Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
23–29 Nōvema. ‘Eta 12–15: “ʻOku Fakahoko ʻa e Meʻa Kotoa Pē ʻi he Tuí”


“23–29 Nōvema. ʻEta 12–15: ‘ʻOku Fakahoko ʻa e Meʻa Kotoa Pē ʻi he Tuí,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tohi ʻa Molomoná 2020 (2020)

“23–29 Nōvema. ʻEta 12–15,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2020

ʻĪmisi
ko e hū ʻa ʻEta ki ha ʻana

Ko e Toitoi ʻa ʻEta ʻi ha Avaʻi Maka, tā ʻe Gary Ernest Smith

23–29 Nōvema

ʻEta 12–15

“ʻOku Fakahoko ʻa e Meʻa Kotoa pē ʻi he Tuí”

ʻE lava ke fakaafeʻi ʻe hono lekooti ʻo e ngaahi ongó ha toe fakahā lahi ange pea fakamālohia hoʻo fakamoʻoní. ʻOku tokoni foki ia ke ke manatuʻi hoʻo ngaahi ongó pea vahevahe kinautolu mo e niʻihi kehé ʻi he kahaʻú.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe “maʻongoʻonga mo fakaofo” ( ʻEta 12:5) e ngaahi kikite ʻa ʻEta ki he kau Sēletí. Naʻá ne “tala moʻoni kiate kinautolu ʻa e meʻa kotoa pē, talu mei he kamataʻanga ʻo e tangatá” ( ʻEta 13:2). Naʻá ne tomuʻa mamata ki he “ngaahi ʻaho ʻo Kalaisí” mo Selusalema Foʻou ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ( ʻEta 13:4). Pea naʻá ne lea ki he “ʻamanaki fakapapau ki ha maama ʻoku lelei ange, ʻio, ki ha nofoʻanga ʻi he toʻukupu toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá” ( ʻEta 12:4). Ka naʻe fakafisingaʻi ʻe he kau Sēletí ʻene ngaahi leá, ʻi he ʻuhinga tatau pē ʻoku faʻa fakafisingaʻi ai ʻe he kakaí e ngaahi kikite ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá—“koeʻuhí [ʻoku] ʻikai [ke] nau mamata ki ai” ( ʻEta 12:5). ‘Oku fie maʻu e tuí ke falala ki he ngaahi talaʻofa pe ngaahi fakatokanga fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki aí, hangē pē ko hono fie maʻu e tuí ke kikiteʻi ʻe ʻEta e “ngaahi meʻa maʻongoʻonga mo fakaofó” ki ha kakai taʻetui. Naʻe fie maʻu e tuí ʻe Molonai ke falala ʻe lava ke toʻo ʻe he ʻEikí hono “vaivai ʻi he faitohí” pea liliu ia ki ha mālohinga (vakai, ʻEta 12:23–27). Ko e faʻahinga tui eni ʻokú ne ngaohi ke tau “tuʻu maʻu, pea fonu maʻu ai pē ʻi he ngaahi ngāue lelei, ʻo langaki [ʻetau] fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá” ( ʻEta 12:4). Pea ko e faʻahinga tui eni “ʻoku fakahoko [ai] ʻa e meʻa kotoa pē ” ( ʻEta 12:3).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki hono Ako Fakatāutaha ʻo e Folofolá

ʻEta 12

ʻE lava ke fakaiku e tui kia Sīsū Kalaisí ki he ngaahi mana lahi.

ʻOku ʻi ai ha kakai tokolahi he kuongá ni, hangē ko e kau Sēletí ʻi he kuonga ʻo ʻEtá, ʻoku nau fie mamata ki ha fakamoʻoni ki muʻa pea nau tui ki he ʻOtuá mo Hono mālohí. Ka neongo ia, naʻe akoʻi ʻe Molonai ko e “tuí ko e ngaahi meʻa ia ʻoku ʻamanaki ki ai kae ʻikai mamata ki ai” pea ʻoku “ʻikai te mou mamata ki ai, he ʻoku ʻikai te mou maʻu ha fakamoʻoni kae ʻoua kuo hili hono ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí” ( ʻEta12:6).

Fakaʻilongaʻi e taimi kotoa pē ʻokú ke maʻu ai e foʻi lea ko e “tui” ʻi he ʻEta 12, pea hiki e meʻa ʻokú ke maʻu fekauʻaki mo e tuí. Fekumi ki ha tali ki he ngaahi fehuʻi hangē ko ení: Ko e hā ʻa e tui? Ko e hā e ngaahi fua ʻo ha moʻui fonu ʻi he tuí? Te ke lava foki ʻo lekooti hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi fakamoʻoni kuó ke maʻu “hili hono ʻahiʻahiʻi ʻo hoʻomou tuí” ( ʻEta 12:6).

