Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
4–10 Sānuali. Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26: “Naʻá ku Mamata ki ha Pou Maama”


“4–10 Sānualí. Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26: ‘Naʻá ku Mamata ki ha Pou Maama,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“4–10 Sānualí. Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
ko e Vaoʻakau Tapú

Vaoʻakau Tapú, fai ʻe Greg K. Olsen

4–10 Sānuali

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26

“Naʻá ku Mamata ki ha Pou Maama”

ʻI hoʻo lau e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26, ko e hā ha ngaahi pōpoaki ʻokú ke maʻu ai maʻa hoʻo moʻuí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga taha kiate koe mo ho fāmilí?

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ko ha tohi ia ʻo ha tali ki ha ngaahi lotu: ʻoku lahi ha ngaahi fakahā toputapu ʻi he tohí ni ne maʻu ko ha tali ki ha ngaahi fehuʻi. Ko ia ʻoku taau ke kamata hono ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻaki hano fakakaukauʻi maʻu pē ʻa e fehuʻi naʻe kamata ai hono tuku mai ʻo e fakahaá he ngaahi ʻaho kimui ní—ʻa ē naʻe kole ʻe Siosefa Sāmita ʻi ha vaoʻakau ʻi he 1820. Naʻe ʻai ʻe he “ngaahi fakafetauʻi-lea mo e moveuveu ko ʻeni ʻo e ngaahi fakakaukaú” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:10) ʻa Siosefa ke ne puputuʻu fekauʻaki mo e tui fakalotú pea mo e tuʻunga ʻo hono laumālié; mahalo ʻe lava ʻo mahino kiate koe. ‘Oku lahi ha ngaahi fakakaukau ʻoku fepakipaki mo ha ngaahi leʻo tākiekina ʻi hotau kuongá, pea ʻi heʻetau fiemaʻu ke filifili e ngaahi pōpoakí ni ke ʻiloʻi e moʻoní, te tau lava ʻo fai e meʻa ne fakahoko ʻe Siosefá. ‘E lava ke tau fai ha ngaahi fehuʻi, ako e folofolá, fakalaulauloto, pea taupotu tahá ke fehuʻi ki he ʻOtuá. Ko e tali ki he lotu ʻa Siosefá, ne ʻalu hifo ha pou maama mei he langí; ne hā mai ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Sīsū Kalaisi ʻo tali ʻene ngaahi fehuʻí. ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he fakamoʻoni ʻa Siosefa ki he aʻusia fakaofo ko iá, ʻe lava ʻe ha taha pē “ʻoku masiva ʻi he potó ʻo kole ki he ʻOtuá pea maʻu ia” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:26). Te tau lava kotoa ke maʻu, kapau ʻoku ʻikai ko ha vīsone fakalangi, ka ko ha vīsone mahino ange, ʻo fakamāmaʻi ʻe ha maama fakalangi.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26

Ko Siosefa Sāmita ʻa e Palōfita ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí.

Ko e taumuʻa ʻo e hisitōlia ʻo Siosefa Sāmitá ke tau “maʻu ʻa e moʻoní” he naʻe faʻa fakakeheʻi ʻa e moʻoni fekauʻaki mo Siosefá (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1). ‘I hoʻo lau e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1–26, ko e hā e meʻa ʻokú ne fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki hono uiuiʻi fakalangí? Fakatokangaʻi ange e ngaahi fakamoʻoni ʻokú ke maʻu naʻe teuteuʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ki hono misiona fakaepalōfitá. ‘I hoʻo lau iá, mahalo te ke toe fie lekooti hoʻo ngaahi fakakaukau mo e ongo kau kia Siosefa Sāmita mo ʻene fakamoʻoní.

Vakai foki, Kau Māʻoniʻoní,1:3–19.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:5–20

Kapau te u kole ʻi he tui, ʻe tali ʻe he ʻOtuá.

Kuó ke “masiva ‘i he potó” pe ongoʻi puputuʻu nai kau ki ha fili ne fie maʻu ke ke fai? (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:13). Ko e hā ʻokú ke ako mei he aʻusia ʻa Siosefa Sāmita ʻi he veesi 5–20? Fakakaukau ki hoʻo fiemaʻu pē ʻe koe ha poto mo ha mahino lahi angé, peá ke fakakaukau ki he founga te ke kumi ai ʻa e moʻoní.

