“Faasaoina mo le Tasi ma le Isi,” mataupu 17 o le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai, Voluma 3, Lototoa, Faatamalii, ma le Tutoatasi, 1893–1955 (2021)
Mataupu 17: “Faasaoina mo le Tasi ma le Isi”
Mataupu 17
Faasaoina mo le Tasi ma le Isi
A o faaauau pea ona salalau atu le Ekalesia i le lalolagi atoa, sa tauivi peresitene Heber J. Grant ma le lumanai o aoga a le Ekalesia. O le tau o le faagaoioiga o a‘oga a le Ekalesia na siitia faʻasefuluina le maualuga i le luasefululima tausaga talu ai. O nisi o taumafaiga, e pei o le suia o le polokalama taugata a le siteki i le polokalama o le seminare, na sefeina ai tupe. Ae o le Iunivesite a Polika Iaga, Iunivesite a le Au Paia o Aso e Gata Ai, ma isi kolisi a le Ekalesia sa faatupulaia. Afai e mananao nei faalapotopotoga e ofo atu le tulaga lelei lava e tasi o aoaoga e pei o le Iunivesite o Iuta ma isi aoga e lagolagoina e le setete i le lotoifale, o le a latou manaomia nisi tupe e sili atu nai lo tupe o le sefuluai e mafai ona tuuina atu.1
Sa faapopoleina e le aunoa le perofeta i le tupe faaalu. “E leai se isi mea na sili atu ona ou popole ai talu ona avea au ma peresitene,” na ia tau atu ai i le Fono Faatonu Aoao o Aoga a le Ekalesia ia Fepuari 1926. O le Iunivesite a Polika Iaga lava ia na manao e faaalu le silia ma le miliona tala e faatelē ai lona lotoa. “E le mafai ona tatou faia,” na tautino mai ai Peresitene Grant. “Na pau lava lena.”2
O nisi o tagata o le aufono, na tutusa o latou popolega ma le perofeta, sa mananao i le Ekalesia e tapunia uma ona kolisi ma iunivesite, e aofia ai le BYU. Ae o aposetolo o Tavita O. MaKei ma Ioane Widtsoe, o e sa auai uma i aoga a le Ekalesia ma sa auauna atu o se komesina o aoga a le Ekalesia, sa latou talosagaina le manaomia e talavou matutua o aoga a le Ekalesia mo aoaoga faalelotu taua sa latou tuuina atu.
“Sa faavaeina aoga mo le faatosinaga o le a latou faia i luga o a tatou fanau,” na saunoa ai Elder MaKei i se fonotaga a le aufaatonu ia Mati. Sa talitonu o ia o kolisi ma iunivesite a le Ekalesia sa taua tele mo le mamanuina o tupulaga talavou i ni Au Paia o Aso e Gata Ai faamaoni.
Sa ioe i ai Elder Widtsoe. “Ou te iloa le taua o aoga a le Ekalesia i le mamanuina o se alii,” o lana tala lea. “Ou te manatu o le a faia e le Ekalesia se mea sese tele pe ana faapea na te le faatumauina se aoga o aoaoga maualuluga atu.”3
Pe tusa o le taimi lea, sa feiloai ai le fesoasoani o Peresitene Grant o Charles W. Nibley ma William Geddes, o se tagata o le Ekalesia mai Idaho, i matu lava o Iuta. O afafine o William o Norma ma Zola sa i ai faatasi ma ni nai Au Paia o Aso e Gata Ai sa auai i le Iunivesite o Idaho. Sa feiloai le latou paranesi laitiiti i se faletele, mautotogi tuai lea sa faia ai e tagata o le lotoifale i nisi o taimi ni siva i po o Aso Toonai. Pe a o mai Norma ma Zola mo le Lotu i le taeao na sosoo ai, e manogi leaga le nofoaga i le asu o sikaleti, ma lapisi ma atigifagu pia na otaotā ai le fola.4
