Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
22–28 Siulai: “Tō ʻa e Folofolá Ni ʻi Homou Lotó.” ʻAlamā 32–35


“22–28 Siulai: ‘Tō ʻa e Folofolá Ni ʻi Homou Lotó.’ ʻAlamā 32–35,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2023)

“22–28 Siulai. ‘Alamā 32–35,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2023)

ʻĪmisi
tengaʻi ʻakau ʻi he nima ʻo ha kiʻi tamasiʻi

22–28 Siulai: “Tō ʻa e Folofolá Ni ʻi Homou Lotó”

ʻAlamā 32–35

Ki he kau Sōlamí, naʻe kau ʻi he lotú ʻa e tuʻu ʻi ha potu ʻe lava ʻo mamata ki ai ʻa e taha kotoa mo toutou lea ʻaki ha ngaahi lea fakahīkihikiʻi pē ʻo kita. Naʻe ʻikai tui ʻa e kakai Sōlamí kia Sīsū Kalaisi—pea aʻu ʻo nau fakaʻikaiʻi oku ʻikai ke Ne moʻui—mo fakatangaʻi ʻa e kakai masivá (vakai, ʻAlamā 31:9–25). ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe akoʻi ʻe ʻAlamā mo ʻAmuleki ʻoku fekauʻaki lahi ange ʻa e lotú mo e meʻa ʻoku ʻi hotau lotó kae ʻikai ko ia ʻoku hā ki he kakaí. Pea kapau ʻoku ʻikai ke tau manavaʻofa ki he kakai ʻoku faingataʻaʻiá, ʻoku “taʻeʻaonga … pea ʻoku ʻikai hano ʻaonga” ʻetau lotú (ʻAlamā 34:28). Ko e meʻa mahuʻinga tahá, ʻoku tau lotú koeʻuhí ʻoku tau tui kia Sīsū Kalaisi, ʻa ia ʻokú Ne foaki ʻa e huhuʻí ʻo fakafou ʻi Heʻene “feilaulau taʻe-fakangatangata mo taʻengatá” (ʻAlamā 34:10). Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻAlamā, ko e faʻahinga tui peheé, ʻoku kamata ia ʻi he loto-fakatōkilalo pea mo ha “holi pē ke tui” (ʻAlamā 32:27). ʻI he fakalau ʻa e taimí, ka fafanga maʻu pē, ʻe aka ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi hotau lotó kae ʻoua kuo hoko ko ha “fuʻu ʻakau ʻoku tupu hake ki he moʻui taʻengatá” (ʻAlamā 32:41).

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

ʻAlamā 32:17–43

ʻOku ou fakahaaʻi ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí ʻaki ʻeku tō mo tanumaki ʻEne folofolá ʻi hoku lotó.

ʻI hoʻo lau ʻa e ʻAlamā 32:17–43, fakatokangaʻi ange ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku tokoni atu ke mahino ʻa e founga ke tui ai kia Sīsū Kalaisí. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e tuí, ko e hā ia pea mo e meʻa ʻoku ʻikai ko e tuí?

Ko ha founga ʻe taha ke ako ai ʻa e ʻAlamā 32 ko hano tā ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakafōtunga ha ngaahi tuʻunga kehekehe ʻo e tupu ʻa ha tengaʻi ʻakau. Hili ia pea fakahingoa ʻa e fakatātaá takitaha ʻaki ha ngaahi foʻi lea mei he ʻAlamā 32:28–43 ʻoku tokoni ke mahino kiate koe ʻa e founga ke tō mo tanumaki ai e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi ho lotó.

Vakai foki, Russel M. Nelson, “Kuo Toetuʻu ʻa Kalaisi: ʻE Hiki e Ngaahi Moʻungá ʻi he Tui Kiate Iá,” Liahona, Mē 2021, 101–4.

ʻAlamā 32:26–43

Te u lava ʻo ʻiloʻi ʻiate au pē.