Vakai foki, 1 Nīfai 10:17–19; 15:6–11; Lāsolo M. Nalesoni, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2018, 93–96.

ʻĪmisi
ko ha finemui ‘oku lotu

Te tau lava ʻo fehuʻi ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi ha lotu.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:15–20

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku lahi ai ha ngaahi fakamatala kehekehe ʻo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí?

Lolotonga e moʻui ʻa Siosefa Sāmitá, naʻá ne lēkooti ʻene aʻusia ʻi he Vaoʻakau Tapú ʻo ʻikai siʻisiʻi hifo he tuʻo faá, ʻo faʻa fakaʻaongaʻi ha tangata tohi. ‘Ikai ngata aí, ne hiki ha ngaahi fakamatala fika ua ʻe ha niʻihi kehe naʻa nau fanongo ʻi ha talanoa ʻa Siosefa fekauʻaki mo ʻene mata-meʻa-hā- maí. Neongo ‘oku kehekehe ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi hanau ngaahi fakaikiiki ʻe niʻihi, ʻo makatuʻunga ʻi he kau fanongó mo e feituʻú, ka ʻoku nau tatau pē. Pea ʻoku tānaki atu ʻe he fakamatala takitaha ha ngaahi fakaikiiki ke mahino lelei ange kiate kitautolu e aʻusia ʻa Siosefa Sāmitá, ʻo hangē pē ko e tokoniʻi kitautolu ʻe he faaʻi Kosipelí takitaha ke mahino lelei ange e ngāue ʻa e Fakamoʻuí.

Ke lau e ngaahi fakamatala kehe ʻa Siosefá, vakai, “Ngaahi Fakamatala ʻo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá” (Gospel Topics, topics.ChurchofJesusChrist.org). Ko e hā ‘okú ke ako ʻi hono lau kotoa e ngaahi fakamatala ko ʻení?

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:15–20

Ne kamata ʻe he ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ne falala ʻa Siosefa Sāmita ʻe tali ʻe he ʻOtuá ʻene lotú, ka naʻe ʻikai te ne ʻamanaki ʻe liliu ʻe he tali ko iá ʻene moʻuí—pea mo e māmaní. ‘I hoʻo laukonga fekauʻaki mo e aʻusia ʻa Siosefá, fakalaulauloto ki he founga kuo liliu ai ʻe he ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí hoʻo moʻuí. Hangē ko ʻení, mahalo te ke fie fakakakato e sētesi ko ʻení ʻi ha ngaahi founga kehekehe: “Koeʻuhí naʻe hoko ʻa e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí, ʻoku ou ʻiloʻi…” Kuo tāpuekina fēfē koe koeʻuhí ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí?

Vakai foki, vitiō “Ask of God: Joseph Smith’s First Vision,” ChurchofJesusChrist.org; Kau Māʻoniʻoní, 1:14–19; Russell M. Nelson, “Fanongo kiate Ia,” Ensign pe Liahona, Mē 2020, 88–92.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–26

Te u lava ʻo kei tuʻu maʻu ʻi he meʻa ʻoku ou ʻiló, neongo ʻe ʻikai tali au ʻe he niʻihi kehé.

Ko e taha ‘o e ngaahi tāpuaki ʻo e folofolá, ko e ʻi ai ʻa e ngaahi sīpinga fakalaumālie ʻo ha kau tangata mo ha kau fafine lototoʻa ne nau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí. Ko e taimi naʻe fehangahangai ai ʻa Siosefa Sāmita mo e fakafepakí koeʻuhí ko ʻene mata-meʻa-hā-maí, naʻe hangē ia ko e ʻAposetolo ko Paulá, ʻa ia naʻe fakatangaʻi foki ko ʻene pehē kuó ne mamata ki ha meʻa-hā-maí. ‘I hoʻo lau e fakamatala ʻa Siosefá, ko e hā ʻokú ne ʻai koe ke ke kei tuʻu maʻu ʻi hoʻo fakamoʻoní? Ko e hā mo ha ngaahi sīpinga kehe—mei he folofolá pe ha kakai ʻokú ke ʻiloʻi—ʻoku nau fakalotolahiʻi koe ke ke tuʻu maʻu ʻi he ngaahi aʻusia fakalaumālie kuó ke maʻú?

