Xkab’ li xnimal ru taqlahom
Nachal xsahil li qach’ool laa’o naq naqatenq’a li qas qiitz’in.
Ex was wiitz’in, ninb’atioxi eere lee k’anjel re xch’utub’ankil Israel sa’ xyanqeb’ li yo’yo ut li kamenaq, re xkawresinkil lee junkab’al, ut xtenq’ankileb’ li wankeb’ sa’ aajel ru. Ninb’atioxi eere naq nekeb’eresi lee yu’am jo’ xtzolom li Kristo. Nekenaw ut sa nekepaab’ li wiib’ xnimaleb’ ru taqlahom, xraab’al li Dios ut xraab’aleb’ lee ras eeriitz’in.
Sa’ li waqib’ po li tojo’ xe’nume’, li xHermana Nelson ut laa’in xqak’uleb’ k’iila mil aj paab’anel naq xoowulak Centro America, Sur America, ut li ch’och’ sa’ li palaw Pacifico, ut jalan jalanq li tenamit sa’ Estados Unidos. Naq nokoxik yalaq b’ar, naqaj xwaklesinkil lee paab’aal laa’ex. A’b’anan rajlal nokoq’aj chi waklesinb’il li qapaab’aal laa’o xb’aaneb’ li ani naqak’ul. Ma naru tinye resil eere oxib’ li k’a’ru xqak’ul sa’eb’ li qab’e?
Sa’ mayo, li Hermana Nelson ut laa’in xoowulak qochb’een li Elder Gerrit W. ut li Hermana Gong toj sa’ li Pacifico Sur. Sa’ Auckland, Nueva Zelanda, xooch’utla rik’ineb’ laj musulman reheb’ wiib’ li mezquita sa’ Christchurch, Nueva Zelanda, b’ar wi’ yal wiib’ po chaq, eb’ lix komon xe’puub’a chi jwal xuwajel ut yiib’ ru.
Xqatoq’ob’eb’ ru li qas qiitz’in a’in re jalan chik li paab’aal ut xqaye sa’ komonil naq ink’a’ naqaram ru xpaab’aal anihaq.
Xqayeechi’i ajwi’ reheb’ naq taqatenq’aheb’ rik’in li qak’anjel ut jun b’is chi tumin re te’xkab’la wi’chik lix mezquita. Li qach’utam rik’ineb’ li jolominel a’in jwal xwaklesi li rahok chiqib’il qib’.
Sa’ agosto, rochb’een li Elder Quentin L. ut li Hermana Mary Cook, li Hermana Nelson ut laa’in xqak’uleb’ aj Buenos Aires, Argentina—naab’aleb’ maawa’eb’ li qech aj paab’anel—li xe’xk’ul li silla de ruedas chi siib’il xb’aan li Iglees. Xe’waklesi li qaam naq chi anchaleb’ xch’ool xe’xb’antioxi naq ak te’ruuq chik chi xik sa’ b’e.
Roxil li esilal tinye, a’an xink’ul wiib’ oxib’ xamaan chaq arin Lago Salado. Xink’ul sa’ xkutankil xketb’al inchihab’, chi tz’iib’anb’il sa’ jun li hu xb’aan jun li saaj ixq, li xMaria tinye re—14 chihab’ wan re.
Li xMaria xtz’iib’a resil li k’a’ru naxwotz wik’in: “Laa’at wan lajeeb’ laa kok’al. Lajeeb’o sa’ lin junkab’al. Nakanaw li aatinob’aal Mandarin. Wuqub’o sa’ lin junkab’al li xooyo’la China, jo’kan naq li Mandarin, a’an xb’eenil li qaatinob’aal. Laa’at aj cho’onel. Li wanab’ xcho’e’ wiib’ sut. Nawulak chawu li ch’utlaak chiru wiib’ hoonal. Nawulak chiqu li ch’utlaak chiru wiib’ hoonal. Wan laa maatan re li tono perfecto. Li was wan xmaatan re li tono perfecto. Mutz’ li ru chanchanin laa’in.”
Li raatin li xMaria jwal xtoch’ inch’ool, ut xk’ut chiwu naq jwal nim lix musiq’, ut naq jwal neke’xq’axtesi rib’ lix na’ xyuwa’.
Laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, jo’ ajwi’ xkomoneb’ chik lix tzolom li Kristo, junelik neke’xsik’ chanru te’xtenq’a, te’xwaklesi, ut te’xra jalan. Li wankeb’ xch’ool chi k’ab’a’iik jo’ xtenamit li Qaawa’ “wan xch’ooleb’ chixk’amb’aleb’ riiq chirib’ileb’ rib’, … chi yaab’ak rik’ineb’ li neke’yaab’ak; … ut chixk’ojob’ankileb’ xch’ool li neke’ajok k’ojob’aak xch’ool.”
Chi tz’aqal yaal neke’xyal xq’e chixyu’aminkil li xb’een ut xkab’ li xnimaleb’ ru taqlahom. Naq naqara li Dios chi anchal li qach’ool, li Dios naxk’e li qach’ool choq’ reheb’ jalan sa’ jun li sutq’isink jwal ch’ina-us.
Ink’a’ naru xb’isb’al jo’ k’ihal li tenq’ank neke’xb’aanu laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan rajlal chihab’, a’b’an naru xb’isb’al li usilal naxb’aanu li Iglees re rosob’tesinkileb’ li winq ut li ixq—li saajeb’ ajwi’—li neke’raj ru junaq xtenq’ankil.
Lix k’anjel li Iglees re xtenq’ankileb’ li tenamit xtikla sa’ 1984. Toja’ naq jun li kuyuk sa’ xb’aanuman sa’ chixjunil li Iglees re xch’utub’ankil li tumin chixtenq’ankil jun li we’ej sa’ Africa. Eb’ li komon sa’ li Iglees xe’xsi 6.4 millon chi dolar sa’ jun ajwi’ li domingo re kuyuk sa’.
Li Elder M. Russell Ballard ut li Hermano Glenn L. Pace xe’taqlaak Etiopia re te’xtz’il rix chan raj ru taa’oksimanq li tumin a’an. Aran xtikla li k’anjel li moqon taawanq choq’ tz’aqal xk’anjel li Iglees re xtenq’ankileb’ li tenamit.
Chalen chaq li kutan a’an, lix k’anjel li Iglees re xtenq’ankileb’ li tenamit ak xk’ehom wiib’ billon chi dolar choq’ re li tenq’ank. Li tenq’ank a’in nak’eeman chi maak’a’ naxye k’a’ru lix paab’aal, lix tenamit, lix winqilal malaj lix ixqilal, malaj lix partido politico li ani nak’uluk re.
Ut maji’ naraqe’ aran. Re xtenq’ankileb’ li komon li wankeb’ sa’ aajel ru, naqayu’ami li najter chaq’rab’ re li kuyuk sa’. Nokotz’okaak re xtenq’ankileb’ li neke’tz’okaak. Jun kutan rajlal po, ink’a’ nokowa’ak, ut naqasi lix tz’aq li wa (ut xkomon chik) re xtenq’ankileb’ li wankeb’ sa’ aajel ru.
Maajo’q’e taasachq sa’ lin ch’ool naq xinwulak Africa sa’ 1986. Jwal xe’tam laj paab’anel sa’eb’ li qach’utam. Us ta neb’a’eb’, naab’aleb’ xe’k’ulun chi saq tz’aqal li raq’.
Xinpatz’ re li awa’b’ej re li oqech chan ru naxtenq’aheb’ li komon jwal neb’a’. Xye we naq eb’ li obiisp neke’xnaweb’ lix komon chi us. Wi neke’ru xtojb’al li wa’ak wiib’ sut sa’ jun kutan, us wankeb’. A’ut wi ink’a’ neke’ru xtojb’al wiib’ sut—us ta tenq’anb’il xb’aan xjunkab’al—li obiisp naxk’e li wa, chi tojb’il xb’aan li kuyuk sa’. Toja’ naq xye ajwi’ we a’in: kok’ aj sa’ lix mayej re kuyuk sa’ naxq’ax ru xtz’aq lix wa. Jo’kan naq li rela’ li tumin nataqlaak b’araq chik choq’ reheb’ li jwal neb’a’ wi’chik. Eb’ laj kawil paab’anel a’an sa’ Africa xk’ut chiwu jun xnimal ru na’leb’ chirix li chaq’rab’ ut li ch’oolej re li kuyuk sa’.
Jo’ komon sa’ li Iglees, naqeek’a qakomonil rik’ineb’ li ani neke’xk’ul yalaq rahilal. Jo’ ralal xk’ajol li Dios, qas qiitz’in qib’ chiqajunil. Naqapaab’ jun aatin sa’ li Najter Chaq’rab’: “Tento taaye’ laa wuq’ re laa was aawiitz’in, chatenq’a laa komon neb’a’ li wan sa’ rajb’al ru sa’ laa tenamit.”