Naʻe fokotuʻu ʻe ʻAlamā ki he kau Sōlami naʻe ʻikai ke nau fakapapauʻi ʻa e fakamoʻoni ʻa ʻAlamā kia Kalaisí ha meʻa ke nau “ʻahiʻahi” fakahoko (vakai, ʻAlamā 32:27). ʻOku fiemaʻu ʻe he ʻahiʻahí ʻa e holí, fieʻiló, ngāué, mo ha kihiʻi tui—pea te nau lava ʻo fakaiku ki ha ngaahi ʻilo fakaʻofoʻofa! Fakakaukau ki ha ngāue ʻahiʻahi kuó ke mamata pe kau ai. Fakatatau ki he ʻAlamā 32:26–36, ko e hā ʻa e faʻahinga ngāue ʻahiʻahi ʻe lava ʻo fakaiku ki he tui kia Sīsū Kalaisí?

Kuó ke “ʻahiʻahi[ʻi]” fēfē nai ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá peá ke ʻiloʻi ai “ʻoku lelei ʻa e folofolá? (ʻAlamā 32:28).

ʻAlamā 33:2–11; 34:17–29

Te u lava ʻo hū ki he ʻOtuá ʻi he lotu, ʻi ha taimi pē pea ʻi ha faʻahinga feituʻu pē.

Naʻe naʻinaʻi ʻa ʻAlamā mo ʻAmuleki fekauʻaki mo e moihuú pea mo e lotú naʻe fakataumuʻa ia ke fakatonutonu ha ngaahi maʻuhala ʻa e kakai Sōlamí. Fakakaukau ke lisi kinautolu (vakai, ʻAlamā 31:13–23). ʻI he tafaʻaki ʻo e lisi ko iá, te ke lava ʻo ʻai ai ha lisi ʻo e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e lotú ʻi he ʻAlamā 33:2–11 mo e 34:17–29. ʻE tokoni fēfē nai ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke ʻilo mei he ngaahi veesi ko ʻení ki he founga hoʻo lotú mo e moihuú?

Te ke lava foki ʻo maʻu ha ngaahi ʻilo fekauʻaki mo e lotú ʻi ha himi hangē ko e “Ko e Houa ke Lotú”(Ngaahi Himí, fika 72).

ʻAlamā 34:9–16

ʻĪmisi
seminary icon
ʻOku ou fiemaʻu ʻa Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí.

Fakatokangaʻi ange ʻa e tuʻo lahi hono fakaʻaongaʻi ʻe ʻAmuleki ʻa e foʻi lea taʻe-fakangatangatá mo e taʻengatá ke fakamatalaʻi e feilaulau fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ʻi he ʻAlamā 34:9–14. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ʻoku taʻe-fakangatangata mo taʻengata e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí? Kumi ʻa e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku nau toe fakamatalaʻi ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí: Hepelū 10:10; 2 Nīfai 9:21; Mōsaia 3:13.

Naʻa mo e taimi ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻoku taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa e mālohi ʻo Sīsū ke fakahaofí, ʻe ʻi ai pē ha ngaahi taimi te tau kei veiveiua ai pe ʻoku kaunga nai kiate kitautolu—pe ki ha taha kuó ne fakahoko ha ngāue hala kiate kitautolu. Naʻe lea ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo kau ki ha kakai “ʻoku nau tui ki he Fakamoʻuí, ka ʻoku ʻikai ke nau tui te nau lava ʻo maʻu pe fakaʻaongaʻi ʻi heʻenau moʻuí, ʻa e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne talaʻofa maí” (“Ka Ne Mou ʻIlo Au,” Liahona, Nōvema 2016, 104). Ko e hā te ne ala taʻofi kitautolu mei hono maʻu kakato ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí? Fakalaulauloto ki he founga te ke lava ai ʻo ʻilo ʻoku taʻe-fakangatangata mo taʻengata ʻa e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí?