Sa moomoo William ia i ai se falelotu e sili atu mo ona afafine e latalata i le aoga. “E le mafai lava e le iunivesite ona faatosina mai ni tagata aoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai,” na ia tau atu ai ia Peresitene Nibley, “sei vagana ua i ai ni fale lelei atu.”5
Sa mafaufau Peresitene Grant ma le au faatonu o aoga i le tulaga i Idaho a o la talanoaina le lumanai o aoaoga a le Ekalesia. Sa tonu ia i latou e faaauau pea ona faatupe le Iunivesite a Polika Iaga a o faasolosolo malie ona aveesea mai le lagolago mai le tele o isi kolisi a le Ekalesia. O le a amata foi e le Ekalesia ona tuuina atu aoaoga faalelotu i tagata aoga e ala i le tuuina atu o le seminare i le tulaga o le iunivesite. Sa vaai le aufaatonu i le Iunivesite o Idaho o se nofoaga faataitai mo le polokalama fou. Na pau lava le mea na latou manaomia o se tasi e mafai ona siitia atu i Moscow, le tamai taulaga lea sa tu ai le iunivesite.6
Ia Oketopa, sa fono ai le Au Peresitene Sili ma Wyley Sessions, o se sui sa avea muamua ma faifaatoaga mo le Iunivesite o Idaho lea faatoa foi mai mai le auauna atu o se peresitene o le Misiona a Aferika i Saute. Sa latou fautuaina o ia mo se tofiga i se kamupani suka i le lotoifale, ae a o latou talanoa atu ia te ia e uiga i le galuega, sa taofia e Peresitene Nibley le ogatotonu o le fuaiupu ma liliu atu i le perofeta.
“O loo tatou faia se mea sese,” o lana tala lea.
“Ou te fefe ua tatou faia” na ioe ai Peresitene Grant. “Ou te lei lagonaina se lagona sa‘o e uiga i le tofiaina o Uso Sessions i le kamupani suka.”
Sa sāō le potu mo se minute. Ona saunoa mai lea o Peresitene Nibley, “Brother Sessions, o oe o le tagata mo i matou e auina atu i le Iunivesite o Idaho e vaaia a tatou tama ma teine o loo auai i le iunivesite iina, ma suesue i le tulaga ma ta’u mai ia i matou mea e tatau ona faia e le Ekalesia mo tamaiti aoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai o loo auai i iunivesite o le setete.”
“Oi leai, uso e,” na fai atu ai Wyley. “O tou valaaua au i se isi misiona?” O lona tofiga i Aferika i Saute na atoa lona fitu tausaga ma tuua ai o ia ma lona faletua, o Magdalen, toeitiiti lava a leai se tupe.
“Leai, Uso Sessions, matou te le o valaauina oe i se isi misiona,” na ataata ai le perofeta. “Ua matou tuuina atu ia te oe se avanoa lelei tele e tuuina atu ai se auaunaga ofoofogia i le Ekalesia.” Sa ia faaopoopo atu o le a avea ma se avanoa faapolofesa—o se tulaga e totogi.
Sa tu i luga ma le faanoanoa Wyley. Sa agai atu Peresitene Nibley ia te ia ma uu lona lima.
“Aua le faanoanoa,” o lana tala lea. “O le mea lenei e finagalo le Alii e te faia.”7
Na lilofia e le kiona le Aai o Sate Leki i le Aso o le Tausaga Fou i le 1927, ae sa lofia e le la susulu matagofie le fale o Widtsoe, ma taofiofi ai le oo atu o le malulu.8 E masani lava, o Eudora e sefulufa tausaga le matua sa na o le pau lea o le tamaitiiti sa nofo i le fale, ae sa potopoto le aiga atoa mo aso malolo, ma sa fiafia lava Leah e fai lana fanau e latalata ane ia te ia.
