Ako ki he Naunau Fakalēsoní
Ako ki he Ngaahi Siví


“Ako ki he Ngaahi Siví,” Ako ki he Naunau Fakalēsoni ʻa e Seminelí (2022)

“Ako ki he Ngaahi Siví,” Ako ki he Naunau Fakalēsoni ʻa e Seminelí

ʻĪmisi
kau akó ʻi he ngaahi tesí

Ako ki he Ngaahi Siví

Ko e siví ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e akó. Naʻe fakamamafaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mahuʻinga ʻo e ngaahi siví, ʻi he akó.

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

Ko e moʻoni ʻoku mahuʻinga ʻa e toutou siví ki he akó. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe ha sivi ʻoku ola leleí ke fakafehoanaki ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau ʻiló pea mo e meʻa kuo tau ʻosi ʻilo fekauʻaki mo ha kaveinga pau; ʻokú ne toe ʻomi foki mo ha makatuʻunga ʻe lava ke tau fakafuofuaʻi ai ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau akó mo e fakalakalaká.

Pea ʻoku tatau pē ia mo e hoko ʻa e ngaahi sivi ʻi he moʻui fakamatelié ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻetau fakalakalaka taʻengatá. Neongo ia, ka ʻoku mālie foki ʻa e ʻikai ke ʻasi ʻa e foʻi lea ko e test ʻi he fakamatala fakafolofola ʻo e ngaahi folofola ʻoku tau fakaʻaongaʻí ʻi he Lea Faka-Pilitāniá. Ka, ʻoku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea hangē ko e siviʻi, vakaiʻi, mo e ʻahiʻahiʻi ke nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi sīpinga lahi ʻo hono fakahaaʻi totonu ʻetau ʻilo fakalaumālié, mahinó, mo e mateakiʻi ʻa e palani taʻengata ʻo e fiefia ʻa ʻetau Tamai Hēvaní mo ʻetau malava ke feinga ki he ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. (David A. Bednar, “Te Tau Siviʻi ʻa Kinautolu,” Liahona, Nōvema 2020, 8)

ʻE lava ke tokoni ha sivi angamaheni ʻi he seminelí ke fakahaaʻi ʻe he kau akó ʻenau ʻilo fakalaumālié, mahinó, mo e mateaki ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke tokoni ʻa e faʻahinga sivi mahuʻinga ko ʻení ke ʻilo lahi ange ai ʻa e kau akó ki he meʻa ʻoku nau akó mo e founga ʻoku nau tupulaki aí.

ʻE lava ke hoko ʻa e ʻilo ko ʻení ko ha aʻusia fakafiefia mo fakaʻaiʻai pea ʻe lava ke fakaafeʻi mai ai ha fakahā fakataautaha lahi ange ki he moʻui ʻa e kau akó. ʻE lava foki ke tokoni ki he kau akó ke faʻu ha ngaahi palani ki he tupulaki mo e ako ʻi he kahaʻú. ʻOku kau ʻi he ngaahi sīpinga ʻe niʻihi ʻo e ngaahi ʻekitivitī ki he siví ʻi he naunau fakalēsoni ʻa e seminelí ʻa e ngaahi lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó,” ngaahi lēsoni fakataukei fakatokāteliné (kau ai e fakamanatu ʻo e fakataukei fakatokāteliné), pea mo e ngaahi sivi ki he akó ʻi he konga takitaha ʻo e kalasí.

