Vahe 7: Ko Hono Ako e Ngaahi Lea ʻo e Konifelenisi Lahí
Vahe 7
Ko Hono Ako e Ngaahi Lea ʻo e Konifelenisi Lahí
Talateu
‘Oku ʻomi ʻe he vahe 1–6 ha mahino fakatokāteline ki he fatongia ʻo e kau palōfita moʻuí, kau tangata kikité, mo e kau maʻu fakahaá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he vahe 7 e akonaki mei he makasini Ensign pe Liahona ʻo e konifelenisí. Hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he talateu ki he kalasí, ʻoku ʻikai fakataumuʻa ia ke fakaʻaongaʻi ʻe ha faiako e semesitā kakató ke akoʻi e ʻuluaki vahe ʻe onó. Ka, ‘oku fakataumuʻa e kalasi ko ʻení ke fakaʻaongaʻi e konga lahi taha ʻo e taimi kalasí ʻi hono aleaʻi mo ako mei he konifelenisi lahi fakamuimuitahá. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó e taimi kalasí ke ako ha lea kakato pe konga ʻo ha ngaahi lea kehekehe.
Ko ha tefitoʻi taumuʻa ʻo e kalasi ko ʻení ke tokoniʻi e kau akó ke nau ako mei he ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí. Naʻe akoʻi ʻe ‘Eletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá e kau faiako fakalotú kuo pau ke nau tokoniʻi e kau akó ke nau hoko ʻo fakafalala fakalaumālie pē kiate kinautolu:
“ʻOku tau maheni mo e kupuʻi lea ko ē ʻoku fafangaʻi ha tangata ʻi ha houa kai pē taha ʻo kapau ʻe ʻoange ki ai ha mataʻi iká. Kā, ko hono akoʻi ʻo e tangatá ke toutaí, ʻe fafangaʻi ai ia ʻi heʻene moʻuí kotoa. ʻI heʻetau hoko ko e kau faifakahinohino ʻo e ongoongoleleí, ʻoku ʻikai ke tau ʻi he ngāue ai ʻo e tufa iká; ka ko ʻetau ngāué ke tokoniʻi ʻa e fakafoʻituituí ke nau ako ke ʻtoutai’ pea hoko ʻo moʻui fakafalala fakalaumālie pē kiate kinautolu. …
“Kuó u fakatokangaʻi ha tōʻonga angamaheni ʻi he kau faiako naʻa nau tokoniʻi lahi taha ʻeku moʻuí. Naʻa nau tokoniʻi au ke u feinga ke ʻilo ʻi he tuí. Naʻe ʻikai ke nau fie fai mai ha ngaahi tali faingofua ki he ngaahi fehuʻi faingataʻá. Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai pē ke nau ʻomi ʻe kinautolu ha tali ʻe taha. Kā, naʻa nau fakahinohino pē ʻa e halá mo tokoniʻi au ke u fakahoko ʻa e laka ke maʻu ai ʻeku tali pē ʻaʻakú. Naʻe ʻikai ke u fakahoungaʻi maʻu pē ʻa e founga ko ʻení, ka naʻe fakafaingofuaʻi ʻe he meʻa ne hokó ke mahino kiate au, ko e tali ko ia ʻoku fai ʻe ha taha ʻoku ʻikai ke faʻa manatuʻi fuoloa ia, ʻo kapau ʻe manatuʻi. Kā ko ha tali ne tau ʻilo pe maʻu ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo e tuí, ko e angamahení, ʻoku tau puke maʻu ia ʻi he toenga ʻo e moʻuí. Ko e ʻilo mahuʻinga taha ʻo e moʻuí ʻoku maʻu—ka ʻoku ‘ikai akoʻi” (David A. Bednar, “Fekumi ki he ʻIló ʻi he Tui,” Liahona, Sepitema 2007, 23).
Fakatokanga‘i ange: ʻOku totonu ke poupouʻi e kau akó mo fie maʻu ke nau ʻomi ki he kalasí ha tatau fakataautaha ʻo e makasini Ensign pe Liahona fakamuimuitaha ʻo e konifelenisí he taimi kotoa ʻoku mou fakataha aí.
Teuteu Kimuʻa: ʻOku fakakau ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení ha tatau ʻe ua ʻo e lea ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ko e “ʻOku Tau Fai ha Ngāue Lahi pea ʻOku ʻIkai Ke Tau Faʻa ʻAlu Hifo” mei he konifelenisi lahi ‘o ʻEpeleli ‘o e 2009 (vakai, Ensign pe Liahona, Mē 2009, 59–62)—ko e ʻuluakí maʻá e kau faiakó pea fika uá maʻá e kau akó. ‘Ai ha tatau ʻo e lea maʻá e tokotaha akó ki he kotoa ʻo hoʻo kau akó.
Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí
Ngaahi Taukei Ako Folofola ʻe Lava ke Fakaʻaongaʻi ke Ako ʻAki e Ngaahi Lea Konifelenisí
Fehuʻi ki hoʻo kau akó:
Ko e hā e founga ʻoku kehe ai e akó mo e fekumí mei he laukongá?
Pukepuke hake ha tatau ‘o ha tohi lēsoni fakaako ʻi muʻa ʻi hoʻo kau akó pea fehuʻi ange:
Ko e hā ha ngaahi founga pau kuó ke fakaʻaongaʻi ke fakaleleiʻi ʻaki e mahino mo hono manatuʻi e nāunau ʻi he ngaahi tohi lēsoni fakaakó? (Hiki e tali ʻa e kau akó he palakipoé, hangē ko hono ako maʻuloto, toe lau, fakaʻilongaʻi e ngaahi nāunau mahuʻingá, mo hono hiki ha ngaahi fakamatalá.)
Fakatokanga‘i ange: ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke tuku ha taimi lahi ke fakamatalaʻi ai ʻe he kau akó e ngaahi founga ko ʻení. ‘Oku feʻunga pē e ngaahi tali nounou mo mahinongofuá.
Pukepuke hake ha tatau ‘o e makasini Ensign pe Liahona ʻo e konifelenisi fakamuimuitahá pea fehuʻi ange:
Makehe mei he ngaahi lea konifelenisi kuo tohí, ko e hā ha ngaahi konga kehe ʻo e makasiní te ne lava ʻo fakalahi hoʻo akó? (‘E lava ke kau he ngaahi talí e “Fakahokohoko ʻo e Tohí” mo e “Fakahokohoko Fakamotuʻalea ʻo e Tefitó” ʻi he konga ki muʻa ʻo e makasiní mo e “Naʻa nau Lea mai Kiate Kitautolu” mo e “Fakahokohoko Fakamotuʻalea ʻo e Ngaahi Talanoa ʻo e Konifelenisí” ʻi he konga ki mui ʻo e makasiní.)
Fakamatala‘i ange ki hoʻo kalasí ʻe lava ke ako e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí ʻo fakaʻaongaʻi lahi e ngaahi taukei tatau naʻe fakaʻaongaʻi ke ako ʻaki e ngaahi tohi lēsoni fakaakó, pea mahuʻinga ange aí, ʻa e ngaahi taukei naʻe fakaʻaongaʻi ke ako ʻaki e folofolá. Fehuʻi ange:
Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi taukei ako folofola kuó ke fakaʻaongaʻi ke mahino lelei ange ai e folofolá? (Tānaki atu e tali ʻa e kau akó ki he lisi he palakipoé, ʻe lava ke kau ai e lotú, fakalaulaulotó, laukonga leʻolahí, mo e fakafekau‘aki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá.)
ʻI he tali ʻa e kau akó, poupouʻi kinautolu ke fakamatalaʻi nounou e founga kuo tokoniʻi ai kinautolu ʻe he taukei ako folofola ko iá ke mahino e ʻuhinga ʻo e folofolá.
ʻAi e kau akó ke nau kumi hake e konga 7.2 ‘o e Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó ki he Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palōfita Moʻuí. Vahevahe ʻi he kau akó e lisi ʻo e ngaahi taukei ako ʻe 17 ne fakamatalaʻi he konga ko ʻení. Fakaafe‘i e kau akó ke fakaʻaongaʻi ha miniti ʻe ua pe tolu ke ako ʻenau taukei ako ne vahe angé. Hili ha ngaahi miniti si‘i, kole ange ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi e ngaahi taukei ako ko iá ki he toenga ʻo e kalasí. ʻI he fakahoko ʻe he kau akó ʻenau fakamatalá, tānaki ki he palakipoé ha toe taukei ako kehe naʻe ʻikai ke ʻosi fakamatalaʻi.