O Marsel, lea ua luasefulu-fa tausaga, sa faamau ina ia faaipoipo ma na o ni masina ona faauu lea mai le Iunivesite o Iuta. E le umi ae faamoemoe e auai i le Iunivesite o Harvard, e pei o lona tamā, ma atonu e suesue i pulega faapisinisi.9 O lona tuafafine matua, o Ann, i le taimi lea, na faaipoipo talu ai nei ia Lewis Wallace, o se loia talavou o le Au Paia o Aso e Gata Ai, ma siitia atu faatasi ma ia i Uosigitone, DC. Peitai, o le ma’i manatu mai i le aiga na toe aumaia ai o ia i Iuta, ma sa popole Leah ia te ia. Ae, sa faafetai uma Leah ma John mo le agalelei ma le alofa mutimutivale o le Alii i lo la aiga.10
A o faagasolo le tausaga fou, sa toe foi John i ona tiute i le Toasefululua, ma sa faaalu e Leah lona taimi avanoa e fesoasoani ai i lona tina i se galuega faatino fou o tusiga.11 Mo le tele o tausaga, na vaavaai atu ai Leah ia Susa o aoina mai faamatalaga ma tusi i lalo tala e uiga i lona tamā, o Polika Iaga, faatasi ai ma le sini o le lolomiina o lona talaaga i se aso. Ae i se taimi ua mavae, sa matauina ai e Leah e faapea a o agai pea i luma lona tina i isi galuega faatino tusitusi, e pei o lana talafaasolopito o tamaitai o le Au Paia o Aso e Gata Ai, sa le toe galue o ia i le talaaga o le soifuaga.
“Tina, ae faapefea le tusi e uiga i lou tama?” Na fesili atu ai Leah ia te ia i se tasi aso. “E te le o toe tusiaina?”
“Leai, e telē tele o ia mo a‘u,” o le tali lea a Susa. “Afai o loo e tu i talaane o se mauga, e le mafai ona e faamatalaina moni le mauga, aua ua e latalata tele e vaai i ai.”
“Ae ui i lea, e tatau ona e faia,” na finau atu ai Leah. “E i ai se aso e tatau ai ona e tusia lena tusi e uiga i lou tama, ma o le a ou fiafia e fesoasoani ia te oe.”12
Talu mai lena taimi, na tusia ai e Susa ni tusiga tetele se lua e faatatau ia Polika Iaga ma aumaia Leah e fesoasoani ia te ia e mamanuina i latou i se talaaga e tasi. Sa faigata ia Leah le galuega ma o nisi taimi sa tuai lava, ae sa ia iloaina sa manaomia e lona tina lana fesoasoani. O Susa o se tusitala lelei, ma se mafaufau malosi ma se leo naunautai. Ae sa faaopoopo e Leah le polesi ma le fausaga i lana mamanutusi O le galulue faatasi i le fale o Susa, sa la faia ai se ’au lelei.13
I le taeao o le aso 23 o Me, 1927, na faafuasei lava ona taofia fuafuaga masani a Leah ina ua taunuu mai se tusi mai Preston, Idaho, lea sa faiaoga ai Marsel i le seminare. Talu ai nei, ina ua uma ona fesoasoani i se tagata sa pa’ulia i autafa o le auala, sa taia ai Marsel i se fulū tuga. E ui ina sa talitonu ana uo na faasolo ina manuia o ia, ae sa maualuga lava lona fiva. E mafai ona nofo le nimonia i ona māmā ma oo ai lona ola i se tulaga lamatia.14
Sa pu’e e Leah se nofoaafi agai atu i Preston i totonu o le itula ma e lei umi ae i ai i autafa o Marsel. O le aso na sosoo ai, na sau i lalo lona vevela i ni nai tikeri, ma tuuina atu ai ia Leah le faamoemoe o le a toe manuia o ia. Ae ina ua le toe i ai se suiga, sa toe foi mai ona popolega. Sa faatasi atu John ia te ia i Preston, ma aioi atu i le Alii ia faasaoina le ola o Marsel. Sa ia valaau atu i se tasi o ana uo, o se fomai, e fesoasoani i le alii talavou. O isi uo na tuuina atu ia Marsel faamanuiaga faaleperisitua pe nonofo faatasi ma ia i le po.
