Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au 2024
1–7 Siulai: “Te u Ngaohi ʻa Kimoutolu ko ha Meʻangāue.” ʻAlamā 17–22


“1–7 Siulai: ‘Te u Ngaohi ʻa Kimoutolu ko ha Meʻangāue.’ ʻAlamā 17–22,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: Tohi ʻa Molomoná 2024 (2023)

“1–7 Siulai. ʻAlamā 17–22,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e ʻApí mo e Lotú: 2024 (2023)

ʻĪmisi
ko e talanoa ʻa ʻĀmoni ki he Tuʻi ko Lamonaí

ʻĀmoni mo e Tuʻi ko Lamonaí, tā ʻa Scott M. Snow

1–7 Siulai: “Te u Ngaohi ʻa Kimoutolu ko ha Meʻangāue”

ʻAlamā 17–22

Fakakaukau ki he ngaahi ʻuhinga kotoa ʻe ala ʻomi ʻe he kakaí ki he ʻikai ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí: “ʻOku ʻikai feʻunga ʻeku ʻiló” pe “ʻOku ʻikai ke u fakapapauʻi pe te nau fie fanongo ki ai” pe mahalo “ʻOku ou manavasiʻi naʻa fakasītuʻaʻi au.” Mahalo kuó ke fakatokangaʻi haʻo fakakaukau ki ha ngaahi meʻa tatau ʻi he taimi ʻe niʻihi. Naʻe ʻi ai ha ʻuhinga makehe ʻa e kakai Nīfaí ʻi he ʻikai ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e kakai Leimaná: naʻe fakamatalaʻi kinautolu ko ha “kakai anga-kaivao mo loto-fefeka mo anga-fītaʻa; ko ha kakai naʻe manako ʻi he fakapoongi ʻo e kakai Nīfaí” (ʻAlamā 17:14; vakai foki, ʻAlamā 26:23–25). Ka naʻe maʻu ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ha ʻuhinga mālohi ange ki he ʻuhinga naʻa nau ongoʻi ai kuo pau ke nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e kakai Leimaná: “Naʻa nau fakaʻamu ke fakahā ʻa e fakamoʻuí ki he kakai fulipē, he naʻe ʻikai te nau faʻa kātakiʻi ke malaʻia ha laumālie ʻo ha taha” (Mōsaia 28:3). ʻE lava foki ʻa e ʻofa ko ʻeni naʻá ne ueʻi ʻa ʻĀmoni mo hono ngaahi tokouá, ke ne ueʻi koe ke ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ho fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, mo e ngaahi mahení—pea naʻa mo kinautolu ʻoku ngalingali he ʻikai ke nau tali iá.

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako ʻi ʻApí mo e Lotú

ʻAlamā 17:1–4

ʻOku tokoni ʻa e fanga kiʻi ngāue faingofua mo hokohoko ʻo hono mateakiʻi ʻo Kalaisí ke u maʻu ai ʻa Hono mālohí.

Ko e hā ʻokú ke ako mei he ʻAlamā 17:1–4 fekauʻaki mo e founga ke tauhi ai ke mālohi hoʻo fakamoʻoní mo e tukupā kia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fakahoko ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá, pea naʻe tāpuekina fēfē nai kinautolu ʻe he ʻEikí?

ʻI hoʻo laukonga fekauʻaki mo e ngaahi aʻusia ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻi he ʻAlamā 17–22, fakatokangaʻi ange ʻa e founga naʻe tokoni ai ʻenau teuteu fakalaumālié ki heʻenau ngāue ʻi he lotolotonga ʻo e kau Leimaná (hangē ko ʻení, vakai, ʻAlamā 18:10–18, 34–36; 20:2–5; 22:12–16). Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻi ‘oku ueʻi koe ke ke fakahokó ke ke muimui ai ʻi heʻenau sīpingá?

ʻAlamā 17:6–12; 19:16–36

ʻĪmisi
fakaʻilonga seminelí
Te u lava ʻo hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá.

ʻOku faʻa fakaofo ʻa e ngaahi talanoa fakaului ʻoku tau lau ki ai ʻi he folofolá, ka ʻi hono ʻelitó ʻoku tau faʻa ʻilo ai ha niʻihi fakafoʻituitui naʻa nau loto-toʻa ke lea ʻaki mo vahevahe ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ki he meʻá ni ʻi hoʻo laukonga ʻi he uike ní fekauʻaki mo ʻĀpisi mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá.

ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá? ʻE ala tokoni ke ke fakakaukau ki ha ngaahi meʻangāue te ke ala fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó. ʻI he ʻAlamā 17:6–12, kumi ki he meʻa naʻe fakahoko ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ka nau lava ai ʻo hoko ko ha ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá. Te ke lava fēfē nai ʻo hoko ko ha meʻangāue lelei ange ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisí?

Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke tanganeʻia ai fekauʻaki mo ʻĀpisi ʻi he ʻAlamā 19:16–36? Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ke ako meiate ia fekauʻaki mo hono tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé ke langaki ʻenau tui kia Kalaisí? Hangē ko ʻení, ko e hā ha meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻe tokoni ki he kakai ʻokú ke ʻofa aí ke nau “tui ki he māfimafi ʻo e ʻOtuá”? (ʻAlamā 19:17).

Te ke lava foki ʻo fakafehoanaki ʻa e aʻusia ʻa ʻĀpisí mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻi he “Ngāue Fakafaifekaú: Ko Hono Vahevahe e Meʻa ʻi Ho Lotó” (Liahona, Mē 2019, 15–18). Naʻe hoko fēfē nai ʻa ʻĀpisi ko ha sīpinga ʻo e “Ngaahi Fokotuʻu Faingofua ʻe Nima” ʻa ʻEletā ʻUkitofá? ʻAhiʻahi hiki ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi te ke ala lea ʻaki fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Hangē ko ʻení, “Kiate aú, ko Sīsū Kalaisi ʻa e …” pe “ʻOku tokoniʻi au ʻe he Fakamoʻuí …”

Vakai foki, Ngaahi Tefitó mo e Ngaahi Fehuʻí, “Ngāue Fakaetauhí” Gospel Library.

Fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi lēsoni fakatātaá. Ko ha taimi pē ʻe lava ke sio pe ala ai ʻa e kakaí ki ha meʻa ʻoku fekauʻaki mo e meʻa ʻoku nau akó, ʻe ngalingali te nau manatuʻi fuoloa ange ia. Hangē ko ʻení, kapau ʻokú ke akoʻi fekauʻaki mo e ʻAlamā 17:11, fakakaukau ke fakaʻaliʻali ha ʻū meʻalea fakamūsika pe naunau faitohi ke tokoni ke ueʻi fakalaumālie ha fealēleaʻaki fekauʻaki mo e hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá.

ʻAlamā 17–19

ʻI he taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofa ki he niʻihi kehé, te tau lava ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Kumi ha ngaahi veesi ʻi he ʻAlamā 17–19 ʻoku nau fakahaaʻi ʻa e founga naʻe ueʻi fakalaumālie ai ʻe he ʻofa ʻa ʻĀmoni ki he kakai Leimaná ʻa ʻene feinga ke vahevahe ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ko e hā ha ngaahi moʻoni kehe fekauʻaki mo hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí ʻokú ke ako mei heʻene sīpingá?

Vakai foki, “ʻOku Ngāue ʻa ʻĀmoni mo Akoʻi ʻa e Tuʻi ko Lamonaí” (vitiō), Gospel Library.

ʻĪmisi
Ko hono fakahaofi ʻe ʻĀmoni ʻa e fanga sipi ʻa e tuʻí

Minerva Teichert (1888–1976), ʻOku Fakahaofi ʻe ʻĀmoni ʻa e Tākanga Sipi ʻa e Tuʻí, 1949–1951, oil on masonite, senitimita ʻe 91 x 122. Brigham Young University Museum of Art, 1969.

ʻAlamā 19:36

ʻE tokoniʻi au ʻe he ʻEikí ke u fakatomala.

Hili hono toe fakamatalaʻi ʻe Molomona ʻa e ului ʻa Lamōnai mo hono kakaí, naʻá ne fakamatalaʻi fakanounou ia ʻaki haʻane fakakaukau fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ʻAlamā 19:36 fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo e ʻEikí? Ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he fakamatala ʻi he ʻAlamā 19:16–36 fekauʻaki mo Iá? Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai ʻa e mafao atu ʻo e toʻukupu ʻo e ʻEikí kiate koé?

ʻAlamā 20:23; 22:15–18

ʻOku taau hono ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá mo ha faʻahinga feilaulau pē.

Fakafehoanaki ʻa e meʻa naʻe loto-fiemālie ʻa e tamai ʻa Lamonaí ke foaki kae fakahaofi ʻene moʻuí (vakai, ʻAlamā 20:23) mo e meʻa naʻá ne loto-fiemālie kimui ange ke liʻaki ka ne maʻu ʻa e fiefia ʻo e ongoongoleleí pea mo ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá (vakai, ʻAlamā 22:15, 18). Fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke loto-fiemālie ke feilaulauʻí kae lava ke ke ʻilo kakato ange ki he ʻOtuá.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Liahona ʻo e māhina ní mo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú .

Ngaahi Fakakaukau ki hono Akoʻi ʻo e Fānaú

ʻAlamā 17:2–3

ʻOku tupulaki ʻeku fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí ʻi heʻeku lau ʻa e folofolá, lotu, mo ʻaukaí.