Ngaahi Lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó”

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻi he naunau fakalēsoni ʻa e seminelí, te ke maʻu ai e ngaahi lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó.” ʻOku fakataimi-tēpileʻi ʻa e ngaahi lēsoni ko ʻení ʻi he uike ʻe fā ki he ono kotoa pē pea ʻoange ki he kau akó ha faingamālie ke nau fakakaukau fakalelei ai ki heʻenau akó. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi lēsoni ko ʻení ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e tokāteline kuo nau ako ʻi he kalasí; fakakaukau ki heʻenau ngaahi ongó, tōʻongá, mo e ngaahi holi fekauʻaki mo e palani ʻa e Tamai Hēvaní pea mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí; pea toe vakaiʻi e ngaahi palani pe ngaahi taumuʻa ʻoku nau ngāue ki aí ke fakaloloto honau tuʻunga fakaākongá mo ʻenau ului kia Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻikai lekooti ʻa e ola ʻa e tokotaha akó ʻi he ngaahi sivi ko ʻení ʻo hangē ko hono siviʻi ʻo e fakataukei fakatokāteliné. ʻOku fakataumuʻa ʻa e ngaahi sivi mahuʻinga ko ʻení ki he lelei ʻa e kau akó.

Neongo ko e tefitoʻi fatongia ʻo ha tokotaha ako ke fakafuofuaʻi ʻenau akó ʻi he ngaahi lēsoni ko ʻení, ka ʻe lava foki ke tokoni mo ha niʻihi kehe. ʻOku ʻi ai ha fatongia mahuʻinga ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hono tokoniʻi e kau akó ke nau fakafuofuaʻi pē kinautolú. ʻOku ʻikai ha takaua lelei ange ka ko e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni ke vakai lelei ʻa e kau akó ki heʻenau akó mo e tupulakí mo e founga ʻe lava ke hokohoko atu ai ʻenau fakalakalaká.

ʻE lava ke tokoni e kaungā kalasí ki honau toʻú ke fakafuofuaʻi ʻenau akó, pea te ke lava foki mo koe ko e faiakó. ʻI he taimi ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he kau akó ʻa e tokāteliné, mahalo ko ha taimi lelei ʻeni ke ngāue fakataha ai e kau akó ke akoako hono fakamatalaʻí pe fakatātāʻí. ʻI hoʻo hoko ko ha faiakó, mahalo te ke hoko ko ha maʻuʻanga tokoni lelei ke ʻoange ha fakamatala tokoni ki ha tokotaha ako ʻi he fakalakalaka ʻokú ne fakahokó pe fāinga ke fakahokó. Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi fakakaukau mei hono aleaʻí pe vahevahe ha ngaahi aʻusia mei hoʻo moʻuí ke tokoniʻi ha tokotaha ako. Ka neongo iá, manatuʻi ʻoku ʻikai totonu ke ke ʻamanaki ʻe lipooti atu ʻe he kau akó ʻenau ngaahi taumuʻá pe palaní kiate koe. ʻE lava ke mātuʻaki fakataautaha ha niʻihi ʻo e ngaahi taumuʻa mo e ngaahi palani ko ʻení. Kapau ʻoku ongoʻi fiemālie ha tokotaha ako ke fakamatala ʻene ngaahi palaní pe ngaahi taumuʻá kiate koe, fealēleaʻaki fakataha mo kinautolu, kae fakatokangaʻi foki ʻa e taimi ʻoku totonu ke fakahinohinoʻi ai ha tokotaha ako ke foki ki heʻene mātuʻá pe pīsopé pe palesiteni fakakoló.

Ko Hono Faʻu ha ʻEkitivitī ki he Siví ki ha Lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó”

ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe fiemaʻu ke ke liliu ʻa e ngaahi lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó” ʻaki hano faʻu ha ʻekitivitī sivi foʻou. Koeʻuhí ko e taimi-tēpile fakaakó, mahalo naʻe ʻi ai ha lēsoni naʻe ʻikai ako ʻe he kau akó ʻe toʻo mei ai ha lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó” ʻi he naunau fakalēsoni ʻa e seminelí. Pe mahalo naʻe ʻi ai ha lēsoni naʻe fuʻu mahuʻinga ki he kau akó ʻoku ʻikai ʻasi ia ʻi ha lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó.” ʻI he ngaahi meʻa pehení, ʻe fiemaʻu ke ke fetongi ha taha ʻo e ngaahi ʻekitivitī ʻi he lēsoni “Siviʻi Hoʻo Akó” ʻaki ha lēsoni te ke faʻu ke fakafuofuaʻi ʻaki e mahinó pe fakalakalaka ʻa e tokotaha akó ʻi he tefito ko iá.

