YA Fakauiké
Te u Lava Fēfē Nai ke Falala ki he Tamai Hēvaní ʻi he Taimi ʻOku Ou Ongoʻi Tuēnoa Aí?
Siulai 2024


“Te u Lava Fēfē Nai ke Falala ki he Tamai Hēvaní ʻi he Taimi ʻOku Ou Ongoʻi Tuēnoa Aí?,” Liahona, Siulai 2024.

Kakai Lalahi Kei Talavoú

Te u Lava Fēfē Nai ke Falala ki he Tamai Hēvaní ʻi he Taimi ʻOku Ou Ongoʻi Tuēnoa Aí?

Naʻá ku feinga ke maʻu ʻa e tuí ka naʻá ku kei fehangahangai pē mo ha ngaahi faingataʻa lahi. ʻE lava fēfē nai ke u kei falala ki he ʻEikí?

ʻĪmisi
fefine lahi kei talavou ʻoku tangutu ʻo mataʻi femoʻuekina

Tā fakatātaaʻi ʻe Kathleen Peterson

Naʻe fakafeʻiloaki au ʻe hoku ngaahi tokouá ki he kau faifekaú ʻi hoku taʻu hivá. Naʻá ku kau ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ka ko au tokotaha pē ʻi hoku fāmili tonú ke u fai pehē. Talu mei ai, mo ʻeku ako lahi ange ke ʻofa ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Neongo ia, ka naʻe ʻi ai ha taimi, naʻe mātuʻaki faingataʻa kiate au ke u falala ki he Tamai Hēvaní mo ʻEne ngaahi moʻoní, pea naʻá ku fāinga lahi moʻoni ke u kei hoko atu ʻi he tuí.

ʻE lava ke faingataʻa ke moʻui ʻi ha faʻahinga feituʻu pē ʻi he māmaní ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisi, ka ko e tupu hake ʻi Hongo Kongo ko ha mēmipa ʻo e Siasí naʻe faingataʻa ange ia ʻi he fakakaukau ʻa ha niʻihi.

Ko e meʻa ʻe taha, ʻoku tokolahi ha kakai ʻi he feituʻu ko ʻení ʻoku ʻikai ke nau saiʻia ʻi he Siasí pea nau pehē ʻoku fekauʻaki ia mo ha ngaahi meʻa ʻoku kovi. ʻOku ʻi ai ha foʻi lea faka-Siaina naʻe ngāue ʻaki kimuʻa ki he “Māmongá” ʻo ʻuhinga ki he Siasí, naʻe kau ai ha faʻahinga ongo naʻá ne fakafekauʻaki ia mo e foʻi lea faka-Siaina ki he “tēvoló.” Ki ha niʻihi, naʻe fakatupu ʻe he meʻá ni ha fakakaukau hala ki he ngaahi tuʻunga mahuʻinga ʻo e Siasí.

ʻIkai ngata aí, ka koeʻuhí ʻoku lahi fau ha ngaahi tui fakalotu tukufakaholo naʻe ʻosi fokotuʻú pea tokosiʻi ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Hongo Kongó, ʻe faingofua ke te ongoʻi taʻelata pe liʻekina. ʻOku fehuʻia ʻe ha kakai tokolahi ʻa e Siasí, ʻikai mahino kakato kiate kinautolu hono ngaahi akonakí pea ʻikai ke nau loto ke fanongo ki he meʻa ʻoku fie vahevahe ʻe he kāingalotú.

Naʻá ku ongoʻi lahi taha ʻa e ngaahi haʻahaʻa ʻo e ngaahi ʻā vahevahé ni ʻi heʻeku kei taʻu hongofulu tupú, ka ʻi he ngaahi aʻusia ko iá, naʻá ku ako lahi fau ai ki he ʻuhinga ke falala ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Naʻe ʻAonga Nai Hono Moʻui ʻAki ʻa e Ongoongoleleí?