Vakai foki, Hepelū 11; ʻAlamā 32.

ʻEta 12:1–9, 28, 32

ʻOku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi “ha ʻamanaki ʻoku lelei angé.”

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi fakakaukau mahuʻinga fekauʻaki mo e tuí, ka ʻoku lahi ha ngaahi meʻa ʻoku fakamatala ʻi he ʻEta 12 fekauʻaki mo e ʻamanakí—mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e taimi kotoa pē ʻoku ʻasi ai e “ʻamanakí”. Ko e hā hono ʻuhinga kiate koé? Ko e hā ha ngaahi ʻuhinga naʻe maʻu ʻe ʻEta ke ne “ʻamanaki fakapapau [ai] ki ha maama ʻoku lelei ange” (vakai, ʻEta 12:2). Ko e hā ha founga kuo ʻoatu ai ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí “ha ʻamanaki ʻoku lelei angé”? ( ʻEta 12:32).

Ke fanongo ki ha pōpoaki meia Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo fekauʻaki mo ha founga ke maʻu ai ʻa e nongá mo e fakamoʻuí—neongo hoʻo ngaahi faingataʻá ʻaʻahi ki he oatuhafakamalo.siasiosisukalaisi.org.

Vakai foki, Molonai 7:40–41; Dieter F. Uchtdorf, “Ko e Mālohi Taʻe-Fakangatangata ʻo e ʻAmanaki Leleí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 21–24; Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí, 140.

ʻEta 12:23–29

ʻE lava ke liliu ʻe Sīsū Kalaisi e ngaahi meʻa vaivaí ke mālohi.

ʻI heʻetau lau e ngaahi faitohi ongo mālohi ʻa Molonaí, ʻoku faingofua ke ngalo naʻá ne hohaʻa fekauʻaki mo hono “vaivai ʻi he faitohí” pea manavasiʻi ʻe manukiʻi ʻe he kakaí ʻene ngaahi leá (vakai, ʻEta 12:23–25). Ka naʻe talaʻofa ʻe he ʻOtuá te Ne “liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi” kiate kinautolu ʻoku loto-fakatōkilaló (veesi 27), pea ʻoku hoko e mālohi fakalaumālie ʻi he ngaahi faitohi ʻa Molonaí ko ha fakamoʻoni falalaʻanga naʻe fakahoko ʻe he ʻEikí e talaʻofa ko ení.

Hili hono lau e ʻEta 12:23–29, fakalaulauloto ki he ngaahi taimi naʻe tokoniʻi ai koe ʻe he ʻOtuá ke ke fakatokangaʻi ho ngaahi vaivaiʻangá pea ngaohi koe ke ke mālohi neongo kinautolu. Mahalo ko ha taimi lelei foki eni ke fakakaukau ai fekauʻaki mo e ngaahi vaivai ʻokú ke lolotonga fekuki mo iá. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku fie maʻu ke ke fai ke fakavaivaiʻi koe ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí pea fakahaaʻi hoʻo tui kiate Iá kae maʻu ʻEne talaʻofa ke “liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi”? ( ʻEta 12:27).

ʻI hoʻo fakalaulauloto ki he ngaahi veesi ko ʻení, mahalo ʻe tokoni atu e fakakaukau ko ení meia ʻEletā Niila A. Mekisuele: “ʻI heʻetau lau ʻi he folofolá ki he ngaahi ‘vaivai,’ ʻo e tangatá, ʻoku kau ʻi he foʻi lea ko ení e … vaivai ʻoku tukufakaholo ʻi he tūkunga fakalukufua ʻo e tangatá ʻa ia ʻoku uesia maʻu ai pē ʻe he kakanó e laumālié (vakai, ʻEta 12:28–29). Pea hangē ko e ngaahi vaivaí, ʻoku kau ai hotau ngaahi vaivai fakafoʻituitui paú, ʻa ia ʻoku fie maʻu ke tau ikunaʻí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 66:3; Sēkope 4:7)” (Lord, Increase Our Faith [1994], 84).

Vakai foki, “Grace,” Gospel Topics, topics.ChurchofJesusChrist.org.

ʻEta 13:13–22; 14–15

ʻOku ʻomi ʻe hono fakafisingaʻi e kau palōfitá, ʻa e fakatuʻutāmaki fakalaumālié.

