Laipelí
Vahe 2: Ko e Palōfita Moʻuí: Ko e Palesiteni ʻo e Siasí


Vahe 2

Ko e Palōfita Moʻuí: Ko e Palesiteni ʻo e Siasí

Talateu

ʻOku makehe ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí mei he tokotaha kotoa pē ʻi he māmaní, koeʻuhí ko e ngaahi kī ʻokú ne ngāue ʻaki ʻi hono fatongia ko e palōfita, tangata kikite, mo e tangata maʻu fakahaá. ʻE fakafenāpasi maʻu pē e faleʻi fakalaumālie ʻa e palōfitá mo e ngaahi moʻoni taʻengatá pea ʻe tokanga taha ki he ngaahi fie maʻu mo e tūkunga ʻo hono kuongá. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ola taʻengata ʻi he talangofua ki heʻene faleʻí. Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻi heʻenau maʻu ha loto-falala mo falala ki he faleʻi ʻa e palōfita moʻuí, ʻe tataki kinautolu ki he ngaahi hala ʻoku malú. Lolotonga ‘ene hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, naʻe fakahā ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ʻo pehē:

“ʻOku ou fiemālie ʻoku makatuʻunga e nonga mo e fakalakalaka mo e tuʻumālie ʻa e kakaí ni ʻi hono fai e finangalo ʻo e ʻEikí he ʻoku fakahā e finangalo ko iá ʻe he [ Palesiteni ‘o e Siasí]. Kapau he ʻikai ke tau tauhi ki heʻene faleʻí, ʻoku tau fakafisingaʻi ʻa hono uiuiʻi toputapú. Kapau te tau talangofua ki he‘ene faleʻí, ʻe tāpuekina kitautolu” (Gordon B. Hinckley, “We Thank Thee, O God, for a Prophet,” Ensign, Jan. 1974, 125).

ʻĪmisi
Ko Palesiteni Penisoni, Hingikelī, mo Monisoni

Ko Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (to‘ohemá), Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni (‘i loto mālié), mo Palesiteni Tōmasi S. Monisoni (toʻomata‘ú)

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻOku maʻu mo fakahinohino ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí ʻa hono ngāue ʻaki e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

  • ʻOku māʻolunga ange e ngaahi akonaki mo e fakahinohino ʻa e palōfita moʻuí ʻi he meʻa kuo lea ʻaki ʻe he kau palōfita kimuʻá.

  • He ʻikai tuku ʻe he ʻEikí ke takihalaʻi ʻa e Siasí ʻe he palōfita moʻuí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku Maʻu mo Fakahinohino ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí ʻa hono Ngāue ʻAki e Ngaahi Kī Kotoa ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke kumi ki he konga 2.1 ‘o e Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó ki he Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palōfita Moʻuí, pea kole ange ke ne lau e ʻuluaki palakalafi ʻe fā (ʻo ngata ʻi he “ʻoku mau ngāue ʻaki ia ʻi he ʻaho kotoa pē”) ʻo e fakamatala ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka (1924–2015) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

Hili iá pea ako e Mātiu 16:15–19; 18:18 mo ho‘o kau akó. Fehuʻi ange:

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí te Ne foaki kia Pitá?

  • Ko e hā ʻe malava ʻa Pita ʻo fakahoko ʻaki e ngaahi kī ko ʻení?

  • Ko hai te ne toe maʻu mo e ngaahi kī ko ʻení? (Vakai, Mātiu 18:18; fakatokanga‘i ange ʻoku hā ʻi he Mātiu 18:1 naʻe fakahoko ʻe Sīsū e ngaahi leá ni ki Heʻene Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.)

  • Ko hai kuo foaki ange ki ai e ngaahi kī tatau ko ʻení ʻi he ʻahó ni?