ʻI he ako māʻolungá, naʻe kaungāmeʻa ai ʻeku ongomātuʻá mo ha taha ʻo ʻeku kau faiakó. Ko e faiako ko ʻení ko ha Kalisitiane ia ʻi ha siasi ʻe taha. ʻI he taimi ko iá, ko au toko taha pē ʻi heʻeku kalasí naʻe kau ki he Siasí, pea naʻe ʻosi ʻi ai ha ngaahi fakamahamahalo ʻa ha kaungāako mo ha kau faiako tokolahi fekauʻaki mo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí mo hono kāingalotú.

Ko e faiako ko ʻení naʻe ʻi ai haʻane ngaahi fakakaukau hala mālohi fekauʻaki mo ʻeku tuí, ʻo ne ʻai ke fihi ange ʻa e meʻa kotoa koeʻuhí he ko ha kaungāmeʻa ia ʻo e fāmilí.

Ko e tahá, naʻá ku faʻa fiemohea maʻu pē ʻi heʻene kalasí koeʻuhí he naʻá ku ʻā pongipongia ke ʻalu ki he [kalasi] semineli pongipongí, ʻo tupu ai haʻane hohaʻa ʻe tōmui ʻeku ngaahi ngāue fakaakó. Naʻá ne faʻa fakamaaʻi foki au ʻo poleʻi ʻaki ha ngaahi fehuʻi fakatokāteline faingataʻa, naʻe ʻikai ke u ʻilo pe ʻe tali fēfeeʻi. Naʻe aʻu ʻo ne ʻomai kiate au ha ngaahi ngāue fakaako ke u lau ha ngaahi nusipepa fakafepaki ki he Siasí. Naʻá ne feinga ʻi he mālohi tahá ke fakalotoʻi au ke u mavahe mei heʻeku tui fakalotú.

Ko ha taimi faingataʻa ʻeni ki heʻeku tuí. Ko e hā hono ʻuhingá, ko e taimi naʻá ku feinga ai ke ofi ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, naʻá ku kei faivelenga pē ʻo tupu ai ha ngaahi pole mo ha ngaahi faingataʻa ʻi heʻeku moʻuí? Naʻe ʻikai nai totonu ke tāpuekina au ʻi hono tauhi ʻo e ngaahi fekaú mo e feilaulauʻi ʻo e mohé ke ʻalu ki he seminelí?

Ka, naʻe holo ʻeku māká, fakaʻauʻau hifo ʻeku tuí, pea ko hoku vā fetuʻutaki mo ʻeku kau faiakó, fāmilí mo e Tamai Hēvaní, naʻe uesia.

Naʻe kamata ke u fifili ʻi ha kiʻi vahaʻataimi pe naʻe ʻaonga koā hono moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Naʻe kamata ke u liʻaki ʻa e seminelí pea ʻikai fuoloa kuo kamata hōloa ʻeku tuí. Naʻe ngali faingofua ange ke u tukulolo ki he meʻa ʻoku teke au ʻe he māmani ʻoku ou ʻi aí, ke u faí.

Ko e Fili ke Falalá

Naʻá ku kei lotu pē ki he Tamai Hēvaní ke maʻu ha fakahinohino mo ha mahino. Neongo ʻa e puputuʻu mo e taʻe-fiemālie lahi naʻá ku ongoʻi fekauʻaki mo hoku tūkungá, ka naʻe ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻi hoku lotó naʻe kei piki pē ki he tuí. Naʻá ku talanoa ki hoku ngaahi kaungāmeʻa faivelengá mo fakamatala ki hoku toʻu ʻi he Siasí kau ki he meʻa naʻá ku fouá, pea naʻe fakalotolahiʻi au ke u talanoa ki heʻeku faiako seminelí fekauʻaki mo hoku faingataʻaʻiá.

Naʻá ne tali ʻi he manavaʻofa mo fakalotolahiʻi au ke hoko atu ʻeku ʻalu ki he seminelí mo ha loto fakatuʻamelie lelei. Naʻá ne palōmesi mai te u siofia ha ngaahi tāpuaki ʻe hoko kapau te u kei pīkitai ki he tuí mo falala ʻoku lahi ʻa e meʻa kuo tokateu ʻe he ʻEikí maʻakú pea te ne fakatapui hoku ngaahi faingataʻaʻiá (vakai, 2 Nīfai 2:1–2).