I le vaivai tele, na matapogia ai Leah i le aso 27 o Me. Peitai, i lena po, na faaalia ai e Marsel faailoga o le toe faasolo manuia. O lana uo na la faamau e faaipoipo, o Marion Hill, na taunuu atu i le taeao na sosoo ai. Sa foliga mai na kilia mama o Marsel, ma sa toe pau foi lona fiva. Ae mulimuli ane i lena aso, sa faasolo ina topetope lana manava ma sa fulafula lona tino. Sa nonofo pea Leah ma John Marion i ona tafatafa i le aoauli atoa. Na mavae lea itula ma lea itula, ae sa lei manuia o ia. Na maliu o ia i se taimi mulimuli ane i lena afiafi.15
Sa le mafai ona faana ia Leah. Ua uma ona ave e le oti le toafa o lana fanau. O lea la ua na o le pau lea o lana tama tama o loo ola pea, o lona lumanai na foliga mai ua susulu ma mautinoa i le amataga o le tausaga fou, ua leai.16
I lena tautotogo, pe tusa ma le afe ono selau maila i sasae o le Aai o Sate Leki, sa sauniuni ai Paul Bang e valu tausaga mo le papatisoga. O ia o le lona ono o se fanau e toasefulu—e toafa teine ma tama e toaono. Sa latou nonofo i se potu e L lona siepi i tua o se faleoloa sa umia e o latou matua ma faagaoioia i Cincinnati, Ohaio, o se nuu pisi e silia ma le fa selau afe tagata i sisifotutotonu o le Iunaite Setete. Ina ia faatumauina sina avanoa totino, sa vaevaeina ai e le aiga le potu i ni pito e faaaoga ai le fesoasoani a pupuni. Ae sa leai se tasi na i ai moni lava se avanoa totino. I le po, latou te momoe ai i moega e mafai ona faamoe lea na alu ai le tele o avanoa e tau le mafai e se tagata ona fealuai solo i totonu o le potu.17
O le tama o Paulo, o Christian Bang le Matua, sa sau mai Siamani. A o laitiiti o ia, sa siitia atu lona aiga i Cincinnati, lea sa toatele ai tagata malaga mai Siamani sa faamautu ai i le seneturi lona sefuluiva. I le 1908, na faaipoipo ai Christian ia Rosa Kiefer, o ona matua foi o tagata malaga mai Siamani. I le tolu tausaga mulimuli ane, na tuuina atu ai e le uo a Rosa o Elise Harbrecht ia Rosa se Tusi a Mamona, ma sa la faitauina ma le fiafia ma Christian. Ina ua mavae se tausaga o feiloaiga ma faifeautalai, sa papatisoina i laua i se faletaele Iutaia ona sa aisā le Vaitafe lata ane o Ohaio.18
O le paranesi i Cincinnati sa pei o le tele o paranesi o le Ekalesia i sasae o le Iunaite Setete. Sa i ai se taimi sa avea ai le aai ma se aiga i se aulotu olaola o le Au Paia, ae sa faaitiitia i le aluga o tausaga a o faateleina le faapotopoto atu o le toatele o tagata o le Ekalesia i Iuta. E oo atu i le taimi na auai ai matua o Paulo i le Ekalesia, ua avea le Au Paia o Aso e Gata Ai o se mea sa fia iloa e tagata o le eria. Ina ua papatisoina e faifeautalai se tamaitiiti i le 1912, e faitau selau tagata na o mai i le vaitafe e autilo atu ia te ia. Sa lolomiina e le nusipepa se tusiga e uiga i le papatisoga i le aso na sosoo ai, e fautuaina ai le aufaitau sa i ai faifeautalai i le eria.
“O le a faia se taumafaiga malosi e faamautu ai le toatele o tagata liliu mai,” na faitauina ai.19
Ina ua auai i le Ekalesia, sa auai matua o Paulo i sauniga ma faifeautalai ma nai isi Au Paia i se tamai falefaafiafia mautotogi. Sa lei pine ae siitia atu se tasi o tagata o le Ekalesia i Iuta, o le isi na maliu, ma sa le toe o mai ni tagata se toalua i fonotaga. Sa mafaufau foi Christian ma Rosa e uiga i le faapotopoto i Iuta, ae sa tonu ia i laua e nonofo i Ohaio talu ai ona o loo i ai o la aiga ma pisinisi iina.20
E pei foi o isi paranesi e mamao mai le Aai o Sate Leki, sa manuia le Paranesi a Cincinnati ina ua siitia atu nisi tagata na auai i le Ekalesia mo se vaitaimi i totonu o ona tuaoi. E lei leva ona auai le au Bangs i le Ekalesia, ae siitia atu loa se ulugalii o le Au Paia o Aso e Gata Ai mai Iuta, o Charles ma Christine Anderson, i Cincinnati ma amata ona latou o i le lotu.