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:6.Te tau fakaleleiʻi fēfē e ngaahi taʻefelotoí ʻo ʻikai fakakikihi hangē ko e kakai ʻoku fakamatalaʻi ʻi he veesi ko ʻení?

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:11–13.ʻE lava ke ueʻi fakalaumālie e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi hono lau e ngaahi vēsí ni ke vahevahe ha ngaahi aʻusia ne ongo ai ki honau lotó ha potufolofola mo ueʻi kinautolu ke nau ngāue.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:16–20.ʻI hono lau ʻe homou fāmilí e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ke fakaʻaliʻali e fakatātā ʻoku ʻoatu ʻi he lēsoni ko ʻení pe ko ha fakatātā kehe ʻo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí (mahalo naʻa fiefia homou fāmilí ke nau tā pē haʻanau fakatātā ʻanautolu). Te mou lava foki ʻo mamata ʻi he foʻi vitiō “Ask of God: Joseph Smithʻs First Vision” (ChurchofJesusChrist.org). Te mou lava ʻo takitaha ʻai ha lisi ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku tau ʻilo mei he mata-meʻa-hā-mai ko ʻení, pea fevahevaheʻaki hoʻomou lisí. Ko ha taimi lelei ʻeni ke vahevahe ai ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻa e founga ne maʻu ai ʻenau fakamoʻoni ki he ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:17.Ko e taimi naʻe hā ai ʻa e ʻOtuá kia Siosefa Sāmitá, naʻá Ne ui ʻa Siosefa ʻaki hono hingoá. Ko e fē ha taimi kuo ongoʻi ai ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní?

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–26.Te tau tali fēfē ʻi he taimi ʻoku fehuʻia ai ʻe he kakaí ʻetau fakamoʻoní?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ‘o e fānaú, vakai, lēsoni ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Ko e Fua Lotu ʻa Siosefá,” Ngaahi Himi, fika 14.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ngaahi leʻo ʻo hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí

Ngaahi Leʻo ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

Fāmili ʻo Siosefa Sāmitá

‘Oku uesia lahi kitautolu takitaha ʻe heʻetau moʻui fakafāmilí, pea naʻe ʻikai toe kehe ʻa Siosefa Sāmita. Naʻe tō ʻe he tui pau mo e tōʻonga fakalotu ʻa ʻene ongomātuʻá ha ngaahi tenga ʻo e tuí ʻa ia naʻe lava ai ke hoko e Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí. ‘Oku lekooti ʻe he tohinoa ʻa Siosefá ʻa e fakahīkihiki ko ʻení: “ʻOku ʻikai ha ngaahi foʻi lea mo ha lea feʻunga ke ne fakahaaʻi e houngaʻia ʻoku ou maʻu ki he ʻOtuá ʻi hono foaki mai kiate au ha mātuʻa fakaʻeiʻeiki peheé.” 1

Ko e ngaahi lea ʻeni mei heʻene fineʻeikí, Lusi Meki Sāmita; ko hono tuongaʻane ʻa Uiliami Sāmita; pea toe ʻomi foki ʻe he Palōfitá tonu kiate kitautolu ha kiʻi fakalika ki he ivi tākiekina fakalotu ʻi he ʻapi ʻo e fāmili Sāmitá.

ʻĪmisi
ko e fāmili Sāmitá

Fāmili ʻo Siosefa Sāmitá, tā ʻe Dan Baxter

Lusi Meki Sāmita

ʻĪmisi
Lusi Meki Sāmita

“[ʻI he taʻu 1802 nai], naʻá ku fokoutua ai. … Naʻá ku pehē loto pē, ʻoku ʻikai ke u mateuteu ke mate he ʻoku ʻikai ke u ʻiloʻi e ngaahi hala ʻo Kalaisí, pea hangē kiate au ne ʻi ai ha vanu fakapoʻuli mo fakataʻelata ʻi hoku vā mo Kalaisí ʻa ia ne ʻikai ke u lototoʻa ke kolosi ai. …