ʻE lava ke tokoni atu e ngaahi sitepu ko ʻení ke ke faʻu ha ʻekitivitī sivi lelei.

Sitepu 1: Kamata ʻaki hano ʻiloʻi ha lēsoni te ke fie muimuiʻi. Ko e hā e faʻahinga ola naʻe nofotaha ai e lēsoní?

Naʻe nofotaha nai ia ʻi he meʻa ʻoku ʻilo mo mahino ki he kau akó? Naʻe fakamamafaʻi lahi ange nai ai ʻa e ngaahi ongo, tōʻonga fakakaukau, pe ngaahi holi ʻa e kau akó? Pe mahalo naʻe meimei nofotaha pē ia ʻi he ngaahi ʻulungaanga ʻo e kau akó? ʻE lava ke tokoni hono ʻiloʻi e faʻahinga ola ʻokú ke fie tokoni ke aʻusia ʻe he kau akó ke ke faʻu ha sivi te nau lava ʻo maʻu ha aʻusia lelei aí.

Sitepu 2: Fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke fai ʻe he kau akó ke tokoniʻi kinautolu ke nau vakai ki heʻenau tupulakí mo e akó. Manatuʻi ʻoku ʻikai ko ha meʻa ʻeni ia ʻoku fiemaʻu ke fakahaaʻi atu ʻe he kau akó kiate koe pe ki he kau ako kehé. ʻOku fiemaʻu pē ke hoko ia ko ha meʻa ʻoku tokoni ke nau vakai ai ki heʻenau fakalakalaka ʻi heʻenau akó. ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e ngaahi meʻá ni:

  • Ngaahi ola ki he ʻiló mo e mahinó: ʻE lava ke akoʻi pe fakamatalaʻi ʻe he kau akó ha fakakaukau fakatokāteline ʻi he leá pe tohí. ʻE lava ke hoko ʻeni ko ha tali ki ha tūkunga ʻa ia ʻe akoako fakamatalaʻi ai ʻe he kau akó ʻa e tokāteliné.

  • Ngaahi ola ki he ngaahi ongó, tōʻonga fakakaukaú, pe ngaahi holí: ʻE lava ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó ha kiʻi sivi fakataautaha mei ha lēsoni kimuʻa pea fakafehoanaki ʻenau ngaahi tali he taimi ní mo e ngaahi tali naʻa nau fai ʻi heʻenau ʻuluaki ako ʻa e lēsoní. ʻE malava pē ko ha tohinoa ʻoku nau toe vakaiʻi pe ko ha savea naʻa nau fakakakato pe toe fakakakato ke fakatokangaʻi e kehekehé.

  • Ngaahi ola fakaeʻulungāngá: ʻE lava ke toe vakaiʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa naʻa nau ongoʻi ke faí pe ko e palani naʻa nau faʻu ko e konga ʻo ha lēsoní. Te nau lava leva ʻo fakakaukau ki he founga kuo nau ngāueʻi ai ʻa e ongó pe fakahoko ʻa e palaní. ʻE lava ke vahevahe ʻe ha niʻihi tokosiʻi ʻo e kau akó ʻenau ngaahi aʻusiá kapau ʻoku ʻikai ke fuʻu fakataautaha. Te nau lava foki ʻo fakatātaaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻoku fiemaʻu ʻi he kalasí, hangē ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e polokalama FamilySearch Family Tree pe fakaʻaliʻali ha taukei ako folofola.