Ko ha tuʻunga fakatuʻutāmaki fakahisitōlia ia, ke hoko ko ha tuʻi ʻo e kau Sēletí. Naʻe moʻoni ʻeni kia Kolianitomuli, he naʻe tokolahi ha “kau tangata mālohi … [ne] nau feinga ke fakaʻauha [ia]” ( ʻEta 13:15–16). Fakatokangaʻi ʻi he ʻEta 13:15–22, e meʻa naʻe fai ʻe Kolianitomuli ke maluʻi iá mo e meʻa naʻe faleʻi ange ʻe he palōfita ko ʻEtá ke ne faí. ‘I hoʻo lau e toenga ʻo e tohi ʻa ʻEtá, fakakaukauloto ki he ngaahi nunuʻa ʻo hono fakafisingaʻi e kau palōfitá. Ko e hā ʻoku hoko ki he kakaí ʻi hono “tuku ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí ʻa ʻene fāinga mo kinautolú”? ( ʻEta 15:19).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki he Ako Fakafāmili e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

ʻI hoʻo lau e folofolá mo ho fāmilí, ʻe lava ke tokoni atu ʻa e Laumālié ke mou ʻiloʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ke fakamamafaʻi mo aleaʻí kae lava ke feau e ngaahi fie maʻu homou fāmilí. Ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ʻe niʻihi.

ʻEta 12:7–22

‘I hoʻomou lau fakataha e ngaahi veesi ko ení, mahalo te mou fie fakamanatu ha niʻihi ʻo e ngaahi sīpinga ne ueʻi fakalaumālie ʻo e tuí kuó ke lau ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻE lava ke tataki eni ki ha fealeaʻaki fekauʻaki mo e ngaahi sīpinga ʻo e tuí ʻi ho hisitōlia fakafāmilí pe ko hoʻo moʻuí—fakakaukau ke hiki e ngaahi aʻusia ko ení kapau ʻoku teʻeki ke mou fai ia.

ʻEta 12:27

Ko e hā ʻoku ʻomi ai ʻe he ʻEikí ha ngaahi vaivai kiate kitautolú? Ko e hā ʻetau meʻa ke fai ʻi hono “liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohí”? Ko e hā e meʻa ʻe fai ʻe he Fakamo‘uí?

ʻEta 12:41

ʻOku ʻi ai nai ha founga fakamānako te ke lava ʻo akoʻi hoʻo fānaú ke nau “fekumi … [kia] Sīsū”? Mahalo ko ha founga ʻe taha ko hano fūfuuʻi ha fakatātā ʻo Sīsū pea fakaafeʻi e kau mēmipa homou fāmilí ke “fekumi” ke ʻilo e fakatātaá. ʻOku tau fekumi fēfē kia Sīsuú, pea ʻoku tāpuekina fēfē kitautolu ʻi heʻetau fekumi kiate Iá?

ʻEta 13:13–14; 15:19, 33–34

Mahalo ʻe fakamānako ki he kau mēmipa homou fāmilí ke fakafehoanaki e aʻusia ʻa ʻEtá mo e ngaahi aʻusia ʻa Molomona mo Molonaí (vakai, Molomona 6; 8:1–10). Ko e hā ha founga ʻokú na faitatau ai? Ko e hā ha founga naʻe faitatau ai e hala ʻo e kau Nīfaí ki he fakaʻauhá mo e hala ʻo e kau Sēletí? (fakafehoanaki ki he ʻEta 15:19 mo e Molonai 8:28). Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻoku tau ako te nau lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke fakaʻehiʻehi mei he meʻa naʻe hoko kiate kinautolú?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Fakatupulaki ʻo ʻEtau Founga Akoʻí

Poupouʻi ʻa e ʻeke fehuʻí. ʻOku fakanatula pē e fieʻilo ʻa e fānaú. Mahalo ko e taimi ʻe niʻihi te ke faʻa vakai ki heʻenau ngaahi fehuʻí ko ha fakaheleleu mei he meʻa ʻokú ke feinga ke akoʻí. Ka ke vakai ki he ngaahi fehuʻí ko ha ngaahi faingamālie. Ko ha fakaʻilonga ia ʻoku mateuteu ʻa e fānaú ke ako—ʻoku nau ʻoatu ha ngaahi fakakaukau ki he meʻa ʻoku hohaʻa ki ai hoʻo fānaú mo e anga ʻenau ongoʻi ki he meʻa ʻoku nau akó (vakai, Faiako ʻi he Founga ‘a e Fakamo‘uí, 25–26).

ʻĪmisi
ko e tūʻulutui ʻa ʻEta ʻi he hūʻanga ki ha ʻana

ʻOku Maʻongoʻonga mo Fakaofo ʻa e Ngaahi Kikite ʻa ʻEtá, tā ʻe Walter Rane