Hi’ora’a i te ’utuāfare o te Atua nā roto i te hi’o fa’arahi
Tē ti’aturi nei au e nehenehe tātou, nā roto i te mata o te fa’aro’o, ma te hi’o ātea ’e ’ia hi’o tātou ia tātou iho ’e i tō tātou mau ’utuafare ma te ti’aturi ’e te ’oao’a.
I te na’ina’ira’a tā māua tamāhine hōpe’a o Berkeley, ’ua ha’amata vau i te fa’a’ohipa i te tīti’amata nō te tai’o―e huru hi’o e ha’afātata ’e e fa’ararahi i te mau mea ato’a. I te hō’ē mahana, ’a pārahi ai māua nō te tai’o i te buka, ’ua hi’o atu vau iāna ma te here ma te ’oto ato’a rā, inaha ho’i, e au ra iā’u ’ua tupu rahi a’e ’oia. ’Ua fēruri au, « i nāhea te tau i te ma’irira’a ? E mea rahi mau ’oia ! »
’A ’īriti ai au i tō’u tīti’amata nō te tāmaro i tō’u roimata, ’ite a’era vau ē « e mea—e’ita ’oia i te mea rahi a’e ; e hape tīti’amata noa ! ’Aita e pe’ape’a ! »
I te tahi taime, te mau mea ato’a ’o tā tātou e nehenehe e hi’o, ’o teie ïa hi’o ha’afātata ’e te fa’arahi o te feiā tā tātou i here. I teie pō, tē ani nei au ia ’outou ’ia hi’o ātea ’e ’ia hi’o nā roto i te hō’ē hi’o ta’a ’ē—te hi’o mure ’ore ’o te fa’atumu i ni’a i te hōho’a rahi, tō ’outou ’ā’amu rahi a’e.
I roto i te haere-mātāmua-ra’a te ta’ata i roto i te reva teitei, ’aita e ha’amāramarama tō te pāhipao pairati ’ore. I te mao’ara’ahia rā Apollo 8 i ni’a i te ’āva’e, tē vai ra ïa tō te mau pairati hō’ē. ’A pāinu noa ai rātou nā te reva teitei, maere roa rātou ma te mana o te hi’ora’a i tō tātou fenua ’e ’ua pata rātou i teie hōho’a fa’ahiahia roa, ’ei māta’ita’ira’a nā tō te ao nei. ’Ua putapū tei mau mau pairati pāhipao i te hō’ē fa’a’itera’a pūai, ’ua topa ihora rātou te i’oa o te reira hōho’a : Te huru o te hi’ora’a.
NASA
Te hi’ora’a ma te mata ’āpī, e taui roa te mau mea ato’a. Tē parau ra te hō’ē rātere nā te reva teitei i teie, « e na’ina’i roa te mau mea i te hō’ē fāito e mara’a ia ’outou ’ia amo… E nehenehe tātou e rave te reira. ’Ei hau i te fenua nei—’aita e fifi. E hōro’a te reira i te ta’ata i teie huru pūai … teie huru mana ».1
’Ei huru ta’ata, e hi’ora’a o te fenua nei tō tātou, tē hi’o nei rā te Atua i te hi’ora’a tā’āto’a o te ao nui. Tē hi’o nei ’oia i te mau hāmanira’a ato’a, ia tātou pā’āto’a ’e ’ua ’ī i te tīa’ira’a.
E ti’a ānei ’ia ha’amata i te hi’o mai tā te Atua e hi’o nei ma te orara’a i ni’a i te tua o teie palaneta—’ia putapū i teie hi’ora’a tā’āto’a ? Tē ti’aturi nei e nehenehe tātou, nā roto i te mata o te fa’aro’o, ma te hi’o ātea ’e ’ia hi’o ia tātou iho ’e tō tatou mau ’utuafare ma te ti’aturi ’e te ’oao’a.