Naqayal ajwi’ qaq’e chixyu’aminkil lix k’utum li Qaawa’ Jesukristo sa’ Mateo 25:
“Xb’aan naq xintz’okaak chaq, ut xineek’e chi wa’ak; xchaqik we, ut xeek’e wuk’a’; xinsik’ wochochnal, ut xineek’ul sa’ lee rochoch:
“Xint’usq’i, ut xineetiqib’; xinyajerk, ut xineerula’ani. …
“… Jo’ch’inal jo’nimal xeb’aanu chaq reheb’ lin kok’ iitz’in a’in q’axal kok’eb’, we laa’in xeb’aanu chaq.”
Inyehaq resil yal wiib’ oxib’ li k’a’ru naxb’aanu li Iglees re xpaab’ankil li na’leb’ a’in.
Re xtenq’ankileb’ li neke’tz’okaak, wankeb’ 124 lix k’uuleb’aal kab’l li obiisp sa’ chixjunil li ruchich’och’. Rik’ineb’ a’an, nak’eeman li wa reheb’ li neke’tz’okaak junaq 400,000 sut rajlal chihab’. B’ar wi’ maak’a’ lix k’uuleb’aal kab’l li obiisp, li jolominel sa’ li Iglees neke’roski xtuminal li kuyuk sa’ re te’xk’e li wa ut li k’a’ru taak’anjelaq choq’ reheb’ li komon sa’ aajel ru.
A’b’anan, li tz’okaak nawulak toj najt chirix li Iglees. Yoo chi tamk sa’ li ruchich’och’. Xpuktesiman jun esilal li naxye naq li rajlankileb’ li ani ink’a’ tz’aqal lix wa ak naxq’ax 820 millon—malaj ut jun kristiaan sa’ xyanqeb’ b’eleeb’ sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Jwal ra li esil a’an! Jwal naqab’antioxi lee mayej nekek’e. B’antiox eere laa’ex, k’iila millon sa’ li ruchich’och’ te’xk’ul li wa li jwal na’ajman ru, li t’ikr, lix kolb’al rib’ sa’ ochoch, li silla de ruedas, li b’an, li chaab’il ha’, ut xkomon chik li tenq’.
K’iila yajel sa’ li ruchich’och’ nanaq xb’aan li ha’ moko chaab’il ta. Lix k’anjel li Iglees re xtenq’ankileb’ li tenamit ak xk’e li chaab’il ha’ sa’ k’iila k’aleb’aal sa’ 76 chi tenamit.
Jun k’anjel sa’ Luputa, sa’ li Republica Democratica del Congo, xb’aanu a’in chi chaab’il. Wankeb’ numenaq 100,000 sa’ jun li k’aleb’aal, ut maak’a’eb’ lix ha’. Eb’ laj k’aleb’aal a’an jwal najt neke’b’eek re xtawb’al li chaab’il ha’. Us ta wan xyo’leb’aal li chaab’il ha’ toj chi tzuul, ink’a’ neke’ru chi wulak aran kok’ aj sa’.
Naq eb’ li misioneer ke’xnaw chirix li ch’a’ajkilal a’in, xe’xk’e li numleb’ ha’ reheb’ laj Luputa, ut xe’xtzoleb’ re te’xnaw chan ru roksinkil. Eb’ laj Luputa xe’xnumsi oxib’ chihab’ chixb’ekb’al jun li najtil jul sa’ li pek ut li k’iche’ choq’ re li numleb’. Xb’aan li k’anjelak sa’ komonil, xchal xkutankil naq li chaab’il ha’ xwulak sa’ li k’aleb’aal a’an.
Li Iglees naxtenq’aheb’ ajwi’ li xe’isiik sa’ xtenamit, ma xb’aan li pleetik malaj xb’aan k’a’aq chik re ru. Wankeb’ numenaq 70 millon li ak xe’isiik sa’ xtenamit.
Sa’ li chihab’ 2018, li Iglees xtaqla xtenq’ankileb’ sa’ 56 chi tenamit. Ut naab’aleb’ li komon sa’ li Iglees xe’xq’axtesi xhoonal re xtenq’ankileb’ chi q’axonk sa’ jalanil tenamit. Naqab’antioxi eere chejunilex li neketenq’aheb’ li yookeb’ chixk’ojob’ankil rib’ sa’ li ak’ tenamit.
