Higugmaa ang Inyong mga Kaaway
Ang pagkahibalo nga kitang tanan mga anak sa Dios naghatag kanato og panan-awon sa bili sa uban ug katakus sa dili pagtugot nga mopatigbabaw ang pagpihig.
Ang mga pagtulun-an sa Ginoo anaa alang sa kahangturan ug alang sa tanang mga anak sa Dios. Dinhi niini nga mensahe mohatag ako og pipila ka ehemplo gikan sa Estados Unidos, apan ang mga baruganan nga akong itudlo magamit bisan asa.
Nagpuyo kita sa panahon sa kapungot ug kayugot sa politikanhong mga relasyon ug mga polisiya. Nabatyagan nato kana niini nga ting-init dihang ang pipila milapas sa malinawong mga protesta ug miapil sa makadaot nga mga lihok. Nabatyagan nato kana diha sa pipila ka kasamtangan nga mga pangampanya alang sa publiko nga mga katungdanan. Subo lang, ang pipila niini miyagyag og dili maayong politikanhong mga pamahayag ug gilakipan og dili maayong paghisgot bahin sa atong mga miting sa Simbahan.
Sa demokratikong gobyerno kita adunay mga kalahian sa kanunay bahin sa pagsugyot og mga kandidato ug mga polisiya. Apan, isip mga sumusunod ni Kristo kinahanglan wad-on nato ang kapungot ug kayugot sa butang diin ang politikanhong mga pagpili gidebatihan o gisaway sa daghang mga sitwasyon.
Aniay usa sa mga pagtulun-an sa atong Manluluwas, tingali nailhan kaayo apan panagsa rang gibuhat:
“Nakadungog kamo nga giingon kaniadto, Higugmaa ang imong mga higala, ug dumti ang imong mga kaaway.
“Apan karon sultihan ko kamo, higugmaa ang inyong mga kaaway, ug pag-ampo kamo alang sa mga tawo nga nagpasipala kaninyo” (Mateo 5:43–44). 1
Sulod sa mga henerasyon, ang mga Judeo gitudloan sa pagdumot sa ilang mga kaaway, ug sila kaniadto nag-antus ubos sa pagdominar ug kabangis sa pagsakop sa mga Romano. Gani si Jesus mitudlo kanila sa, “paghigugma sa inyong mga kaaway” ug “pagbuhat og maayo ngadto kanila nga … nag-amung-among kaninyo.”
Pagkalisud nga mga pagtulun-an alang sa kausaban sa personal ug politikanhong mga relasyon! Apan mao gihapon kana ang gisugo sa Manluluwas. Sa Basahon ni Mormon atong mabasa, “Kay sa pagkatinuod, sa pagkatinuod Ako moingon nganha kaninyo, siya nga may espiritu sa panagbingkil dili gikan kanako apan gikan sa yawa, kinsa mao ang amahan sa panagbingkil, ug siya nagkutaw sa mga kasingkasing sa mga tawo sa panagbangi uban ang kasuko, sa usag usa” (3 Nephi 11:29).
Ang paghigugma sa atong mga kaaway ug sa atong mga kaatbang dili sayon. “Kadaghanan kanato wala pa moabut niana nga ang-ang sa … gugma ug kapasayloan,” Si Presidente Hinckley nakaobserbar, nga midugang nga, “Nagkinahanglan kini og disiplina sa kaugalingon nga mas labaw kay sa atong mahimo.” 2 Apan siguradong mahinungdanon kini, kay kabahin kini sa duha ka dagko nga sugo sa Manluluwas nga “higugmaa ang Ginoo nga imong Dios” ug “higugmaa ang imong isigkatawo sama sa imong kaugalingon” (Mateo 22:37, 39). Ug sigurado nga posible kini, kay Siya mitudlo usab, “Pangayo, ug kamo hatagan; pangita, ug kamo makakaplag” (Mateo 7:7). 3
Unsaon nato sa pagtuman kining balaan nga mga sugo sa kalibutan diin kita usab ubos sa mga balaod sa tawo? Maayo na lang, aduna kitay pagtulun-an ug ehemplo sa Manluluwas mismo kon unsaon sa pagbalanse ang Iyang mahangturong mga balaod uban sa paggamit sa hinimo sa tawo nga mga balaod. Dihang ang mga kaatbang nagtinguha sa pagbitik Kaniya pinaagi sa pagpangutana kon ang mga Judeo angayan bang mobayad og mga buhis sa Roma, Siya mitudlo ngadto sa litrato sa Emperador nga anaa sa ilang mga sinsilyo ug mipahayag, “Ihatag ngadto sa Emperador ang iya sa Emperador ug ihatag sa Dios ang iya sa Dios” (Lucas 20:25). 4
Busa, kita kinahanglang mosunod sa mga balaod sa tawo (ihatag ngadto sa Emperador) aron magpakabuhing malinawon ubos sa sibil nga awtoridad, ug kita mosunod sa mga balaod sa Dios padulong sa atong mahangturong destinasyon. Apan unsaon nato sa paghimo niini—labi pa unsaon nato sa pagkat-on sa paghigugma sa atong mga kaatbang ug sa atong mga kaaway?