Ko ia, neongo ʻa e ngaahi faingataʻa naʻá ku fehangahangai mo iá, ka naʻá ku fili ke u kei falala pē.

ʻĪmisi
fefine lahi kei talavou ʻoku malimali

Hili ha kiʻi taimi siʻi, naʻá ku ongoʻi ʻoku liliu ʻa e anga ʻo ʻeku fakakaukaú. Naʻe ʻikai ke u toe tokanga ki he ngaahi faingataʻa naʻá ku fepaki mo iá, ka naʻá ku tokanga taha ki he loto-houngaʻia naʻá ku ongoʻi ki he ongoongoleleí. Naʻe kamata ke u tokanga taha pē ki he tāpuaki hoku fāmilí, hoku tuʻunga fakalangí, pea mo e ngaahi moʻoni taʻengata ʻo e ongoongoleleí. Pea naʻe fāifai, peá u ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi hoku tūkungá pea naʻá Na ʻiate au maʻu pē ʻi he ngaahi momeniti ko iá, ʻi he taimi naʻá ku ongoʻi ai hangē naʻá ku tuʻu toko taha peé.

Naʻe liliu ʻe he meʻá ni ʻa e meʻa kotoa.

ʻI he hokohoko atu ʻeku falala kiate Kinauá, ʻo tauhi ʻEna ngaahi fekaú, fakatomala fakaʻaho, mo fakahoko ʻa e fanga kiʻi meʻa iiki ʻi he ʻaho kotoa ke fehokotaki mo Kinauá, naʻá ku ongoʻi hono fakaloloto mo fakamālohia ange ʻa e fakavaʻe ʻo ʻeku tuí.

Naʻe pehē kimuí ni ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Tokangaʻi hoʻomou fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí. Ngāueʻi ia. Tanumaki ia ke tupulaki. Fafanga ʻaki e moʻoní. ʻOua naʻá ke ʻuliʻi ia ʻaki e ngaahi fakakaukau fakapoto loi ʻa e kau tangata mo e kau fafine taʻetuí. ʻI hoʻo toutou fakahoko hono [fakamālohia] hoʻo fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí, ko e meʻa [ke muʻomuʻa taha kiate koé], fakatokangaʻi ʻa e ngaahi mana ʻe hoko ʻi hoʻo moʻuí.”

Pea ʻi heʻeku fakahoko iá, naʻe hoko ha mana.

Ko e ʻUhinga ʻo e Falala ki he ʻEikí

Hili ʻeku fakaʻehiʻehi ʻi ha kiʻi taimi mei ha toe faʻahinga talanoa pē mo ʻeku faiakó, fekauʻaki mo e tuí, naʻá ne haʻu kiate au ʻi ha ʻaho ʻe taha mo ha ngaahi fehuʻi, naʻá ku ongoʻi mateuteu ke tali kinautolu ʻaki ʻeku tui kuo fakafoʻoú. Naʻá ku ʻeke fakalelei ange pe kuo ʻalu tuʻo taha ki ha taha ʻo e ngaahi houalotu hotau siasí pe lau ha konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Ko e taimi naʻá ne talamai ai ʻikaí, naʻá ku ongoʻi kuo ueʻi au ke u fai ange ʻeku fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni mahino ngofuá.

Naʻá ku talaange ki ai he ʻikai ke ke teitei ʻilo ʻoku moʻoni ha meʻa kapau he ʻikai ke ke foua ia pe te ke kumi hono ngaahi talí ʻiate koe pē. Naʻá ku fakamatalaʻi ange naʻá ku ʻiloʻi ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí koeʻuhí he naʻá ku ngāueʻi ʻa e ngaahi tali ko iá mo ongoʻi ʻi hoku lotó ʻoku nau moʻoni. Naʻá ku fakaafeʻi ia ke ne fai ʻa e meʻa tatau, pea talu mei ai, mo e lelei ange ʻa ʻema feohí.