’Ua tū roa te mau pāpa’ira’a mo’a. Tē parau nei Moroni nō ni’a i te fēia « tei roto ia rātou te fa’aro’o rahi roa » ’ia « ’ite mau rā tō rātou mata i te mau mea tei hi’ohia e te mata nō te fa’aro’o ’e ’ua ’oa’oa atu ra rātou ».2
Ma te hi’o tūtonu i ni’a i te Fa’aora, ’ua putapū rātou i te ’oa’oa ’e ’ua ’ite rātou i teie parau mau : Nā roto i te Mesia, e maita’i te mau mea ato’a. Te mau mea ato’a tā ’outou ’e ’outou ’e ’outou e ha’ape’ape’a nei—e maita’i ïa te mau mea ! ’E ’o rātou e hi’o nei ma te mata o te fa’aro’o, e nehenehe e putapū ē, e maita’i te mau mea ato’a i teienei
’Ua nā roto vau i te hō’ē tau fifi i te matahiti hope’a ’o tā’u ha’api’ira’a tuarua, ’a rave rave ai i te mau mā’itira’a ’ino. Tē ha’amana’o nei i te ’itera’a i tō’u māmā i te ta’ira’a ’e ’ua uiui au iā’u iho ’ua fa’a’oto ānei vau iāna. I te reira tau, tē pe’ape’a nei au ’ia riro tōna roimata ’ei tāpa’o nō tōna ’orera’a e ti’aturi fa’ahou iā’u, e mai te mea ’o te reira ihoā, ’aita paha ïa e rāve’a fa’ahou.
’Ua mātaro rā tō’u pāpā i te hi’o ātea ’e i te ravera’a i te hi’ora’a māoro. ’Ua ha’api’i mai ’oia nā roto i te ’itera’a ē, te māna’ona’ora’a ’ua riro rahi roa mai te here, e ’ere rā hō’ē ā huru.3 ’Ua fa’a’ohipa ’oia i tōna mata o te fa’aro’o nō te hi’o ē e maita’i mai te mau mea ato’a ’e nā tōna ha’afātatara’a tei ’ī i te tīa’ira’a, i tāui au.
I te roa’ara’a tā’u parau tu’ite nō te tuarua ’e ’a haere ai au i BYU, ’ua pāpa’i mai tō’u pāpā i te mau rata nō te fa’aha’amana’o iā’u ’o vai au. ’Ua riro mai ’oia tō’u ta’ata fa’a’ana’anatae ’e e hina’aro te ta’ata ato’a i te hō’ē ta’ata fa’a’ana’anatae—te hō’ē ta’ata ’eiaha e parau mai ia ’outou, « ’aita ’outou i te mea horo vitiviti roa », e fa’aha’amana’o mai rā rātou ia ’outou ma te here ē, e nehenehe ’outou.
’Ua fa’ahōhoā pāpā i te ’ōrama o Lehi. Mai ia Lehi, ’ua ’ite ’oia e’ita e nehenehe e horo nā muri i te feiā tā tātou i here ’o tē mana’o ra, ’ua mo’e rātou. « ’A fa’aea noa i te vāhi tei reira ’outou ’e ’a pi’i atu ai ia rātou. E haere ’outou i te tumu rā’au ra, ’a fa’aea noa i te tumu rā’au ra, ’a tāmau noa i te ’amu i te hotu, ma te mata ’oa’oa, ’a tāmau noa i te tārape i te feiā tei herehia e ’outou ’e ’a fa’a’ite nā roto i te hi’ora’a maita’i ē, te ’amura’a i te hotu e mea ’oa’oa ïa ! »4
’Ua tauturu teie hōho’a ’ite mata iā’u i roto i te mau taime paruparu, ’ia ’ite ana’e au iā’u iho i pīha’i iho i te tumu rā’au, i te ’amura’a i te hotu, i te ta’ira’a nō tō’u pe’ape’a, ’e ’oia mau, e tauturu ānei te reira ? ’A mata na i te mā’iti i te tīa’ira’a—te tī’aira’a i tei hāmani ia tātou ’e i te tahi i roto i te tahi, ma te fa’ananea i tō tātou ’aravihi ’ia riro ’ei mea maita’i a’e i tō tātou huru i teienei.