Ang pagtulun-an sa Manluluwas sa dili “panagbangi uban ang kasuko” usa ka maayong sinugdanan nga lakang. Ang yawa maoy amahan sa panagbingkil, ug siya ang nagsulsol sa katawhan sa panagbingkil uban sa kasuko. Nagpasiugda siya og pagdumot ug mapungtanon nga mga relasyon tali sa mga indibidwal ug tali sa mga pundok. Si Presidente Thomas S. Monson mitudlo nga ang kasuko “hinagiban ni Satanas,” kay ang “pagkasuko mao ang pagnunot ngadto sa impluwensya ni Satanas. Walay usa nga makapahimo kanato nga masuko. Ato kining pagpili.” 5 Ang kasuko maoy paagi ngadto sa pagkabahin-bahin ug pagdinumtanay. Makahigugma kita sa atong mga kaatbang kon likayan nato ang pagkapungot ug pagkasupakan ngadto sa wala nato hiuyoni. Gani makatabang usab kon kita andam nga magkat-on gikan kanila.
Usa sa daghang paagi sa pagpalambo sa gahum sa paghigugma sa uban mao ang yano nga paagi nga gihulagway diha sa dugay na nga musikal. Kon kita maningkamot sa pagsabut ug pakiglambigit sa mga tawo nga lahi og kultura, kinahanglan maningkamot kitang makaila kanila. Sa dili maihap nga mga kahimtang, ang katahap sa mga dumudoong o gani ang panagbingkil maghatag og agianan ngadto sa panaghigalaay o bisan gani paghinigugmaay kon ang personal nga mga panagkita mosangput sa pagsinabtanay ug respeto sa usag usa. 6
Gani ang usa ka mas dako nga tabang sa pagkat-on sa paghigugma sa atong mga kaatbang ug sa atong mga kaaway mao ang pagtinguha ug pagsabut sa gahum sa gugma. Aniay tulo sa daghang propetikanhong mga pagtulun-an mahitungod niini.
Si Propeta Joseph Smith mitudlo nga “usa ka karaang panultihon nag-ingon nga ang gugma moani og mas dako pang gugma. Ibubu nato ang gugma—ipakita ang atong kamabination ngadto sa tanang katawhan.” 7
Si Presidente Howard W. Hunter mitudlo: “Ang kalibutan nga atong gipuy-an makabenipisyo gayud kon ang mga tawo sa tanang dapit mogamit sa tiunay nga gugma ni Kristo, nga mabination, malumo, ug maaghup. Kini walay kasina o garbo. … Wala kini magpaabut og balus. … Dili kini manghukom, dili mapungot, o dili bangis. … Moawhag kini sa managlahi nga katawhan aron magkasinabut sa pagpakabuhi sa Kristohanong gugma bisan unsay tinuohan, kaliwat, nasyonalidad, kahimtang sa pinansyal, edukasyon o kultura.” 8
Ug si Presidente Russell M. Nelson miawhag kanato sa “pagpalapad sa atong sirkulo sa gugma sa paghangop sa tibuok tawhanong pamilya.” 9
Usa ka importanting bahin sa paghigugma sa atong mga kaaway mao ang paghatag ngadto sa Emperador pinaagi sa pagtuman sa mga balaod sa atong managlahi nga nasud. Bisan og ang mga pagtulun-an ni Jesus para sa kausaban, Siya wala magtudlo og rebolusyon o pagsupak sa balaod. Mitudlo Siya og usa ka mas maayong paagi. Ang moderno nga mga pagpadayag mao ra gihapon ang gitudlo:
“Ayaw itugot nga ang usa ka tawo molapas sa mga balaod sa yuta, kay siya nga nagsunod sa mga balaod sa Dios dili na kinahanglan nga molapas sa mga balaod sa yuta.