Sa maua faaeega paia ma faamauina le au Andersons i le malumalu ma sa faaaluina le tele o tausaga e auauna atu ai i uarota ma siteki i Amerika i Sisifo. O i latou o nisi o le toatele o le Au Paia o e na tuua Iuta e saili ni avanoa i isi nofoaga. Sa soifua mai i Suetena, sa fauina e Charles se ituaiga o salu ieie [mop] fou ma sa sau i sasae e gaosi ai. Na te lei iloaina se mea e uiga ia Cincinnati sei vagana ai o se nuu tele ma se nofoaga autu o pisinisi faamanuiaina. Ae ui i lea, sa vave ona valaauina o ia e le peresitene o le Misiona a Setete i Saute e toefaatulaga ma taitai le paranesi. Na avea le tama o Paulo ma ona fesoasoani muamua.21
Sa le o se taimi faigofie le avea ai ma se Au Paia o Aso e Gata Ai i Cincinnati. E tele tausaga o faia tusiga o tala fou ma faaaliga na tetee faasaga i le Ekalesia i le eria. I se tasi taimi, sa faaigoa ai e le pepa i le lotoifale ia Cincinnati o se “nofoaga o le taua e faasaga i le salalau o le faaMamona i Amerika” ina ua faia e Frank Cannon, le atalii liliuese o George Q. Cannon, se faapotopotoga tetee i le taulaga.22
Ae, e ui i le tetee, sa galulue malosi matua o Paulo e tausi le la fanau i le talalelei. Sa latou auai i a latou sauniga lotu faalevaiaso ma auauna atu ma le faamaoni i le paranesi laitiiti. O taeao taitasi, e valaau ai e lona tama tagata uma mo tatalo faaleaiga ma se taulotoina o le Tatalo a le Alii, o se faiga masani i Kerisiano Siamani. I Aso Gafua, e masani ona valaaulia e lona tina faifeautalai mo le taumafataga o le afiafi. E saofafai le aiga ma faifeautalai i se laulau tele i se umukuka e tau atu i le pito i tua o le faleoloa. Talu ai e le tia’ia lava e le tina o Paulo se mea e mafai ona faaaoga, na te kukaina ai meaai tuai o le faleoloa, ma e faaeteete ia tipi ese vaega pala o soo se fualaau aina, fualaau faisua, po o aano o manufasi ona faatoa ia laulauina atu lea. Ona faapea atu lea o lona tama i faifeautalai e tausasami seia matuai laulelei.23
Sa faamautinoa foi e le au Bangs ua papatisoina la laua fanau taitoatasi i le valu o tausaga.24 I le aso 5 Iuni, 1927, sa papatisoina ai Paulo ma isi tagata e toafa i se nofoaga na ta‘ua o le Anderson‘s Ferry i le Vaitafe o Ohaio. Sa i ai iina ona matua, o Peresitene Anderson, ma nisi o ana uo e patipatia le faamoemoe.
Sa leai ni tagata e autilotilo atu e molimauina le mea na tupu, ma leai ni tusiga i nusipepa. Ae o se tala o le papatisoga na faaalia i le Liahona, the Elders‘ Journal, o le mekasini aloaia o misiona a Amerika i Matu a le Ekalesia. Na faaalia ai foi le igoa o Paulo sa tusia ai.25
Sa lei maua e Wyley ma Magdalen Sessions se faafeiloaiga talialelei ina ua la taunuu i le Iunivesite o Idaho. Sa i ai Moscow i le itu i matu o le setete, lea sa nonofo ai ni nai tagata o le Ekalesia. E toatele tagata na o mai i le itulagi e toto faatoaga i ona eleele lelei pe saili lo latou tamaoaiga i maina ma falegaosi laupapa. O nei tagata sa masalosalo i le Ekalesia, ma o le i ai o Wyley iina sa latou le fiafia ai.