Ma’a taime ri’i i muri mai i te pohera’a o Elder Neal A. Maxwell, ’ua ani te hō’ē pāpa’i ve’a i tāna tāmaiti, e aha te mea e mihi roa ai ’oia iāna. ’Ua parau ’oia nō te mau tāma’ara’a i te pō i te fare o tō’u nā metua, nō te mea e parau noa ’oia ma te ninoa mana’o ē, ’ua ti’aturi tōna pāpā iāna.
’Ua tupu te reira fātata roa i te tau ’a ha’amata ai tā māua mau tamari’i pa’ari i te ho’i mai i te fare nō te mau tāma’ara’a i te sābati ’e tō rātou hoa fa’aipoipo. I roto i te hepetoma, ’ua ’ite au iā’u iho i te hāmanira’a i te mau tāpura i roto i tō’u ferurira’a nō te mau mea tā’u e nehenehe e fa’aha’amana’o ia rātou i te sābati, mai teie te huru : « E tāmata paha i te tauturu hau atu i te mau tamari’i ’ia ho’i ’outou i te fare » ’aore rā, « ’Eiaha ’ia mo’ehia ’ia riro ’ei ta’ata fa’aro’o maita’i ».
I tō’u tai’ora’a i te parau a te taea’e Maxwell, ’ua fa’aru’e au i tā’u mau tāpura ’e ’ua ha’amāmū vau i teie reo ha’avā. Nō reira, ’ia ’ite ana’e au i tā’u mau tamari’i pa’ari nō te hō’ē taime poto i te hepetoma, ’ua rōtahi au i ni’a i te mau mea maita’i tā rātou i rave a’ena. I te pohera’a tā māua tamaiti matahiapo, ’o Ryan, tau matahiti i muri mai, tē ha’amana’o nei au i tō’u māuruuru nō tō maua mau fārereira’a ’oa’oa ’e te maita’i.
Hou tātou ’a parau ai i te hō’ē o tā tātou i here, e ui na ia tātou iho i te uira’a, « Te mea tā’u e ha’amata nei i te parau ’aore rā i te rave e mea faufa’a ānei ’aore rā e mea māuiui ? » Tā tātou mau parau ’o te hō’ē ïa ’o tō tātou mana rahi, ’e te mau melo o te ’utuāfare mai te mau ’iri pāpa’ira’a ’ere’ere ta’ata, e ti’a ra i mua ia tātou ma te parau ē, « ’A pāpa’i i te mea tā ’oe e mana’o ra nō’u ! » Teie mau parau poro’i, e mea ’ōpuahia ānei ’aore rā e mea ’ōpua-’ore-hia, ’ia riro ’ei mea ’ī i te tīa’ira’a ’e te fa’aitoitora’a.5
Tā tātou ’ohipa, e ’ere i te ha’api’ira’a i te ta’ata e fa’aruru ra i te hō’ē tau fifi, e mea ’ino ānei rātou ’aore rā e mea māuruuru ’ore. I te mau taime varavara roa, e nehenehe tātou e fa’auruhia ’ia fa’atītī’aifaro, i te rahira’a rā o te taime, e parau na i te feiā fātata ia tātou ma te parau vaha ’e te māmū i te mau poro’i ’o tā rātou e hina’aro e fa’aro’o : « Tē putapū nei tō tātou ’utuāfare ē, e mea tā’āto’a tātou ’e te hope roa, nō te mea tei roto ’oe ». « E herehia ’oe nō te toe’ao o tō ’oe orara’a—noa atu te ’ohipa e tupu mai ».