Xb’aan li k’a’ru siib’il re lix k’ay li Iglees sa’ Estados Unidos, k’iila millon xb’isal li t’ikr nach’utub’aman rajlal chihab’. Us ta eb’ li obiisp neke’roski li t’ikr a’in re xtenq’ankileb’ li komon, li b’isal jwal nim nasiiman reheb’ jalan chik li k’anjel li neke’xtaqla li t’ikr sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Ut sa’ li chihab’ xnume’, li Iglees xtenq’aheb’ 300,000 sa’ 35 tenamit chi ilok chi us, k’iila mileb’ li ak’ k’uula’al ut eb’ lix na’ sa’ 39 li tenamit, ut 50,000 sa’ k’iila tenamit chixk’ulb’al lix silla de ruedas.
Na’no ru chi us li Iglees jo’ jun reheb’ li neke’sumenk chi junpaat naq na’uxk li nimla ch’a’ajkilal. Naq toj mai’ nak’ulun jun li kaq-sut-iq’, li jolominel re li Iglees ak yookeb’ chixtz’ilb’al rix chan ru te’xtaqla chaq li tenq’ ut li ani te’k’anjelaq chiruheb’ li te’xk’ul rahilal.
Sa’ li chihab’ xnume’, li Iglees xb’aanu numenaq 100 li k’anjel sa’ li ruchich’och’, re xtenq’ankileb’ li xe’wan sa’ kaq-sut-iq’, li xam, li b’uut’iha’, li hiik, ut xkomon chik ch’a’ajkilal. Wi naru, eb’ li komon neke’xk’e reetalil li “Manos que Ayudan” chirixeb’ ut neke’xch’utub’ rib’ re xtenq’ankileb’ li ani ra xe’xk’ul. Li tenq’ank a’in, li nekeb’aanu naab’alex, a’an tz’aqal li k’anjel re rilb’aleb’ jalan.
Ex was wiitz’in, eb’ li k’anjel li xinye resil, a’aneb’ yal jun ch’ina raqal sa’ li k’anjel re xtenq’ankileb’ li tenamit xb’aan Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Ut eeb’aan laa’ex naq naru xb’aanunkil. Xb’aan lee chaab’il yu’am, lix chaab’ilal eech’ool, ut lix tenq’ lee ruq’, k’iila tenamit ut k’iila awa’b’ej yoo chixyeeb’al resil lix chaab’ilal li k’a’ru nekeb’aanu.
Chalen li wokik jo’ Awa’b’ej re li Iglees, nasach inch’ool naq k’iila awa’b’ej, jolominel, ut aj k’amol b’e reheb’ li tenamit neke’xb’antioxi we li tenq’ neke’xk’ul qik’in. Ut neke’xb’antioxi ajwi’ li kawilal neke’xk’ul xb’aaneb’ li qakomon li neke’xtz’aqon jo’ chaab’il xkomoneb’ lix tenamit.
Nasach inch’ool ajwi’ naq eb’ li awa’b’ej re li ruchich’och’ nokohe’rula’ani re xyeeb’al qe naq eb’ a’an te’raj rokik li Iglees sa’ xtenamit. K’a’ut? Xb’aan naq neke’xnaw naq laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan te’xwaklesi li chaab’il junkab’al ut tenamit yalaq ta b’ar wankeb’.
Maak’a’ naxye b’ar wan tz’aqal li qatenamit, jo’ komon sa’ li Iglees, kaw naqeek’a lix Yuwa’il li Dios, ut lix komonil chixjunil li winq. Ut xb’aan a’an, nachal xsahil li qach’ool laa’o naq naqatenq’a li qas qiitz’in, maak’a’ naxye b’ar wan qatenamit.
Xtenq’ankileb’ jalan—xk’oxlankileb’ jo’ naqak’oxla qib’, malaj mas wi’chik chiru xk’oxlankil qib’—wan choq’ tz’aqal xsahil qach’ool. Ut mas wi’chik wi ink’a’ naxchap rib’ rik’in li qab’e laa’o, malaj nokorisi sa’ li k’a’ru k’aynaqo wi’. Xyu’aminkil xkab’ li xnimal ru taqlahom, a’an lix laawil li wulak jo’ tz’aqal xtzolom li Kristo.
Ex was wiitz’in, laa’ex jun yo’yookil reetalil li k’a’ru nachal xb’aan xpaab’ankil lix k’utum li Jesukristo. Nekexinb’antioxi! Nekexinra!
Ninnaw naq yo’yo li Dios. Li Jesus a’an li Kristo. Lix Iglees ak xk’ojlaak wi’chik sa’ roso’jikeb’ li kutan re tixb’aanu lix choxahil k’anjel. Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.