Ke fakalaulauloto ki he lahi hoʻo fiemaʻu ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, ʻe ala tokoni ke ke fakakaukau ki ha faʻahinga meʻa ʻokú ke fiemaʻu ʻi he ʻaho kotoa pē. Fehuʻi pē kiate koe, “Naʻe mei fēfē nai ʻeku moʻuí ka ne taʻe-ʻoua ʻeni?” Pea ʻi hoʻo ako ʻa e ʻAlamā 34:9–16, fakalaulauloto pe naʻe mei fēfē hoʻo moʻuí ka ne taʻe-ʻoua ʻa Sīsū Kalaisi. Te ke lava ʻo maʻu ha ngaahi fakakaukau ʻe niʻihi ʻi he 2 Nīfai 9:7–9. Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē nai ʻa e ʻAlamā 34:9–10 ʻi ha foʻi sētesi pē ʻe taha?

Vakai foki, Michael John U. Tehi, “Ko Hotau Fakamoʻui Fakatāutahá,” Liahona, Mē 2021, 99–101; Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí,” Gospel Library; “Fakaleleiʻi” (vitiō), Gospel Library.

ʻAlamā 34:30–41

“Ko ʻeni ʻa e taimi mo e ʻaho ʻo homou fakamoʻuí.”

Fakakaukau ʻokú ke fie kau ʻi ha malafoni pe fakaʻaliʻali fakamūsika. Ko e hā ʻe hokó kapau te ke tatali ki he ʻaho ʻo e polokalamá ka ke toki teuteu? ʻOku fekauʻaki fēfē nai ʻa e sīpinga ko ʻení mo e ngaahi fakatokanga ʻa ʻAmuleki ʻi he ʻAlamā 34:32–35? Ko e hā hono fakatuʻutāmaki ʻo e fakatoloi ʻetau feinga ke fakatomala mo liliú?

ʻOku ʻi he veesi 31 foki ha pōpoaki maʻá e kakai ʻoku nau hohaʻa naʻa kuo fuʻu fuoloa ʻenau fakatoloí mo fuʻu tōmui ke fakatomalá. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e pōpoaki ko iá?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Liahona ʻo e māhina ní mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú.

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

ʻAlamā 32:1–16

ʻE lava ke akoʻi au ʻe he ʻEikí ʻi heʻeku fili ke loto fakatōkilaló.

  • Naʻe ola lelei hono akoʻi ʻe ʻAlamā mo ʻAmuleki ʻa e kau Sōlami naʻe loto fakatōkilaló. ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ke loto-fakatōkilaló? Tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau kumi ha ʻuhinga ʻo e loto-fakatōkilaló ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá. Ko e hā mo ha fanga kiʻi tokoni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e ngaahi foʻi lea ko ʻení te tau lava ʻo maʻu ʻi he ʻAlamā 32:13–16? Fakaafeʻi hoʻo fānaú ke nau fakakakato ha sētesi hangē ko e “ʻOku ou loto fakatōkilalo ʻi he taimi ʻoku ou.”

ʻAlamā 32:28–43

ʻOku tupulaki ʻeku fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ʻoku ou tanumaki ai iá.

  • ʻOku lava ʻa e ngaahi meʻa angamaheni hangē ko e tengaʻi ʻakaú, ʻuluʻakaú, mo e fuaʻiʻakaú, ʻo tokoni ke mahino ki he fānaú ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fihi ʻo e tuí mo e fakamoʻoní. Tuku ke pukepuke ʻe hoʻo fānaú ha tengaʻi ʻakau ʻi he lolotonga hoʻo lau ʻa e ʻAlamā 32:28. Te ke lava leva ʻo kole ange ke nau tokoni atu ʻi hono fakakaukauʻi ha ngaahi founga ʻoku tatau ai hono fakatupulaki ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí mo hono tō mo tanumaki ha tengaʻi ʻakaú (vakai, Vahe 29: Ko Hono Akoʻi ʻe ʻAlamā fekauʻaki mo e Tuí mo e Folofola ʻa e ʻOtuá,” Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, 81). Mahalo te ke ala tō hoʻo tengaʻi ʻakaú mo fakamatala ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke tokoniʻi ha tengaʻi ʻakau—pe ko ha fakamoʻoni—ke tupulakí.