“Busa, magmasulundon sa mga gahum nga anaa karon” (Doktrina ug mga Pakigsaad 58:21–22).
Ug ang atong artikulo sa hugot nga pagtuo, nga gisulat ni Propeta Joseph Smith human ang unang mga Santos nag-antus og grabing pagpanglutos gikan sa mga opisyal sa Missouri, namahayag nga: “[Kita] nagtuo sa kamandoan ubos sa mga hari, mga presidente, mga magmamando, ug sa mga maghuhukom, sa pagsunod; pagtahud; ug sa paghupot sa balaod” (Mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo 1:12).
Wala kini magpasabut nga kita miuyon sa tanan nga nahimo pinaagi sa gahum sa balaod. Nagpasabut kini nga kita mosunod sa kasamtangan nga balaod ug mogamit og malinawong paagi sa pag-usab niini. Nagpasabut usab kini nga kita sa malinawong paagi modawat sa mga resulta sa mga piniliay. Dili kita moapil sa bangis nga panghulga niadtong mga nasagmuyo sa resulta. 10 Sa demokratikanhong katilingban kanunay kitang adunay oportunidad ug katungdanan sa malinawong pagpadayon hangtud sa sunod nga piniliay.
Ang pagtulun-an sa Manluluwas sa paghigugma sa atong mga kaaway gibase sa katinuod nga ang tanan nga mortal mga hinigugmang anak sa Dios. Kana nga mahangturon nga baruganan ug pipila ka nag-unang mga baruganan sa balaod nasulayan diha sa bag-o lang nga mga pagprotesta sa daghang siyudad sa Amerika.
Sa usa ka opinyon, ang pipila daw nakalimot nga ang Unang Pag-amendar sa Konstitusyon sa Estados Unidos nagsiguro sa “katungod sa katawhan sa malinawong paagi sa pagpundok-pundok, ug mohangyo sa Gobyerno nga ipangalagad ang hustisya nga matubag ang mga mulo.” Mao kana ang awtorisadong paagi aron ang publiko mahibalo ug makatutok sa mga inhustisya nga anaa o sa pagdumala sa mga balaod. Ug adunay mga inhustiya. Sa mga publiko nga mga buhat ug sa personal natong mga kinaiya, aduna kitay rasismo [diskriminasyon sa kaliwatan] ug susamang mga mulo. Sa usa ka makakombinser nga personal nga saysay, ang Talahuron nga si Theresa A. Dear sa National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) mipahinumdom kanato nga ang “rasismo magsugod sa kapungot, opresyon, pag-uyon-uyon, kawalay pagtagad ug pagpakahilom.” 11 Isip mga lungsuranon ug isip mga miyembro sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, kinahanglang mohimo kita og mas maayo aron makatabang nga mabugto ang rasismo.
Sa lahi nga mga hunahuna, ang minoridad sa mga partisipante ug mga tagasuporta niini nga mga protesta ug sa ilegal nga mga lihok nga ilang nahimo daw nahikalimot nga ang mga protesta nga gipanalipdan sa Konstitusyon mao ang malinawon nga mga protesta. Ang mga tigprotesta walay katungod sa pagguba, pagdaot, o pagpangawat og kabtangan o paghulga sa lehitimong mga gahum sa pulis sa gobyerno. Ang Konstitusyon ug ang mga balaod wala maglakip og pagdapit alang sa rebolusyon o kagubot. Tanan kita—ang pulis, mga nagprotesta, mga tigsuporta, ug mga tumatan-aw—kinahanglang mosabut sa mga limit sa atong mga katungod ug sa kaimportante sa atong mga katungdanan sa pagpabilin sulod sa mga utlanan sa anaa nga balaod. Si Abraham Lincoln eksakto sa iyang pag-ingon: “Walay mulo nga maoy haum nga sulbad gamit ang balaod sa manggugubot.” 12 Ang pagsulbad sa mga mulo pinaagi sa mga manggugubot usa ka ilegal nga paagi. Kana usa ka panggubot, usa ka kahimtang nga walay epektibong panggobyerno ug walay pulis, kana mopahuyang kaysa mopanalipod sa indibidwal nga mga katungod.