‘Oange ki he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e lea “ʻOku Tau Fai ha Ngāue Lahi pea ʻOku ʻIkai Ke Tau Faʻa ʻAlu Hifo” ‘a Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ( ʻoku maʻu ‘i he fakaʻosinga ‘o e vahe ko ʻení). Vahevahe hoʻo kalasí ki ha kulupu ʻe fā. Vahe ki he kulupu takitaha ke lau mo kumi ha taha ‘o e ngaahi meʻa ko ʻení:
Fakafekauʻaki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá ki he folofolá
Ngaahi fakalotolahí pe ngaahi fakaafé
Ngaahi kupu‘i lea fakangalongataʻá
Ngaahi Meʻa ʻOku Toutou Fakahokó
Fakatokanga‘i ange: ʻOku ʻoatu ha tatau teʻeki fakaʻilongaʻi ʻo e lea ʻa Palesiteni ʻUkitofá ke tufa ki he kau akó, pea pehē ki ha tatau ʻe taha maʻá e faiakó mo ha sīpinga ʻo e ngaahi meʻa ʻe fā ko ʻení kuo fakaʻilongaʻi (ʻoku maʻu fakatouʻosi e tatau ʻo e leá ʻi he fakaʻosinga e vahe ko ʻení—ko e tatau ʻuluakí ʻa e faiakó). ‘Oku fakatātaaʻi ʻe he tatau ʻa e faiakó ha niʻihi siʻi pē ʻo e ngaahi meʻa naʻe fakamatalaʻi ʻi ʻolungá. ‘I heʻenau ako e leá, mahalo ʻe maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi sīpinga kehe ʻoku ʻikai maʻu ʻi he tatau ʻa e faiakó.
Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke ako e leá, kole ki he kulupu takitaha ke lipooti e ngaahi meʻa naʻa nau maʻú pea fakamatalaʻi e founga naʻe fakamālohia ai ʻe he taukei ako ko iá ʻenau mahino ki he pōpoaki ʻa Palesiteni ʻUkitofá.
Poupou‘i e kau akó ʻi he toenga ʻo e kalasí ke fakaʻaongaʻi e ngaahi taukei ako naʻe fakamatalaʻi ʻi he vahe 7 ‘o ʻenau ngaahi tohi lēsoní ke fakalahi ʻenau ako e makasini Ensign pe Liahona ʻo e konifelenisí. ʻE lava foki ke fakaʻaongaʻi lelei e ngaahi taukei ko ʻení ke ako e ngaahi lea naʻe fai ʻe he Kau Taki Māʻolungá ʻi he ngaahi meʻa makehe mei he konifelenisi lahí pe ke ako ha ngaahi fakamatala kehe kuo nau tohi maʻá e ngaahi makasini ʻa e Siasí. Vahevahe mo ho‘o kau akó e founga kuo ʻaonga ai kiate koe hono fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi taukei ko ʻení ʻi hoʻo ako e ngaahi pōpoaki ʻo e konifelenisi lahí.
Ngaahi Founga ke Akoʻi ʻAki e Ngaahi Lea ʻo e Konifelenisi Lahí
Fakapapau‘i ʻoku ʻiloʻi kimuʻa ʻe he kau akó e ngaahi lea ʻe aleaʻi ʻi he kalasí. Mahalo te ke fie ʻoange ki he kalasí ha lisi fakaikiiki ʻo e ngaahi lea ʻe aleaʻi ʻi he kalasi takitaha. Fakapapau‘i ʻoku maʻu ʻe he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e leá, pea poupouʻi kinautolu ke lau mo ako e leá kimuʻa he kalasí. ʻE malava heni e kau akó ke kau kakato ange ki he ngaahi fealēleaʻaki ʻi he kalasí.
ʻOku tokoni hono fakaʻaongaʻi ha ngaahi founga fakafaiako kehekehe ke pukepuke e tokanga ʻa e tokotaha akó mo ʻene tupulaki ʻi he ongoongoleleí, ʻo tatau pē ʻi ha faʻahinga kalasi. Ko ha ngaahi fokotuʻu ʻeni ki hono akoʻi e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí:
Huluʻi ha ngaahi konga ʻo e konifelenisi lahí. Lolotonga hono huluʻi ha lea naʻe hiki vitiō, ʻai ke muimui ki ai e kau akó mo ha tatau ʻo e lea kuo tohí. Fakaafe‘i e kau akó ke fakaʻilongaʻi e ngaahi konga ʻoku mahuʻingamālie kiate kinautolú. Te ke lava poupouʻi e kau akó ke hiki honau nimá ʻi he taimi te nau loto ai ke kiʻi taʻofi e vitioó pea aleaʻi e konga ko ia ʻo e leá. Te ke lava fakaafeʻi e kau akó ke kumi ha fakaikiiki pau pe ko e tali ki ha fehuʻi. Ko e taimi ʻoku ʻikai maʻu ai e ngaahi vitioó, ʻe lava ke lau e ngaahi lea ʻo e konifelenisí ʻi he kalasí.
Vahe ha ngaahi lipooti ke fai ʻe he tokotaha akó. ʻE lava ke fili (pe vahe ange) kei taimi e kau akó ke tataki ha fealēleaʻaki ʻi ha lea pau. ʻE lava foki ke vahe e kau akó ke akoʻi e fakamatala fakapiokālafi ʻo e Kau Taki Māʻolungá.