Kole ki ha tokotaha ako ke faka‘osi hono lau e fakamatala ʻa Palesiteni Peeka ‘i he konga 2.1 ʻo e tohi lēsoni ‘a e tokotaha akó. Ka hili ia pea fehuʻi ange:

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā e foʻi lea ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

Vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻeni meia ʻEletā Pulusi R. Makongikī (1915–85) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Pulusi R. Makongikī

“Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e totonu mo e mālohi ia ʻo e kau palesitenisií. ʻOku nau maʻu e mālohi ke tataki, tokangaʻi, mo puleʻi. ʻOku fakamafaiʻi ʻa kinautolu ʻoku maʻu iá ke tataki e founga ʻoku ngāue ʻaki ai ʻe he niʻihi kehé honau lakanga fakataulaʻeikí” (Bruce R. McConkie, A New Witness for the Articles of Faith [1985], 309).

Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi fakanounou ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu, ʻa e fakaʻuhinga ʻa ʻEletā Makongikī ki he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Lau e ngaahi potufolofola ko ʻení mo hoʻo kalasí pea ʻai e kau akó ke nau hiki he palakipoé ha lisi ʻo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku nau ʻilo ʻi he veesi takitaha:

Fehuʻi ki he kalasí:

  • ʻOku kaunga fēfē e ngaahi kī ko ʻení ki he kāingalotu fakafoʻituitui ʻo e Siasí? (ʻOku fakahoko e ngaahi ouau kotoa pē ʻo e ongoongoleleí ʻaki e ngaahi kī ko iá.)

  • ‘Oku fakaʻaongaʻi fēfē ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí ʻa e ngaahi kī ko ʻení ke tataki e ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he māmaní? (Fakaʻatā e ongoongoleleí ki he ngaahi fonuá, fakamafaiʻi e ngaahi totonu ke fakamaʻú, langa e ngaahi temipalé, fakamatalaʻi e ngaahi meʻa lilo ʻo e ongoongoleleí.)

Tokoni ke mahino ki he kau akó e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi kií mo e mafaí ʻaki hono vahevahe e ngaahi sīpinga ko ‘ení:

‘Oku maʻu ‘e ha taulaʻeiki ʻa e mafai ke fakahoko e papitaisó (vakai, T&F 20:46), ka kuo pau ke tomuʻa ʻoange ʻe heʻene pīsopé—ʻa ia ʻokú ne ma‘u e ngaahi kī ke puleʻi e uōtí (vakai, T&F 107:13–15)—ʻa e ngofua ke fakahoko e papitaisó mo fakahā ki he taulaʻeikí e taimi, founga, feituʻu, mo e tokotaha ke papitaisó.

‘Oku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻo e Siasí ʻa e ngaahi kī ʻo e ngaahi mālohi fakamaʻu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku nau uiuiʻi mo vaheʻi e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki moʻui taau kehé, ʻo fakamafaiʻi kinautolu ke hoko ko e kau faisila ke fakahoko e ngaahi sila ʻi he temipalé.

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelií (1910-2008):

ʻĪmisi
Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī

“Ko e taimi ʻoku fakanofo ai ha tangata ki he tuʻunga fakaeʻaposetoló mo vaheʻi ko ha mēmipa ʻo e Fakataha Alēlea ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku foaki kiate ia ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. ʻOku maʻu ʻa e ngaahi kī ko ʻení ʻe he kau tangata moʻui kotoa ʻe hongofulu mā nima kuo fakanofo ʻi he founga ko iá. Ka neongo ia, ko e Palesiteni pē ʻo e Siasí ʻokú ne maʻu e totonu ke fakaʻaongaʻi kakato kinautolú. Te ne lava ʻo vahe ʻa hono fakaʻaongaʻi ha niʻihi kehekehe ʻo kinautolu ki ha toko taha pe toko lahi ange ʻi hono Ngaahi Tokouá. ʻOku nau takitaha maʻu ʻa e kií ka ʻoku fakamafaiʻi pē ke fakaʻaongaʻi kinautolu ki he tuʻunga ne fakangofua ange ʻe he palōfita ʻa e ʻEikí” (Gordon B. Hinckley, “The Church Is on Course,” Ensign, Nov. 1992, 54).