“O ai lenei tagata, lenei alii, o Sessions?” na fesili ai nisi o tagata. “O le a lona tiute i luga iinei? O le a lana mea e manao e fai?”26
Ana faapea na fai sa‘o atu ia Wyley ia fesili mulimuli e lua, semanu e leai ni ana tali manino i ai. Sa faatonuina o ia e le Au Peresitene Sili e fesoasoani i tagata aoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai i le aoga, ae pe faapefea ona ia faia lena mea sa faitalia lava o ia. Sa ia iloaina sa manaomia e tamaiti aoga ni aoaoga faalelotu faifai soo ma se nofoaga fou e potopoto ai. Ae e ese mai lana galuega o se peresitene o le misiona, sa leai se poto masani o Wyley i aoaoga faalelotu. Sa ia aoga i mataupu tau-faatoaga i le kolisi. Afai e mananao tagata aoga e aoao e uiga i faalelei eleele, e mafai ona ia aoaoina i latou. Ae sa le o ia o se tagata atamai i le Tusi Paia.27
E lei leva ona taunuu i Moscow, ae lesitala Wyley ma Magdalen i le aoga faauu a le iunivesite e faalautele ai la aoaoga ma faamasani atili ai i le aoga ma ona faiaoga. Sa suesue Wyley i filosofia ma aoaoga, ave nisi o vasega i mataupu faalelotu ma le Tusi Paia, ma amata ona tusi se pepa i mataupu faalelotu i iunivesite o setete i le Iunaite Setete. O le taimi lea, na ave ai e Magdalen ni vasega i galuega faaagafesootai ma le Igilisi.
Na maua e Wyley ma Magdalen se uo ia C. W. Chenoweth, o le faaao o le matagaluega o filosofia, o lē sa popole i le leai o ni aoaoga faalelotu i iunivesite o setete. Sa avea o ia ma se failotu i le taua a le lalolagi ma o lea ua avea nei o se faifeau i se lotu e lata ane i Moscow. “Afai e te lua o mai i lenei lotoa ma se polokalama faalelotu,” na ia fai atu ai ia Wyley ma Magdalen, “e tatau ona lua saunia lelei e faafetaui le tauvaga a le iunivesite.”
Faatasi ai ma le faamalosiauga a Dr. Chenoweth, sa faia ai e le au Sessions ni fuafuaga mo se polokalama e pei o le seminare mo tamaiti aoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai i iunivesite lautele. Sa latou faavaeina le polokalama i polokalama o aoaoga faalelotu i isi iunivesite ma sa faaeteete e faamamalu le tuueseeseina o le ekalesia ma le setete. Sa manaomia e a latou vasega faalelotu ona ausia tulaga faatonuina a le setete mo kosi maualuga o le iunivesite, ae sa tatau foi ona tutoatasi atoatoa le polokalama mai le aoga lava ia. Ina ua fausia e le Ekalesia se fale mo vasega, sa tatau ona faia i fafo o le lotoa.28
I le iloaina o le a le lagolagoina e le iunivesite le polokalama fou pe afai e tumau pea le masalosalo o taitai o le lotoifale ia te ia ma le Ekalesia, sa auai Wyley i le vaega o fefaatauaiga ma se vaega faalemalo ina ia mafai ai ona ia feiloai atu i tagata taua o le lotoifale. Sa ia iloa ai o taitai o pisinisi i le lotoifale, faifeau, ma faiaoga na faatuina se komiti e mata’itū ai o ia ma ia mautinoa na te le o taumafai e ta‘u atu le faatosinaga a le Ekalesia i luga o le iunivesite. O Fred Fulton, o se fai inisiua, na taitaia le komiti. Soo se taimi lava e auai atu ai Wyley i gaoioiga a le vaega o fefaatauaiga, e nofo o ia i talaane o Fred ma taumafai e faauo atu ia te ia.