Usa ka rason nga ang bag-ohay nga mga protesta sa Estados Unidos nakatingala sa daghan kaayo mao nga ang mga pagsupak ug mga pagka-ilegal nga nabatyagan tali sa lainlaing kaliwatan ug ubang mga pundok sa laing mga nasud dili unta angayang masinati sa Estados Unidos. Kini nga nasud mas maayo unta nga mowagtang sa rasismo, dili lang sa mga itom nga Amerikano, kinsa maoy daghan atol sa bag-o lang nga mga pagprotesta, apan usab batok sa mga Latino, mga Asian, ug ubang mga grupo. Ang kasaysayan niini nga nasud bahin sa rasismo dili makalipay, ug kinahanglan nga mohimo kita og mas maayo.
Ang Estados Unidos natukod pinaagi sa mga langyaw sa managlahing nasyonalidad ug managlahing kaliwatan. Ang katuyoan sa paghiusa dili ang pagtukod og partikular nga relihiyon o aron mapadayon ang bisan unsang managlahing kultura o pag-unong sa mga katribo sa karaang mga nasud. Ang atong tagtukod nga henerasyon nagtinguha nga mahiusa pinaagi sa bag-ong konstitusyon ug mga balaod. Wala kana magpasabut nga ang atong panghiusa nga mga dokumento o ang ilang panabut niadto nga panahon sa mga kahulugan niini hingpit. Ang kasaysayan sa nag-unang duha ka siglo sa Estados Unidos nagpakita sa panginahanglan og daghang paghashas, sama sa katungod sa pagbotar sa kababayen-an ug, ilabi na, sa pagwagtang sa pagpang-ulipon, lakip sa mga balaod sa pagsiguro nga kadtong gipang-ulipon makatagamtam sa mga gipaningkamutan ug sa mga kahimtang sa kagawasan.
Duha ka mga iskolar sa Unibersided sa Yale nagpahinumdom kanato:
“Bisan may daghan kining sayop, ang Estados Unidos adunay igong kapasidad sa paghiusa sa usa ka managlahi ug nabahin-bahin nga katilingban. …
“… Ang mga lungsuranon niini dili kinahanglan mopili tali sa nasudnong kailhanan ug dinaghan nga kulturalismo. Ang mga Amerikano pweding aduna niining duha. Apan ang gikinahanglan mao ang paghigugma sa nasud subay sa konstitusyon. Kinahanglan kitang magpabilin nga nagkahiusa pinaagi ug diha sa Konstitusyon, bisan unsa ang panaglahi sa atong mga hunahuna.” 13
Daghang tuig ang milabay, usa ka British nga foreign secretary mihatag niining talagsaong tambag sa usa ka debate sulod sa House of Commons: “Wala kitay permanenting mga kaabin ug wala kitay hangtud sa hangtud nga mga kaaway. Ang atong mga tinguha permanente ug hangtud sa hangtud, ug kini nga mga tinguha atong katungdanan ang pagsunod.” 14
Usa kana ka maayo nga kalibutanong rason sa pagsunod sa “permanente ug hangtud sa hangtud” nga mga tinguha. Agi og dugang, ang doktrina sa Simbahan sa Ginoo nagtudlo kanato og lain pa nga permanenting mga tinguha sa paggiya kanato: ang mga pagtulun-an sa atong Manluluwas kinsa maoy midasig sa Konstitusyon sa Estados Unidos ug sa sukaranang mga balaod sa daghan sa atong mga nasud. Ang pag-unong diha sa naestablisar nga balaod imbis sa temporaryong “mga kaabin” maoy pinakamaayong paagi sa paghigugma sa atong mga kaatbang ug sa atong mga kaaway samtang magtinguha kita og kahiusahan sa atong panagkalahi-lahi.
Ang pagkahibalo nga kitang tanan mga anak sa Dios naghatag kanato og balaang panan-awon sa bili sa tanan pang uban ug sa determinasyon ug katakus sa dili pagtugot nga mopatigbabaw ang pagpihig ug ang rasismo. Dihang nakapuyo ko sa daghang katuigan sa lain-laing dapit niini nga nasud ang Ginoo mitudlo kanako nga posible ang pagsunod ug pagtinguha nga molambo ang mga balaod sa atong nasud ug usab ang paghigugma sa atong mga kaaway. Samtang dili sayon, kini posible uban sa tabang sa atong Ginoo, nga si Jesukristo. Gihatag Niya kini nga sugo sa paghigugma, ug misaad Siya sa Iyang tabang kon maninguha kita sa pagsunod niini. Mopamatuod ako nga kita gihigugma ug matabangan sa atong Langitnong Amahan, ug sa Iyang Anak, si Jesukristo. Sa ngalan ni Jesukristo, amen.