Vahevahe e ngaahi talanoa fakatāutahá. Hulu‘i e vitiō ʻo e Kau Taki Māʻolungá ʻi heʻenau vahevahe e ngaahi aʻusia fakatāutahá. Ko e taimi ʻoku ʻikai maʻu ai e ngaahi vitioó, ʻe lava ke lau e ngaahi aʻusia ko ʻení ʻi he kalasí.
Fakaʻaongaʻi e ngāue fakakulupú ʻi he kalasí. ‘Ai ke aleaʻi ʻe he kau akó, tautau toko ua pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu, e ngaahi tafaʻaki pau ʻo ha lea pe fehuʻi pau fekauʻaki mo ia. Fakaafeʻi e ngaahi kulupú ke vahevahe ʻenau fealēleaʻakí mo e kalasí kotoa.
Fakaʻaongaʻi e ngaahi ngāue “kumi ki he” ke ako e ngaahi leá ʻi ʻapi. ʻI hono ako ʻe he kau akó e ngaahi lea ʻo e konifelenisí ʻi ʻapí, ʻai ke nau kumi e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga, ngaahi potufolofola poupoú, mo e ngaahi kupuʻi lea pe sētesi mahuʻingá. Mahalo te ke fie vahe ange ke nau hiki ha kiʻi lipooti nounou ʻo fakamatalaʻi ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu e ngaahi fakakaukau kuo nau maʻú.
‘Ai e kau akó ke nau tauhi ha tohinoa ako. Poupou‘i e kau akó ke lekooti e ngaahi fakakaukau fakalaumālié kimuʻa ʻi he kalasí, pe tuku ha taimi ki heni ʻi he fakaʻosinga ʻo e kalasí.
‘Ai e kau akó ke nau tohi ha ngaahi fakamatala fakanounou ʻo e tefitó. Vahe ki he kau akó ke hiki ha ngaahi fakamatala nounou ʻoku fakakau ai ha ngaahi akonaki ʻo ha kau lea tokolahi ʻi ha tefito pē ʻe taha.
Alea‘i e tali ʻa e Kau Taki Māʻolungá ki he ngaahi meʻa lolotonga ʻoku hokó. Fakaafe‘i e kau akó ke fakakaukauʻi pea aleaʻi e founga ‘oku tali ʻaki ʻe he Kau Taki Māʻolungá ki he ngaahi meʻa ʻoku hoko he māmaní he ʻaho ní ʻo fakafou ʻi heʻenau ngaahi akonaki ʻi he konifelenisi lahí.
Lau ‘a e ngaahi leá ʻi he kalasí. Mahalo te ke fie ʻai e kau akó ke lau fakalongolongo, leʻolahi, tautau toko ua, pe ʻi ha fanga kiʻi kulupu e ngaahi leá. Mahalo te ke fie lau foki ha konga ʻo ha lea ki hoʻo kalasí kapau ʻokú ke fie fakamamafaʻi ha akonaki pau.
Vahevahe e ngaahi talanoá. Toe vakai‘i e ngaahi talanoa naʻe vahevahe ʻi he konifelenisi lahí mei he “Fakahokohoko Fakamotuʻalea ʻo e Ngaahi Talanoa ʻo e Konifelenisí” ʻoku ʻi he konga ki mui ʻo e makasini Ensign pe Liahona ʻo e konifelenisi takitaha. Te ke lava ʻo ʻai ke vahevahe ʻe he kau akó e ʻuhinga naʻe mahuʻingamālie ai kiate kinautolu ha talanoa pau. Tokoniʻi e kau akó ke ʻiloʻi e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fakatefito ai e talanoá pea fakafekauʻaki e meʻa takitaha ki heʻenau folofolá.
Ko e Piokālafi ʻa e Kau ʻAposetoló
Naʻe faleʻi ʻe he ʻAposetolo ko Paulá ʻo pehē, “ʻOku mau kole kiate kimoutolu, ʻe kāinga, ke mou ʻilo ʻa kinautolu ʻoku ngāue ʻiate kimoutolú, pea ʻoku nau puleʻi ʻa kimoutolu ʻi he ʻEikí, pea valokiʻi ʻa kimoutolu” (1 Tesalonika 5:12). Te ke lava ʻo tokoni ke fakamālohia e fakamoʻoni ʻa e kau akó ki he kau palōfitá, kau tangata kikité, mo e kau maʻu fakahaá, ʻaki hono vahevahe ha fakamatala fakapiokālafi nounou fekauʻaki mo kinautolu. Te ke lava ʻo maʻu e fakamatala fakapiokālafí ʻi he newsroom.lds.org mo e ngaahi tohi lēsoni ʻa e Siasí. Ko e ngaahi tā ʻo e kau Taki Māʻolungá, ʻoku lava ke maʻu mei he ngaahi senitā tufakiʻanga nāunaú, ʻoku kau foki ha fakamatala fakapiokālafi ʻi mui.