I se tasi o fonotaga, sa fai atu ai Fred ia Wyley, “O lou aliiga se, o oe o se tagata lelei tele.” Ona ia ta‘uta’u atu lea o lana matafaioi i le komiti. “O taimi uma lava ou te vaai ai ia te oe,” na ia fai mai ai, “e te sau i totonu ma le faauo lelei ma ou te fiafia tele ai ia te oe i taimi uma.”29
Sa le‘i pine ae amata ona masani le taulaga i le aiga o Sessions. Faatasi ai ma le fesoasoani a Wyley, sa maua ai e le Ekalesia le fanua e lata ane i le lotoa ma faatauina mai mo le nofoaga autu o tagata aoga o le Au Paia. Ona galulue ai lea o Wyley ma se tufuga a le Ekalesia faatasi ma le iunivesite ma le vaega o pisinisi e mamanu le fale ma faamaonia ma vaaia lona fausiaina. I le tautoulu o le 1927, na amata faiaoga ai Wyley i vasega faalelotu, ma sa malilie le iunivesite e tuuina atu ni togi i le kolisi i tamaiti aoga o e na aveina ia vasega. I le taimi lea, na faatulaga ai e Magdalen se faasologa o gaoioiga faaagafesootai mo tamaiti aoga o le Au Paia o Aso e Gata Ai e pei o Norma ma Zola Geddes.30
I se tasi aso, a o savavali Wyley ma Jay Eldridge, le taitai o faiaoga, sa la pasia le fanua mo le nofoaga autu fou o tagata aoga a le Ekalesia. “Sa e atamai tele i le mauaina o lena fanua,” na fai atu ai Dr. Eldridge ia Wyley. Sa ia fesili atu po o le a le igoa ua faamoemoe le Ekalesia e faaigoa ai lana polokalama fou. “E le mafai ona e faaigoaina o le seminare,” o lana tala lea. “Ua e faaleagaina lena mea, i au seminare i le aoga maualuga.”
“Ou te le iloa,” sa fai atu ai Wyley. “Ou te lei mafaufau tele i lena mea.”
Sa tu Dr. Eldridge. “O le a ou tau atu ia te oe le igoa,” o lana tala lea. “O le mea e te vaaia i luga iina o le Inisitituti o Mataupu Faalelotu a le Au Paia o Aso e Gata Ai.”
Sa fiafia Wyley i le fautuaga, ma sa faapena foi le Fono Faatonu Aoao o Aoga a le Ekalesia.31
Ia Setema 1927, na lagona ai e Leah Widtsoe le vaivai faaleagaga, faalemafaufau, ma le faaletino. O le maliu faafuasei o lana tama tama o Marsel na tuleia ai o ia i se atuatuvalega pogisa. “Ou te mafaufau moni lava pe aoga ea le olaga,” sa ia fai atu ai ia John i se tasi aso. “Ana leai lou alofa ou te iloa e leai.”32
Sa falelauasi Marsel i le aso 31 o Me i le Fanuamaliu i Sate Leki. O le aso na sosoo ai o le faamanatuga o le luasefulu-iva tausaga o le faaipoipoga a Leah ma John, ma sa la faaaluina e taumafai ai e faamama mea i le uma ai o le falelauasiga. Sa masani ona asiasi mai uo ma aiga i vaiaso ma masina na sosoo ai, ae e ui lava i lo latou lagolago ma le alofa, sa telegese lava ona oo mai le faamalologa.33 Sa mafai ona la maua le olioli i le tala fou o le a maua se pepe a le la afafine o Ann. Ae sa le fiafia foi Ann i lana faaipoipoga, o lea sa ia filifili ai e nofo i Iuta ma ona matua nai lo le toe foi atu i lona toalua i Uosigitone, DC.
O le atuatuvale o Leah na liua ai le tele o aso i se tauiviga. O tofiga a John i le Ekalesia na atili tele ai ana malaga, ae a i ai o ia i le fale, sa masani ona i ai o ia i tafatafa o [Leah], ma mafai ai ona onosaia lona olaga. “Ou te tatalo ina ia faasaoina i taua mo le tasi ma le isi,” sa ia fai atu ai ia te ia i lena taumafanafana. “E mafai ona ou tau i soo se taua pe a ou i ai fatasi ma oe!”34
O le pepe a Ann, o John Widtsoe Wallace, na fanau i le aso 8 o Aokuso, 1927, na avea ai Leah ma John o ni matua matutua.35 E tasi le masina mulimuli ane, sa feiloai ai Harold Shepstone, o se alii tusitala nusipepa Igilisi, i le tina o Leah i le taimi o se asiasiga i le Aai o Sate Leki. Sa ta‘u atu e Susa ia te ia e uiga i le talaaga o le soifuaga sa la tusitusi ma Leah e uiga ia Polika Iaga, ma sa ia talosaga atu e fia vaai i ai. Sa tuu atu e Susa ia te ia se kopi o le tusiga, ma sa malie o ia e fesoasoani e sue se lomitusi.