Fehuʻi ki he kau akó:

  • ʻOku tataki fēfē ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻe he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ai ke maʻu ʻe he Kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī tatau mo e Palesiteni ʻo e Siasí?

Fakamoʻoni ange kuo maʻu ʻe he kau Palesiteni kotoa ʻo e Siasí ʻa e ngaahi kī kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku fakaʻatā ʻe he ngaahi kī ko ʻení ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí ke maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē.

ʻOku Māʻolunga Ange e Ngaahi Akonaki mo e Fakahinohino ʻa e Palōfita Moʻuí ʻi he Meʻa Kuo Lea ʻAki ʻe he Kau Palōfita Kimuʻá

Fehuʻi ki he kau akó ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi founga ngāue ʻa e Siasí kuo liliu pe kamata ʻi he ngaahi taʻu kuohilí. Kapau ‘oku ʻikai ʻiloʻi ʻe he kau akó ha meʻa, te ke lava ʻo fokotuʻu ange ha niʻihi ʻi he ngaahi meʻá ni:

  1. Taimi-tēpile ʻo e lotu he Sāpaté (ko ha houa ʻe tolu kae ʻikai ko e ngaahi fakatahaʻanga kehekehe ʻi he pongipongí mo e efiafí)

  2. ʻOku fua ʻe he paʻanga vahehongofulú e konga lahi ʻo e ngaahi fie maʻu fakapatisetí (naʻe fie maʻu e ngaahi uōtí kimuʻa ke tānaki pē ʻenau paʻanga ki heʻenau patisetí)

  3. Ngaahi lēsoni tuʻupau ʻa e kau faifekaú (toe fakalelei‘i tuʻo lahi ʻi he taʻu ʻe 30 kuohilí, ko e fakamuimuitahá ʻi he Malanga‘aki ʻEku Ongoongoleleí [2004])

  4. Ngaahi temipale iiki angé (ʻoku feau ʻe he ngaahi temipale īkí e ngaahi fie maʻu ʻa e ngaahi feituʻu iiki angé)

  5. Pa‘anga Tokoni Fakaako Tuʻu Maʻú (fanongonongo ʻi ‘Epeleli 2001)

  6. Ngaahi Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú (ʻi ha taimi ʻe taha naʻe ʻi ai ha kōlomu ʻo e kau fitungofulú ʻi he siteiki takitaha; pea naʻe ʻi ai ha kōlomu pē ʻe taha ʻi he tuʻunga fakalūkufuá; ko e taimi ní ʻoku lahi)

Fehuʻi ange ki he kau akó:

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe fakafeʻātungiaʻi ai e Siasí kapau naʻa tau fai e meʻa kotoa ʻi he founga tatau mo ia ʻi he ngaahi toʻu tangata kimuʻá?

  • Kuo tokoni fēfē e ngaahi liliu ko ʻení ke tupulaki e Siasí ʻi he funga ʻo e māmaní?

Fakamatala‘i ange ʻoku ʻikai ngata ʻi hono fakahinohinoʻi e ngaahi founga mo e founga ngāue ʻi he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e Siasí, ʻoku fakamahinoʻi foki mo fakalahi ʻe he kau palōfitá ʻetau mahino ki he tokāteline ʻa e Siasí. Hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e palakipoé:

  • Naʻe tuʻo fiha ʻa e pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo kuo maʻu ʻe he kau palōfitá e fakahā talu mei he 1820?

  • ʻOku founga fēfē hono faʻa maʻu ʻe he kau palōfita moʻuí e ngaahi fakahaá?

  • Ko e hā e fakatokanga naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Kimipolo kiate kitautolú?

Vahe ki he vaheua ʻe taha hoʻo kalasí ke lau e fakamatala naʻe fai ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985) ʻi he konga 2.3 ʻo e tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻAi e kau akó ke nau kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi heʻenau tafaʻaki palakipoé ʻi heʻenau laukongá.