I te tahi taime, te mea tā tātou e hina’aro, ’ia rahi atu ā te aroha i te parau a’o ; e fa’aro’o rahi atu ā i te a’ora’a ; te ta’ata e fa’aro’o ’e ’o tē uiui ē, « e aha tā’u e ti’a ’ia putapū ma te paraura’a i te mea tā rātou i parau iho nei ? »
’A ha’amana’o, te mau ’utuāfare e mau vāhi mā’imira’a ïa tei hōro’ahia mai e te Atua i reira tātou e mā’imi ai i te hāro’aro’a i te mau mea, nō reira, te mau ta’ahira’a hape ’e te mau nūmerara’a hape, e ’ere noa e nehenehe e mea pāpū rā. ’E e ’ere i te mea fa’ahiahia roa mai te mea, i te hōpe’a o tō tātou orara’a, e nehenehe tātou e ’ite ē, taua mau aura’a ra, e ’oia ato’a taua mau taime fifi ra, o te mau mea ïa i tauturu maita’i ia tātou ’ia riro hau atu mai tō tātou Fa’aora te huru ? Te ’āparaura’a fifi tāta’itahi e rāve’a ïa nō te ha’api’i mai ’ia here i te hō’ē fāito hōhonu a’e—te fāito e au i te Atua. 6
E mata nā tātou i te hi’o ’ātea nō te hi’o i te mau aura’a ’utuāfare mai te hō’ē faura’o pūai nō te ha’api’i ia tātou i te mau ha’api’ira’a ē, ’ua haere mai tātou ’ī’onei nō te ’apo mai ’a fāriu ai tātou i ni’a i te Fa’aora.
E mata nā tātou i te fa’ari’i, i roto i te hō’ē ao hi’a, ’aita hō’ē rāve’a nō te riro ’ei hoa fa’aipoipo maita’i roa, ’ei metua, ’ei tamāiti ’e ’aore rā ’ei tamāhine, ’ei mo’otua, ’ei ’orometua, ’aore rā, ’ei hoa—terā rā ’ua mirioni te rāve’a nō te riro ’ei ta’ata maita’i noa.7 E mata nā tātou i te fa’aea noa i pīha’i iho i te tumu rā’au, ’ia ’ōpere i te here o te Atua, ’e ’ia fa’a’ite i te reira. Nā roto i te fa’ateiteira’a i te mau ta’ata ’ati a’e ia tātou, e mara’a ’āmui tātou.
Te mea fifi ra, te ha’amana’ora’a nō te ’amura’a i te hotu ’aita ïa i nāva’i ; e ti’a ia tātou ’ia ’ōpere fa’ahou ’e fa’ahou ā ’ia nehenehe te reira ’ia tanotano maita’i i tō tātou hi’o ’e ’ua tū’ati atu ia tātou i te hi’ora’a tā’āto’a mure ’ore ma te hōhorara’a i te mau pāpa’ira’a mo’a tei ’ī i te māramarama, nō te ti’avaru i te pouri ; ’ia vai tūturi noa ē tae roa atu i te taime e riro ai tā tātou pure tātaime ’ei pure pūai roa atu. I te reira taime te ’ā’au e marū ai, ’e e ha’amata ai tātou i te hi’o mai tā te Atua e hi’o nei.
I teie mau mahana hope’a nei, penei a’e tā tātou ’ohipa rahi roa a’e, tei pīha’i iho paha i tei herehia e tātou—te mau ta’ata maita’i e ora nei i roto i te hō’ē ao ’ino. E tāui tō tātou tīa’ira’a i te huru e hi’o ai rātou ia rātou iho ’e ’o vai mau rātou. ’E nā roto i teie mau hi’o o te here, e ’ite ai rātou ’o vai tā rātou e riro mai.
’Aita rā te ’enemi e hina’aro nei ia tātou ’aore rā i tei herehia e tātou ’ia ho’i ’āmui i te fare. ’E nō te mea tē ora nei tātou i ni’a i te hō’ē palaneta tei tā’otiahia e te tau ’e i te mau matahiti tā’ōtia-’ore-hia,8 tē tāmata nei ’oia i te fa’ahuehue i roto ia tātou i te ninoa mana’o hauriri’a. E mea fifi ’ia hi’o, ’ia hi’o fātata ana’e tātou, ’inaha e mea faufa’a a’e tā tātou ’āvei’a i tō tātou vitivitira’a.