“O le a faia ai se faitauga e sili ona manaia,” na ia fai atu ai, “ae, ioe, e tatau ona matuai faalaitiiti lava.”36
O nei tala fiafia uma sa le lava lea e siitia ai le agaga o Leah. Sa valaaulia e Susa ia Leah la te faatasi i se malaga i Kalefonia, atonu o le a faafiafiaina o ia i se asiasiga i le talafatai.37 Ae toetoe lava o le taimi na la faatauina ai pepa malaga, sa valaauina ai e Peresitene Grant ia John e avea ma peresitene fou o le Misiona a Europa. Sa matuai tei lava John i le taimi atoa na totoe o le aso, ma sa tau le moe o ia i lena po. O le Misiona a Europa o se tasi o misiona aupito leva ma sili ona tele i le Ekalesia, ma sa i ai i le peresitene le tiutetauave mo le puleaina o isi peresitene e toaiva o misiona o e sa faamautu i atunuu na salalau i le faitau afe o maila—mai Nouei e oo i Aferika i Saute. E masani lava o se aposetolo e tele atu le poto masani na valaauina e taitaia.38
Sa talia e Leah le valaauga fou, e ui lava o le a aveese ai o ia mai lona aiga ma e pele ia te ia i Iuta. O le tausaga ua tuanai sa o se miti taufaafefe, ma e mafai ona ia faaaogaina se suiga i lona olaga. O faamanatu o Marsel sa i ai i soo se mea, ma o le siitia atu i Europa o le a maua ai e ia le avanoa e faavauvau ai. O le mea moni, sa talitonu John sa musuia Peresitene Grant e valaau i laua i se misiona e fesoasoani ai i le la taulimaina o le maliu o lo la atalii.39
O sauniuniga na alu ai le isi lua masina na sosoo ai.40 A o teu ato a Leah, sa mafaufau o ia ia Harold Shepstone ma le talaaga o le soifuaga a Polika Iaga. I le naunau ai ia tausisia e Harold lana upu e fesoasoani ia te ia e sue se lomitusi, sa ia teuina ai tusitusiga.41
I le aso 21 o Novema, na vaetofia ai Leah ma John mo le la misiona. Ona la toe foi atu lea i le fale e faatofa atu i le uso o le tina o John o Petroline, lea ua fitusefulufa tausaga o lona soifua. Sa ofo atu e Leah ma John e aumai o ia i Europa faatasi ma i laua, ae na te lei manatu e lava lona malosi e malaga ai. Ae sa fiafia o ia ona sa maua e John se avanoa e toe foi atu ai i Europa ma aoao atu le talalelei, e pei ona sa la faia ma lona tina i le luasefulu tausaga na muamua atu.
Mulimuli ane i lena aso, na faaee ai e se motu o tagata ia Leah, John, ma le la tama teine o Eudora i le nofoaga o nofoaafi. Sa tuu atu e Susa ia i laua se tusi e tatala i luga o le nofoaafi. “O le a ou mulimuli atu ia te oulua i la oulua malaga, ma i le galuega tele o le a oulua faataunuuina,” na ia tusi atu ai. “O le a ma i ai uma ma Auntie i luga o le tulaga e faatali ai pasese, pe a tou toe foi mai i le fale, toafimalie, ataata, ma olioli i le toe foi mai o le ma fanau e sili ona alofaina.”
Sa ia uunaia foi Leah e saunia o ia lava mo le tele o faigata e mautinoa e siomia ai o ia i le misiona. “Atonu sa i ai taimi sa faalealofa ai lo tatou Tama lava Ia,” na ia tusia ai, “i taimi e tatau ai ona maua e Ana fanau le poto masani e ala i faanoanoaga, mativa, ma tauiviga.”42