YA Fakauiké
Ko e Fehokotaki ki he Laumālié ʻi ha Feituʻu ʻOku ʻIkai Fakalaumālié
Sune 2024


Fakaʻilekitulōnika Pē: Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ko e Fehokotaki ki he Laumālié ʻi ha Feituʻu ʻOku ʻIkai Fakalaumālié

Lolotonga ʻeku ngāue fakakautau ʻi Kōlea Tongá, naʻe ʻikai ke u toe fetuʻutaki mo e Siasí, ka naʻe ʻi ai ha ngaahi meʻa siʻi naʻá ne kei fakamālohia ʻeku tuí.

ʻĪmisi
talavou ʻoku lau mo fakalaulauloto ki he folofolá

ʻI heʻeku tupu hake ʻi Kōlea Tongá, ko au toko taha pē ʻa e mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi hoku ngaahi kaungāmeʻá mo e kaungā-akó. Naʻe faingataʻa ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai ke u fai ai ʻa e meʻa tatau naʻe fai ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻá, ka naʻe hangē naʻe fakamālohia maʻu pē ʻeku tuí ʻi heʻeku taukaveʻi ʻa e ngaahi meʻa ne u tui ki aí.

Ka neongo ia, ʻi heʻeku hoko ko ha tokotaha lahi kei talavoú, naʻá ku fehangahangai mo ha ʻahiʻahi lahi ange pea feohi ʻi ha ʻātakai hōloa fakalaumālie ange naʻe teʻeki ke u aʻusia kimuʻa.

Ko ha ʻĀtakai Hōloa Fakalaumālie

ʻI Kōlea Tongá, ʻoku fiemaʻu ai ʻa e kakai tangata lalahi kei talavoú ke nau ngāue fakakautau ʻi ha ngaahi taʻu. ʻI he vaeua-mālie ʻoua ʻeku ngāue fakakautau ʻi hili ʻeku ngāue fakafaifekaú, naʻá ku ongoʻi tuēnoa ange ʻi heʻeku tui fakalotú, ʻi ha toe taimi—ʻi ha ngaahi ʻuhinga lahi.

ʻUluakí, naʻe faingataʻa ʻeku mavahe mei he kau mēmipa kehe ʻo e Siasí mo hoku fāmilí, ka ko ha faingataʻa ʻe taha ko hono ʻākilotoa au ʻe he ngaahi meʻa ʻoku nau fepaki mo ʻetau ngaahi tuʻunga moʻuí. Hangē ko ʻení, ʻoku maʻu ʻa e kava mālohí ʻi he feituʻu kotoa pē ʻi Kōlea Tonga, ʻo tautautefito ʻi he ngāue fakakautaú. ʻI he hili ʻa e ako laká, naʻe angamaheni ʻaki e fakataha mai ʻa e tokotaha kotoa ke nau konā fakataha. Ko e taimi naʻa nau ʻilo ai naʻe ʻikai ke u inu kava mālohí, naʻa nau fai ʻa e meʻa kotoa pē naʻa nau lava ke fakamālohiʻi au ke u inu. Ko e anga ʻenau sió, naʻe ʻikai ko haʻaku pipiki pē ki he ngaahi meʻa ʻoku ou mahuʻingaʻia aí—ka naʻá ku fakafepakiʻi ʻa e tukufakaholó.

Meʻapango, he naʻe toe angamaheni ʻaki ʻi hoku kaungā sōtiá ke talanoa kau ki ha kakai fefine ʻi ha founga fakaemāmani mo fakasekisuale naʻá ne ʻai ke u ongoʻi taʻefiemālie. Naʻe faingataʻa ke fanongo ki heʻenau lea taʻefeʻungá ʻi he ʻaho kotoa. ʻIkai ngata ai, naʻe ʻikai ke u lava ʻo ʻalu ki he lotú, maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻalu ki he temipalé, pe fakahoko ha faʻahinga meʻa fekauʻaki mo e ongoongoleleí ʻi he lolotonga ʻo e taimi ko ʻení.