Sitepu 3: Fokotuʻu ha aʻusia fakaako ʻoku fakaʻatā ai e kau akó ke vakai ki he founga ʻenau fakalakalaká mo e akó. Kumi ha ngaahi founga ke ʻai ia ke fakamānako mo fakafiefia pea ʻoange ha taimi lahi ki he kau akó ke nau fakakaukau mo fakafuofuaʻi ʻenau fakalakalaká. Mahalo ʻe loto-mamahi ha kau ako ʻe niʻihi ʻi heʻenau fakalakalaka lolotongá. Fokotuʻu ha ngaahi faingamālie ʻoku ʻikai takiakiʻi ai e kau akó ke fakafehoanaki ʻenau fakalakalaká mo e niʻihi kehé. ʻOku totonu ke maʻu ʻe he kau akó ha taimi lahi ke kumi tokoni ai mei heʻenau Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku nau fakahoko leleí mo e founga te nau lava ʻo fakalakalaka aí. ʻOku totonu ke mahino ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke pehē ko e aofangatukú ʻa e ngaahi sivi ko ʻení. Ka ʻoku totonu ke poupouʻi maʻu pē ʻa e kau akó ke nau fakakaukau ki he sitepu hoko ʻi heʻenau akó.

Ngaahi Sivi Fakataukei Fakatokāteliné

ʻOku ʻomi ʻe he ongo sivi fakalūkufua ʻo e akó ʻi he seminelí ha faingamālie ke fakaʻaliʻali ai ʻe he kau akó ʻa e fakataukei fakatokāteliné. ʻOku lekooti ʻa e ola ʻa e tokotaha akó ʻi he ongo sivi ko ʻení. Neongo ʻoku fiemaʻu ke lavaʻi ʻe he kau akó ʻa e ongo sivi fakatouʻosi ko ʻení kae lava ke maʻu ʻa e maaka semineli ki he taʻu fakaakó, ka te nau lava ʻo toutou fakahoko ia ʻi he lahi taha te nau fiemaʻú. ʻOku totonu foki ke fai ʻe he kau faiakó ha liliu ʻuhinga lelei, hili ha fealeaʻaki mo e mātuʻá fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e kau akó, ki he founga hono fakakakato ʻe he kau akó ʻa e ngaahi sivi ko ʻení. Liliu e ngaahi sivi ko ʻení pe ngaahi founga ʻe lava ke fakakakato ai ʻe he kau akó ʻo ka fiemaʻu.

ʻOku kau ʻi he fakamatala fakalahi ʻo e tohi lēsoni ʻa e faiakó ha toe ongo fakamanatu lēsoni ki he sivi fakataukei fakatokāteliné. Ko e ngaahi aʻusia ʻeni ʻi he loki akó naʻe fakataumuʻa ke tokoni ki he kau akó ke nau toe fakamanatu fakataha ʻi he teuteu ki he siviʻi e akó. ʻOku totonu ke fai ʻa e ngaahi fakamanatu ko ʻení ʻi he taimi ʻoku fakataha tonu ai ʻa e kau akó pe ʻi he vitioó.

Aofangatukú

Fakakaukau ki he ngaahi lelei ʻo hono tokoniʻi e kau akó ke vakaiʻi maʻu pē ʻenau akó. ʻI hono ʻoange ha faingamālie ki he kau akó ke fakamatalaʻi ʻa e tokāteliné; fakakaukau ki heʻenau ngaahi ongó, tōʻonga fakakaukaú mo e ngaahi holí; pea toe vakaiʻi e ngaahi palani pe ngaahi taumuʻa ʻoku nau ngāueʻí, ʻe tokoniʻi ai kinautolu ʻi heʻenau feinga ke hoko ʻo hangē ange ko Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻomi foki ʻe he ngaahi lēsoni fakafuofuaʻí ha faingamālie ki he Laumālie Māʻoniʻoní ke ne ueʻi fakalaumālie e kau akó ʻaki hono tokoniʻi kinautolu ke nau ongoʻi e meʻa ʻoku nau fakahoko leleí mo fakaʻaiʻai kinautolu ke nau fakalakalaka. ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi lēsoni ko ʻení pea ʻoku totonu ke akoʻi maʻu pē.

Paaki