Hiki ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e palakipoé ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā naʻe saiʻia ange ai ʻa Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻi he ngaahi lea ʻa e palōfita moʻuí ʻi he folofolá?

  • Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻi heʻene pehē ʻoku maʻu ʻe he palōfitá ʻa e “mālohi ʻo e Ongoongo ʻo e ʻAho ní”?

  • Ko e hā naʻe fokotuʻu mai ʻe Palesiteni Penisoni ko e laukonga mahuʻinga taha te tau lava ʻo faí?

  • Ko e hā naʻe fakatokanga mai ʻe Palesiteni Penisoni ke tau tokanga ki aí?

Vahe ki he vaheua ‘e taha ʻo e kalasí ke lau e “ngaahi meʻa mahuʻinga” fika ua mo e tolu mei he lea ʻa Palesiteni ‘Eselā Tafu Penisoní (1899–1994) ʻi he “Nāunau Fakatupulaki” ‘i he fakaʻosinga ‘o e vahe 2 ʻo e tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. (Ko ha ngaahi konga ʻeni ʻo ha lea ʻoku ui ko e “Ngaahi Meʻa Mahuʻinga ʻe Hongofulu Mā Fā ki he Muimui ki he Palōfitá.”) ʻAi e kau akó ke nau kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi heʻenau tafaʻaki palakipoé ʻi heʻenau laukongá.

Hili hono tuku ha taimi feʻunga ki he kau akó ke nau lau mo fakalaulauloto ki he nāunaú mo tali e ngaahi fehuʻí, poupouʻi kinautolu ke vahevahe e ngaahi talí mo e fakakaukaú mo e kalasí. Kole ki ha kau ako tokosi‘i ke vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he palōfita moʻuí mo e ngaahi lelei kuo nau maʻu ʻi he muimui ki he faleʻi fakapalōfitá.

He ʻIkai Tuku ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfita Moʻuí ke Takihalaʻi ʻa e Siasí

Kole ki ha tokotaha ako ‘e taha ke lau ʻa e Nōmipa 12:6–8 mo ha tokotaha ako kehe ke lau ‘a e ʻEkesōtosi 33:11 ki he kalasí. Alea‘i e meʻa ʻoku malava ai ha palōfita ʻo ʻiloʻi e founga ke tataki ʻaki kitautolú.

Vahevahe hoʻo kalasí ki ha ngaahi kulupu iiki. Kole ki he kulupu takitaha ke nau lau ‘a e ngaahi fakamatala ʻi he konga 2.5 ‘o e tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻAi ke aleaʻi ʻe he ngaahi kulupú e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau akó (mahalo te ke fie tohi e ngaahi fehuʻí ʻi he palakipoé pe ʻoange ia ʻi ha laʻi pepa tufa):

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe Palesiteni Uilifooti Utalafi he ʻikai teitei hokó?

  • Ko e hā naʻá ne pehē ʻe fai ʻe he ʻEikí kimuʻa pea lava ke hoko ha meʻa peheé?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “tokanga taha” ki he palōfitá? Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fakahoko lelei iá?

  • Ko e hā naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ko e meʻa pē ia ʻoku fakaʻamu ki ai e kau taki ʻo e Siasí?

  • Ko e hā e founga naʻá ne pehē ʻoku fakahoko ʻaki e ngaahi tuʻutuʻuni mahuʻinga ʻa e Siasí?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku kaunga ai e maʻu ha mahino ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki heʻetau tui ki he Siasí mo e palōfita moʻuí?

  • Lau ʻa e Teutalōnome 18:18–22. ‘Oku poupouʻi fēfē ʻe he ngaahi lea ko ʻeni ʻa Mōsesé ʻa e fakakaukau ko ia he ʻikai teitei tuku ʻe he ʻEikí e palōfita moʻuí ke ne takihalaʻi e Siasí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe mo e kalasí ha niʻihi ʻo e meʻa naʻa nau aleaʻi ʻi heʻenau ngaahi kulupú.

Paaki