Naʻá ku ongoʻi mātuʻaki tuenoa mo fifili ʻi ha kiʻi taimi siʻi pe ko e hā te u lava ʻo fai ke ongoʻi ʻa e Laumālié mo pukepuke ʻeku tuí ke mālohí. Te u lava fēfē ke tuʻu ʻi he ngaahi potu māʻoniʻoní ʻi he taimi naʻe ʻikai ai haʻaku toe filí?

Fanga Kiʻi Meʻa Īkí

Hili ha taimi ʻo ʻeku faingataʻaʻiá, naʻá ku pehē leva naʻe fiemaʻu ke u fatongiaʻaki ʻa e ongoʻi ʻo e Laumālié, , ʻo aʻu ai pē ki ha ʻātakai fakaemāmani. Ko e meʻa ʻe taha naʻá ne tokoniʻi aú ko ʻeku haʻu mo ʻeku folofola naʻá ku fakaʻaongaʻi ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú he lolotonga ʻo ʻeku ngāue fakakautaú. Ko hono moʻoní ko e fanga kiʻi tōʻonga moʻui ʻeni ʻoku tau fakahoko fakaʻahó—ʻa e lau ʻo ʻetau folofolá, lotú, mo e kumi ha ngaahi faingamālie ke tokoni ai mo hoko ʻo tatau ange ko e Fakamoʻuí—ʻokú ne ʻai ke tau fehokotaki mo e Laumālié.

Naʻá ku lau ʻi ha ʻaho ʻe taha ʻa e 1 Kolinitō 10:13, ʻoku pehē ai, “ʻOku moʻoni ʻa e ʻOtuá, pea ʻe ʻikai te Ne tuku ke lahi hono ʻahiʻahiʻi ʻa kimoutolú ʻi he meʻa te mou faʻa faí; ka ʻi he ʻahiʻahí ʻe tofa foki ʻe ia ʻa e hala ke hao ai koeʻuhí ke mou faʻa kātaki ia.”

Lolotonga ʻeku lau ʻa e potufolofola ko iá, naʻá ku fakatokangaʻi neongo naʻá ku ongoʻi tuenoa, ka naʻá ku feʻao mo e Tamai Hēvaní. Kapau ʻe hokohoko atu ʻeku kole tokoni kiate Ia mo hoku Fakamoʻuí, te Na tokoniʻi au ke u maʻu ha founga ke kātekina faivelenga ai ʻeku ngāue fakakautaú pea foki ki ʻapi mo ha fakamoʻoni ʻoku mālohi ange ʻi ha toe taimi kimuʻa.

Ko Hono Manatuʻi Ko Hai Aú

Naʻe hoko ʻa e folofolá ko ha afo fakahaofi moʻui kiate au he lolotonga ʻo e taimi ko ʻeni naʻá ku mavahe ai mei he lotú mo e kāingalotu kehé. Naʻe hoko ʻeku fakataufolofola ki he Tamai Hēvaní i he ʻahó takitaha mo e lau ʻo ʻeku folofolá ke u kei fehokotaki ai mo Ia pea mo fakamanatu mai hoku tuʻunga fakalangí, ʻa ia ko ha kī ia ʻe taha ki he moʻui fakalaumālié.

ʻI heʻeku manatuʻi ko ha fānau ʻofeina au ʻa ha ongomātuʻa fakalangí, naʻá ne pukepueke ke mālohi hoku fakavaʻe ʻo e tuí, tautautefito ki he taimi naʻá ku fehangahangai ai mo e ʻahiʻahí.