  • ‘Oku ʻoatu ha fakatātā ʻo ha fuʻu ʻakau fakataha mo e lēsoni ko ʻení, te ke ala fakaʻaongaʻi ia ke fakatātaaʻi ʻaki ʻa e ngaahi lea ʻa ʻAlamā ʻi he ʻAlamā 32:28–43. Pe ko haʻo luelue ʻo kumi ha fanga kiʻi ʻakau ʻoku ʻi ha tuʻunga kehekehe ʻo ʻenau tupú pea lau mo e ngaahi veesi mei he ʻAlamā 32 ʻa ia ʻoku fakafehoanaki ai ʻa e tupu ʻa e fuʻu ʻakaú ki heʻetau fakamoʻoní. Pe mahalo ʻe lava hoʻo fānaú ʻo tā ha fuʻu ʻakau ʻi he palakipoé pea tānaki atu ha lauʻiʻakau pe fuaʻiʻakau ʻi he taimi kotoa pē ʻoku nau fakakaukau ai ki ha meʻa te nau lava ʻo fai ke tokoni ke tupulaki ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí.

  • Te ke lava ʻo tuku ke feinga hoʻo fānaú ke nau lomiʻi ha tengaʻi ʻakau (fakafofongaʻi e folofola ʻa e ʻOtuá) ki loto ʻi ha foʻi maka (fakafofongaʻi e loto hīkisiá) pea ʻi ha kelekele molū (fakafofongaʻi ha loto fakatōkilalo). Lau fakataha ʻa e ʻAlamā 32:27–28. Fakamatala ki hono ʻuhinga ʻo e “fakaʻatā ha potu” (veesi 27) ki he folofola ʻa e ʻOtuá ʻi hotau lotó.

Tā ha ngaahi fakatātā. ʻOku ako lelei ange ha kakai ʻe niʻihi ʻi he taimi ʻoku nau tā ai ha fakatātā ʻo e meʻa ʻoku nau akó. ʻE ala fiefia hoʻo fānaú ke tā ha tengaʻi ʻakau ʻoku tupu ʻo hoko ko ha fuʻu ʻakau ʻi heʻenau ako ʻa e ʻAlamā 32.

ʻAlamā 33:2–11; 34:17–27

Te u lava ʻo lotu ki he Tamai Hēvaní ʻi ha faʻahinga taimi pē, fekauʻaki mo ha faʻahinga meʻa pē.

  • Tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau kumi ha ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ha ngaahi feituʻu te tau lava ʻo lotu ai (ʻi he ʻAlamā 33:4–11) mo e ngaahi meʻa te tau lava ʻo lotuá (ʻi he ʻAlamā 34:17–27). Mahalo te nau lava ʻo tā ha ngaahi fakatātā ʻo kinautolu ʻoku nau lotu ʻi he ngaahi feituʻu ko ʻení. Fevahevaheʻaki ha ngaahi aʻusia ʻo ha taimi naʻe ongona ai ʻe he Tamai Hēvaní hoʻomou ngaahi lotú. Te mou lava foki ʻo hivaʻi ha foʻi hiva fekauʻaki mo e lotú, hangē ko e “Lotu ʻa ha Kiʻi Tamasiʻi” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 6).

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Ko e Kaumeʻá ʻo e māhina ní.

ʻĪmisi
fuaʻiʻakau ʻi ha fuʻu ʻakau

“Ko e meʻa ʻi hoʻomou faivelengá mo hoʻomou tui mo hoʻomou kātaki ʻi hono tauhi ʻo e folofolá, … vakai, ʻe faifai pea mou toli hono fua ʻo iá, ʻa ia ʻoku fungani mahuʻinga tahá” (ʻAlamā 32:42).

Paaki