’A ha’amana’o, « ’Ia haere vitiviti ana’e ’outou, ’ia haere ’outou ana’e. ’Ia haere ātea ana’e ’outou, ’a haere ’āmui ».9 ’Aua’e, ’aita te Atua ’o tā tātou e ha’amori nei i tā’oti’ahia e te tau. Tē hi’o nei ’oia ’o vai mau tei herehia e tātou ’e ’o vai mau tātou10 Nō reira, e mea fa’a’oroma’i oia ia tātou, ma te ti’aturi ē, e fa’a’oroma’i tātou te tahi ’e te tahi.
Tē fa’ari’i nei au, tē vai ra te mau taime e riro te fēnua nei, tō tātou nohora’a tāhuti nei, ’ei motu nō te ’oto—te mau taime e mata o te fa’aro’o tō’u ’e te tahi rā, e mata ta’i ïa.11 ’Ua ’ite na ānei ’outou i teie huru ninoa mana’o ?
’Ua ’ite au i te reira i te mahana piti ra.
E ti’a ānei ia tātou e mā’iti i te fa’ati’ara’a o tō tātou peropheta, ’a fafau ai ’oia i te mau temeio i roto i tō tātou mau ’utuāfare ? ’Ia nā reira tātou, e rahi atu ā tō tātou ’oa’oa, noa atu e rahi mai te ’arepurepura’a. ’Ua fafau mai ’oia ē, e nehenehe te hi’ora’a tā’āto’a e putapūhia i teienei noa atu te mau huru o tō tātou orara’a.12
Te roa’ara’a teie mata o te fa’aro’o i teienei e ’apo-fa’ahou-ra’a ïa, ’aore rā e tāvevo, o te fa’aro’o hou tātou ’a haere mai ai i ni’a i teie palaneta. E ’ite ’oia i terā pae mai o te papū ’ore ma’a taime noa, ’o te fa’ati’a ia tātou ’ia « ’ana’anatae i te rave i te mau mea ato’a nā roto i tō tātou mana ; ’ei reira …’ia ti’a ».13
Tē vai ra ānei te mau mea fifi i roto i tō ’outou orara’a i teie taime, te hō’ē mea tā ’outou e taiā nei i te ’ore e matara ? ’Aita ana’e te mata o te fa’aro’o, e mana’ohia ē, ’aita e mara’a fa’ahou i te Atua ’ia fa’atere i te mau mea, e parau mau ānei te reira ?
’Aore rā tō ’outou ri’ari’a rahi roa a’e ’o te fa’arurura’a i teie tau ahoaho ’outou ana’e, te aura’a rā, ’ua fa’aru’e ïa te Atua ia ’outou, e parau mau ānei ?
’Ua riro vau ’ei ’ite ē, e mana tō te Fa’aora, maoti tāna tara’ehara, ’ia tāui i te mau ri’ari’ara’a ato’a ’o tā ’outou e fa’aruru nei ’ei ha’amaita’ira’a. ’Ua fāfau mai ’oia ia tātou « ma te fafaura’a ’o tē ’ore roa e fa’ahuru-’ē-hia » ē, mai te peu e tūtava tātou i te here ’e i te pe’e iāna, « te mau mea ato’a i ha’amamaehia ai [tātou] ra, e fa’ariro-’āmui-hia ïa ’ei maita’i nō [tātou] ».14 Te mau mea ato’a.
’E nō te mea e tamari’i tātou nō te fāfaura’a, e nehenehe tātou e ani i teie ninoa mana’o o te tīa’ira’a i teienei !
Noā atu e ’ere tō tātou ’utuāfare i te mea maita’i roa a’e, e nehenehe tātou e ha’amaita’i hope roa i tō tātou here ia vetahi ’ē, ē tae roa i te taime e riro mai ai ’ei here tāmau ’e te ’āueue ’ore, noa atu te huru o te here—te huru here e turu nei i te tauira’a ’e e fa’ati’a i te tupura’a rahi ’e te ho’ira’a.