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻĀlani T. Filipe ʻo e Kau Fitungofulú: “ʻOku finangalo ʻa Sīsū Kalaisi ke ke ʻilo mo ʻi ai haʻo fetuʻutaki mo hoʻo Tamai Hēvaní. …

“Ko ʻEne fānau koe. Kapau ʻokú ke ongoʻi hē, kapau ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi pe siʻi hoʻo ʻiló, kapau ʻokú ke faingataʻaʻia ʻi ho ngaahi tūkungá pe fefaʻuhi mo ha taʻe-fiemālie fakalaumālie, tafoki kiate Ia. Lotu kiate Ia ke maʻu ha nonga, ʻofa, ngaahi tali mo e fakahinohino. Tatau ai pē ko e hā ʻa e fiemaʻú pea mo e feituʻu ʻokú ke ʻi aí, lilingi atu ho lotó ki hoʻo Tamai Hēvaní.”1

Pea kapau ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo ʻalu ki he temipalé, lotú, pe maʻu ʻa e sākalamēnití ʻi ha faʻahinga ʻuhinga pē, ʻe lava ke ʻoatu maʻu pē ʻe he manatuʻi ho tuʻunga fakalangí ha founga ke ke fetuʻutaki ai mo e Laumālié mo fakaloloto hoʻo fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

ʻOku Tau Maʻu Maʻu Pē ha Fiangamālie ki he Māʻoniʻoní

Ko e taimi naʻe ʻosi ai ʻeku ngāue fakakautaú, naʻá ku fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi tōʻonga fakalaumālié ʻo laka ange ʻi ha to e taimi. Naʻe faikehekehe lahi ʻa e lava ko ia ke ʻalu ki he temipalé, maʻu ʻa e sākalamēnití, mo ului kakato ʻi he ongoongoleleí, mei he ʻātakai naʻá ku ʻi ai ʻi he taʻu ʻe ua ki muʻá. ʻOku ou ongoʻi he taimí ni ʻa hono kakato ʻo e ngaahi tāpuaki, fakafiemālie, mo e fiefia ʻoku ʻomai ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí kiate kitautolú. Pea ʻoku ou fiefia ʻi heʻeku kei faivelenga pē kae ʻoua kuo lava ʻení.

Kapau ʻe faifaiangé peá ke aʻu ki ha ngaahi tūkunga ʻe fiemaʻu ai ke ke tuʻu ʻi ha ngaahi feituʻu ʻoku ʻikai ke fuʻu māʻoniʻoni, pīkitai ki hoʻo tuí. Kuó u ako ha meʻa lahi fekauʻaki mo hono tō ʻetau ngaahi tengaʻi ʻakau ʻo e tuí ʻi ha tuʻunga mālohí pea tuku ʻa e ngaahi aka ko iá ke tupu koeʻuhí ke tau lava ʻo matuʻuaki ʻa e ngaahi ʻahiʻahi mo e ngaahi faingataʻa ʻo e māmaní.

Neongo pe ko e hā e lahi ʻo e fakapoʻuli ho ʻātakaí pe faingataʻaʻiá he taimi ʻe niʻihi, ʻoua naʻa ngalo ʻokú ke maʻu maʻu pē ʻa langi ʻo fakafou ʻi he lotú, ʻi he folofolá, pea ʻi he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Hangē ko hono akoʻi kimuí ni ʻe ʻEletā Soakeni E. Kositā ʻo e Kau Fitungofulú: “Ko e hā ʻokú ne foaki [mai] ʻa e mālohi ke tau tuia ʻa e ngaahi meʻa faingataʻá? Ko e hā ʻokú ne foaki mai ʻa e ivi makehe ke hoko atu ʻi he taimi ʻoku ngali mole ai ʻa e meʻa kotoá?

“Kuó u ʻiloʻi ko e maʻuʻanga ʻo e mālohi ko iá ko e tui kia Sīsū Kalaisí ʻi heʻetau feinga fakamātoato ke haʻu kiate Ia ʻi he ʻaho kotoa pē.”2

Ko e fē pē feituʻu ʻokú ke ʻi aí, kapau ʻokú ke feinga ke muimui ʻia Sīsū Kalaisi mo pīkitai ki hoʻo tuí, ʻe lava ke hoko ha feituʻu pē ko ha feituʻu māʻoniʻoni te ke lava ʻo maʻu mo vahevahe ai ʻa ʻEne maama.

Paaki