʻa ne nau fakamoʻoniʻi mo ongoʻi ʻi he ʻaho ko iá. Tuku ha taimi ke hiki ʻi hoʻo tohinoa akó ʻa e founga ʻokú ke sioloto ai ki heʻenau fakamatalaʻi fakaʻāuliliki ʻa e meʻa ne nau aʻusiá. Fakakau ʻa e meʻa ʻokú ke pehē naʻa nau ako mo ongoʻi fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá

ʻE lava nai ʻe heʻeku tuí ʻo tākiekina e niʻihi ʻoku ou ʻofa aí?

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Sī Hongi (Samu) Uongo ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā fakaʻofisiale ʻo ʻEletā Chi Hong (Sam) Wong. Faitaaʻi ʻi Māʻasi 2017.

ʻOku ou fie vahevahe atu ha taha ʻo e ngaahi koloa fufū ʻoku ʻi he talanoa fakafolofola ko ʻení. ʻOku hā ia ʻi he veesi 5: “ʻI he mamata ʻa Sīsū ki heʻenau tuí” (tānaki atu e fakamamafá). Ne teʻeki ai ke u fakatokangaʻi ʻeni kimuʻa—ki heʻenau tuí. ʻE tokoni hono fakatahaʻi ʻetau tuí ke lelei ai ʻa e niʻihi kehé.

Ko hai e kakai naʻe folofola ki ai ʻa Sīsuú? Lava pē ke kau ai ʻa e toko fā ne nau fata e tangata mahaki teté, tokotaha tonu ko iá, kakai ne lotua iá mo kinautolu kotoa ne ʻi ai ʻo fakafanongo ki he malanga ʻa Sīsuú mo nau fiefia loto pē ʻi he mana ʻe hoko vave maí. ʻE lava ke kau ki ai ʻa e malí, mātuʻá, foha pe ʻofefine, faifekau, palesiteni kōlomú, ha palesiteni Fineʻofá, pīsopé, pe kaungāmeʻa mei ha feituʻu mamaʻo. Te tau lava kotoa ʻo fetokoniʻaki. ʻOku totonu ke tau femoʻuekina maʻu pē ʻi he fekumi ke fakahaofi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

(Chi Hong [Sam] Wong, “Uouangataha ʻi he Fakahaofí,” Ensign pe Liahona,Nōvema 2014, 16)

Ko e hā naʻe fakamoʻoniʻi ʻe Sīsū ki he kau tangata tohí ʻaki ʻEne fakamoʻui fakatuʻasino e tangatá?

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo pehē:

ʻĪmisi
Tā ʻo e ʻulu mo e uma ʻo ʻEletā Pulusi R. Makongikī.

Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū mo e “kau toketā ʻo e laó” ʻa ia ne ʻi ai he taimi ko iá he ʻikai mo ha toe taha ka ko e ʻOtuá pē te Ne lava ʻo fakamolemoleʻi e ngaahi angahalá. ʻO hangē, ko ʻEne hoko ko ha fakamoʻoni pau mo mālohi naʻe ʻiate Ia ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá, … naʻe fai ʻe Sīsū ʻa ia he ʻikai lava ke fai ʻe ha kākā—naʻá Ne fakamoʻoniʻi ʻa Hono mālohi fakalangí ʻi hono fakamoʻui e tangata kuo fakamolemoleʻí. Ki heʻene fehuʻí, ‘ʻOku fiemaʻu nai ha mālohi lahi ange ke fakamolemoleʻi e ngaahi angahalá ʻi hono fokotuʻu hake ʻa e mahakí pea ʻalú?” ʻoku tonu ke taha pē ʻa e talí! ʻOku nau taha pē; ko ia te ne lava ʻo fai ʻa e tahá, te ne lava ʻo fai ʻa e meʻa ʻe tahá.

(Bruce R. McConkie, Doctrinal New Testament Commentary [1973], 1:177–78)

Ngaahi ʻEkitivitī Fakalahi ki he Akó

Ko hono ʻomi ʻo e niʻihi kehé ki he Fakamoʻuí

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke muimui ki he sīpinga ʻa e kakai ʻe toko fā naʻa nau fakapapau ke ʻomi ʻa e tangata mamateá kia Kalaisí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha niʻihi pau ʻoku nau ʻofa ai ʻa ia ʻoku nau fiemaʻu tokoni ke haʻu ki he Fakamoʻuí pea faʻu ha palani ke tokoniʻi kinautolu. Mahalo te nau fakakaukau ke fakakau ha niʻihi kehe ʻi heʻenau palaní, ʻo hangē pē ko hono tokoniʻi ʻe ha niʻihi ʻo laka hake ʻi he toko tahá ʻa e tangata mahaki teté. ʻE lava ke tokoni ʻa e fakamatala ʻa ʻEletā Uongo ʻi he konga “Fakamatala Fakamahinó mo e Puipuituʻá” ʻo e lēsoni ko ʻení (pe ko ʻene leá kakato) ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e mahuʻinga hono fakatahaʻi ʻenau tuí mo e tui ʻa e niʻihi kehé’.

Ko Hono Tokoni‘i e Niʻihi Kehé

Fakakaukau ke huluʻi e vitiō “Vaʻe ʻo Teitoní” (3:02), ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org. ʻOku hā ʻi he vitiō ko ʻení ʻa e talanoa ʻo ha kiʻi tamasiʻi taʻu 13 naʻá ne tokoniʻi hono kaungāmeʻa ne mahaki teté ke kau ʻi ha feʻauhi. Hili hono huluʻi e vitioó, fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki hono mahuʻinga ʻo hono tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau fakahoko e meʻa ʻoku teʻeki ai ke nau mālohi feʻunga ke fakahoko maʻanautolú. Te nau lava ʻo fakakaukau ki ha ngaahi sīpinga ʻo hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé, hangē ko hono fakaafeʻi ha ngaahi kaungāmeʻa ki he lotú pe ki he temipalé ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau ō ʻiate kinautolu peé.

Paaki