E ’ohipa teie nā te Fa’aora i te fa’aho’ira’a te feiā tei herehia e tātou. E ’ohipa teie nāna ’e tāna tārena. Tā tātou ’ohipa ’o te hōro’ara’a ïa i te tīa’ira’a ’e hō’ē ’ā’au i reira rātou e nehenehe ai e ho’i iō rātou. « ’Aita tātou e mau nei i te tura [o te Atua] nō te fa’ahapa, ’aore rā tōna mana nō te fa’aora, ’ua fa’ati’ahia rā tātou ’ia fa’a’ohipa i tōna aroha ».15 ’Ua ha’api’i āto’a te peresideni Nelson ē, e hina’aro rahi tō vētahi i tō tātou aroha, hau roa atu i tā tātou ha’avāra’a. « Tītauhia ia rātou ’ia ’ite i te here ateate o Iesu Mesia i roto i tā [tātou] mau parau ’e mau ’ohipa ».16
Te here ’o te mea ïa e taui i te mau māfatu. ’O te tumu vi’ivi’i ’ore roa a’e i te tā’āto’ara’a, ’e e vetahi e putapū i te reira. E tāpe’a māite ana’e i teie mau parau tohu tei fa’ahitihia e 50 matahiti i teienei : « E ’ere te fare i te manuia ’ore maori rā ’ia fa’aea i te tāmata ».17 Pāpū roa, te feiā ’o te here hau atu ā ’e te maoro atu ā te manuia !
I roto i te mau ’utuāfare i te fenua nei, tē rave ’ōhie nei tātou i te mea tā te Atua i rave ’e tātou—te fa’a’itera’a i te ’ē’a ’e te ti’aturira’a ē, e nā reira tō tātou fēti’i i te haere atu, ma te ’ite ē, te ’ē’a tā rātou i rave nō rātou ïa.
’E ’ia haere ana’e rātou i te tahi a’e pae o te pāruru ’e ’a ha’afātata atu ai i teie « hutira’a nō te ra’i mai » here o tō tātou nohora’a mure ’ore,18, tē ti’aturi nei au e au ’ia rātou ’ua mātau rātou i te reira nō te huru ’a herehia ai rātou i’ōnei.
’A fa’a’ohipa ana’e i teie hi’ora’a tā’āto’a ’e ’ia hi’o i te mau ta’ata ’o tā tātou i here ’e e ora nei i pīha’i iho ’ei ’āpiti i ni’a i teie palaneta ruperupe.
’O ’outou e ’o vau ? E nehenehe tātou e rave i te reira ! E nehenehe tātou e tāpe’a māite ’e ’ia ti’aturi ! E nehenehe tātou e ti’a i pīha’i iho i te tumu rā’au ’e e ’amu i te hotu ma te hōho’a mata ’ata’ata, ma te vaiiho i te māramarama o te Mesia i roto i tō tātou mata, ’ia riro mai ’ei ’ohipa i ni’a i te reira vetahi e nehenehe ai e ti’aturi i roto i tō rātou mau taime hāhano. ’A hi’o ai rātou i te māramarama ’ia ’ama mai i ni’a i tō tātou mau hōho’a mata, e hutihia mai rātou e te reira. I reira tātou e nehenehe ai e tauturu ia rātou ’ia rōtahi fa’ahou i tō rātou ara maita’i i ni’a i te puna mau o te aroha ’e o te māramarama, « te feti’a po’ipo’i ’ana’ana ra », ’o Iesu Mesia.19
Tē fa’a’ite pāpū nei au ē—teie mau mea ato’a—e maita’i atu ā mai tei ’ore ā i ferurihia na e tātou nei ! Ma te mata o te fa’aro’o i ni’a ia Iesu Mesia, e ti’a ia tātou e hi’o ē, e maita’i te mau mea ato’a i te hope’a ’e ’ia putapū ē, e maita’i mai i teienei I te i’oa o Iesu Mesia ra, ’āmene.