  • ʻE lava fēfē nai ʻe he ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻo tokoniʻi hoʻo fānaú ke fakatupulaki ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí? Te ke lava ʻo tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau ʻilo ʻa e meʻa naʻe fakahoko ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ke fakatupulaki honau mālohinga fakalaumālié ʻi he ʻAlamā 17:2–3. Hili iá te nau lava leva ʻo tā ha ngaahi fakatātā pe kumi ha ʻū meʻa ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení. Tokoniʻi ke nau palani ʻa e meʻa te nau fakahoko ke fakamālohia ai ʻenau fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí.

ʻAlamā 17–19

Te u lava ʻo vahevahe ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e niʻihi kehé.

  • Ke ako fekauʻaki mo e hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia naʻe fakahoko ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá, te ke lava mo hoʻo fānaú ʻo sio ki ha meʻangāue pea talanoaʻi ʻa e meʻa ʻoku fakaʻaongaʻi ia ki aí. Hili iá te ke lava leva ʻo lau ʻa e ʻAlamā 17:11 pea talanoa ki he ʻuhinga ʻo e hoko ko ha meʻangāue ʻa e Tamai Hēvaní ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí.

  • ʻOku ʻi he peesi ʻekitivitī ʻo e uike ní ha ngaahi fakatātā ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe ʻĀmoni ki he Tuʻi ko Lamonaí. Te ke lava ʻo tokoniʻi hoʻo fānaú ke kumi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi he ʻAlamā 18:24–40. ʻE lava ke ʻai ʻe he fānaú ke pehē pē ko ha kau faifekau kinautolu pea nau vahevahe ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi moʻoni ko ʻení.

  • Hili hoʻo laukonga mo hoʻo fānaú fekauʻaki mo ʻĀpisí (vakai, ʻAlamā 19:16–20, 28–29), te nau lava ʻo ʻai ke pehē pē ko ʻĀpisi kinautolu ʻaki haʻanau lele tuʻu maʻu, tukituki ʻi he ʻū matapaá, mo fakamatala fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko ʻi he ʻAlamā 19:1–17. Te tau lava fēfē nai ʻo hangē ko ʻĀpisí ʻo vahevahe ʻa e meʻa ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí? ʻE lava ke tā ʻe hoʻo fānaú ha ʻū fakatātā ʻo kinautolu ʻoku nau vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha taha pe hivaʻi fakataha ha foʻi hiva fekauʻaki mo hono vahevahe ʻo e ongoongoleleí, hangē ko e “Fanongo, ko e ʻEikí ʻOku Ui” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 92).

ʻAlamā 17:21–25; 20:8–27; 22:1–3

Te u lava ʻo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi ʻaki ʻeku fakahaaʻi ʻeku ʻofa kiate kinautolú.

  • ʻI he kamataʻangá, naʻe fakatou maʻu ʻe he Tuʻi ko Lamonaí mo ʻene tamaí ha loto-fefeka ki he ongoongoleleí. Naʻe fakavaivai hona lotó kimui ange, pea naʻá na tui kia Sīsū Kalaisi. Naʻe hoko fēfē nai ʻeni? Tokoniʻi hoʻo fānaú ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻomou toe vakaiʻi ‘a e ngaahi aʻusia ʻa ʻĀmoní. Te nau lava ʻo fakatātaaʻi ʻa e “Vahe 23: Ko ʻĀmoni: Ko ha Tamaioʻeiki Lelei” mo e “Vahe 24: Ko e Feʻiloaki ʻa ʻĀmoni mo e Tamai ʻa Lamonaí” (Ngaahi Talanoa ʻo e Tohi ʻa Molomoná, 64–68, 69–70). Pe mahalo naʻa saiʻia hoʻo fānaú ke tā ha ngaahi fakatātā ʻo ha ngaahi konga kehekehe ʻo e talanoá, pea fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakatātaá ke fai ʻaki ʻa e talanoá. Ko e hā ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ʻĀmoni ke tokoniʻi ʻa Lamonai mo ʻene tamaí ke fakaava hona lotó ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí? (vakai, ʻAlamā 17:21–25; 20:8–27; 22:1–3).

  • Mahalo te ke lava mo hoʻo fānaú ʻo fakakaukau ki ha taha ʻoku fiemaʻu ke ne ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi. Tokoni ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga te nau lava ai ʻo hoko ko ha kau faʻifaʻitakiʻanga lelei pea fakahaaʻi ʻa e ʻofa ki he tokotaha ko iá, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe ʻĀmoni kia Lamonai mo ʻene tamaí.

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange, vakai ki he makasini Ko e Kaumeʻá ʻo e māhina ní.

ʻĪmisi
fakatātā ʻo ʻĀpisi

Tā fakatātaaʻi ʻo ʻĀpisi, ʻe Dilleen Marsh

Paaki