Naʻe hanga ʻe he pole ko ʻeni ʻo e tui naʻá ku maʻu ko ha taha taʻu hongofulu tupú, ʻo teuteuʻi moʻoni au ki hoku kahaʻú ko ha ākonga ʻa Kalaisi. Kuó u mātā ha ngaahi tāpuaki mo ha ngaahi talaʻofa lahi ʻi heʻenau hokó, ʻi heʻeku hokohoko atu ke falala ki he ʻEikí ʻo māʻolunga ange ʻi ha toe fakakaukau ʻa ha niʻihi kehe. Hangē ko e lea ʻa Nīfaí, “ʻE ʻEiki, kuó u falala kiate koe, pea te u falala kiate koe ʻo taʻengata. ʻE ʻikai te u falala ki he nima ʻo e kakanó” (2 Nīfai 4:34).

Ko e taimi ʻoku ʻikai hoko ai ʻa e ngaahi meʻá ʻo hangē ko hono palaní pe te tau fehangahangai mo ha ngaahi faingataʻa naʻe ʻikai ke tau teitei ʻamanekiná, ʻe ala faingofua pē ke tau ongoʻi hangē kuo takihalaʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní, liʻaki kitautolu, pe ʻikai pē ke tokanga mai.

Ka ʻoku ʻikai ke moʻoni ia.

Ko hono moʻoní, ʻoku fakamanatu mai maʻu pē kiate au ʻi he ngaahi taimi faingataʻa ʻo e puputuʻu mo fakatupu lotomamahi ko iá, hono ʻuhinga ke u falala kakato ai ki he ʻEikí. Kuo pau ke u tuku hoku tuʻunga fakaākongá mo ʻeku tuí ke mahuʻingamālie mo liliu moʻui kae ʻikai hangē ko ha tamapuá mo fakahoko ha ngaahi meʻa angamaheni pē. Naʻe toe akoʻi foki ʻe Palesiteni Nalesoni, “ʻE tokoni hoʻo tui ʻoku tupulakí ke liliu hoʻo ngaahi faingataʻaʻiá ki he tupulaki mo ha faingamālie taʻe-hano-tatau.”

ʻOku ou lava ʻo sio ki he founga kuo tāpuekina ai au ʻe he fili ke tui kia Sīsū Kalaisí ʻi ha ngaahi founga lahi ange ʻi he meʻa naʻá ku fakakaukau ʻe lavá. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ia ʻoku ou hao maʻu pē mei he mamahí, faingataʻá, pe puputuʻú, ka ʻoku ʻuhinga ia ʻoku ou ʻilo ʻa e feituʻu ke u maʻu mei ai ʻa e nongá mo tuʻu-taʻe-ueʻiá.

Naʻe fakamanatu mai ʻi he ʻofa ʻe Palesiteni Nalesoni, “Kātaki ʻo ʻiloʻi ʻeni: kapau ʻe liʻaki koe ʻe he meʻa kotoa pē mo e taha kotoa pē ʻi he māmani ʻokú ke falala ki aí, he ʻikai pē ke teitei liʻaki koe ʻe Sīsū Kalaisi mo Hono Siasí.”

Ko e hā pē ha meʻa ʻokú ke fehangahangai mo ia ʻi hoʻo moʻuí, tatau ai pē pe ko ha ngaahi ʻamanaki kuo tōnoa, teke [mālohi] mei he ngaahi leʻo ʻo e māmaní, ngaahi palopalema fakafāmili, ngaahi fefaʻuhi fakaʻatamai, ʻikai lelei e tuʻunga fakapaʻangá, loto mamahi, anga taʻe-totonu atu, pea ha toe palopalema kehe, ʻoku ou fie fakaafeʻi koe ke ke kei falala pē ki he ʻEikí. ‘Okú Ne ʻafio‘i kānokato ho ngaahi tūkungá. ʻOkú Ne ʻafioʻi koe. ʻOkú ʻi ai Haʻane ngaahi tāpuaki fakaofo kuo ʻosi tokonaki maʻau. Naʻa mo e ngaahi momeniti ko ia ʻoku ʻikai ke ke fie falala ai kiate Iá, fili pē ke falala ki ai. ʻOku pau ʻa ʻEne ngaahi talaʻofá. Te Ne tataki koe ki he fiefiá, ʻamanaki leleí, mo ha ngaahi mana ʻi hono taimi totonú.

ʻOkú Ne fai maʻaku ʻi he hokohoko atu ʻeku falala kiate Iá.

Paaki