“Naʻá ku hanga ki he ʻEikí ʻo kole mo tautapa ki he ʻEikí ke ne fakahaofi muʻa ʻeku moʻuí ke u lava ʻo ohi hake ʻeku fānaú mo fakafiemālieʻi e loto ʻo hoku husepānití; pea ne u tokoto ai ʻi he poó kakato. … Naʻá ku fuakava mo e ʻOtuá kapau te Ne tuku ke u moʻui te u feinga hoku lelei tahá ke maʻu e tui fakalotu ko ia te ne ʻai ke u lava ʻo tauhi totonu ai kiate Iá, pe naʻe ʻi he Tohi Tapú pe ko ha feituʻu pē ʻe maʻu aí, ʻo tatau ai pē kapau ʻe maʻu ia mei he langí ʻi he lotu mo e tui. Ne fāifai pea lea mai ha leʻo kiate au ʻo pehē, ʻKumi pea te mou ʻilo; tukituki pea ʻe toʻo ia kiate kimoutolu. Tuku ke fiemālie ho lotó. ʻOkú ke tui ki he ‘Otuá; tui foki kiate au.’ …

“Ne kamata mei he taimi ko ʻení ʻa ʻeku maʻu maʻu pē ha mālohi. Naʻe siʻisiʻi haʻaku toe lea kau ki he tui fakalotú neongo naʻá ku faʻa fakakaukau maʻu pē ki ai, pea naʻá ku fakakaukau te u faivelenga kakato ʻi he vave tahá ke kumi ha taha tui fakalotu naʻá ne ʻiloʻi e ngaahi founga ʻa e ʻOtuá ke ne fakahinohino au ʻi he ngaahi meʻa ʻo e Langí.”2

Uiliami Sāmita

ʻĪmisi
Uiliami Sāmita

“Ko ʻeku fineʻeikí, ʻa ia ko ha fefine lotu, mo tokanga ʻaupito ki he tuʻunga lelei ʻo ʻene fānaú, ʻi he moʻui ko ʻení mo e maama ka hokó, naʻá ne fakaʻaongaʻi e founga kotoa pē ʻe lava ke ʻoange ʻe heʻene ʻofa fakamātuʻá, ke mau kau ʻi he fekumi ki he fakamoʻui homau laumālié, pe (hangē ko e fakalea he taimi ko iá) “maʻu ha tui fakalotu.’ Naʻá ne fakalotolahiʻi kimautolu ke mau kau ki he ngaahi houalotú, pea naʻe mahuʻingaʻia e fāmilí kotoa ai, ko ha kau fekumi ki he moʻoní.”3

“ʻOku ou manatuʻi naʻa mau lotu fakafāmili maʻu pē. ʻOku ou manatuʻi lelei hono faʻa faʻo ʻe he tangataʻeikí hono matasioʻatá ʻi he kato ʻo hono uasikoté, … pea ʻi he taimi ʻoku mau sio ai ʻokú ne fāfā hono matasioʻatá, ne mau ʻiloʻi ko ha fakaʻilonga ia ke mau teuteu ke lotu, pea kapau he ʻikai ke mau fakatokangaʻi ia, ʻe pehē mai e fineʻeikí, ‘Uiliami,’ pe ko hai pē ʻoku ʻikai tokanga ki aí, ʻteuteu ki he lotú.’ Hili e lotú ne ʻi ai ha hiva ne mau lava ke hivaʻi.”4

ʻĪmisi
matasioʻata ʻi he folofolá

Naʻe akoʻi ʻe Siosefa ko e Lahí mo Lusi Sāmita hona fāmilí ke nau ako e folofolá.

Siosefa Sāmita

ʻĪmisi
Siosefa Sāmita

“Te u pehē he taimí ni, naʻe ʻikai teitei fai [ʻe heʻeku tamaí] ha tōʻonga taʻeʻofa ʻe lava ke pehē ai naʻe taʻeʻofa, ʻi heʻene moʻuí, ʻo fakatatau mo ʻeku ʻiló. Naʻá ku ʻofa ʻi heʻeku tamaí mo hono ʻatamai manatú; pea mo e manatu melie ki heʻene ngaahi ngāue fakaʻeiʻeikí; pea naʻe tohitongi ʻi hoku mafutefuá ʻa ʻene ngaahi lea ʻofá mo e lea fakaemātuʻa kiate aú. ʻOku toputapu kiate au e ngaahi fakakaukau ʻoku ou mataʻikoloa ʻaki ʻi he hisitōlia ʻo ʻene moʻuí, kuó u faʻa fakakaukau ki ai pea mo tohitongi ai, ʻi heʻeku siofi talu hono fanauʻi aú. … Ko ʻeku fineʻeikí foki ko e taha ia ʻo e kau fakaʻeiʻeiki taha, mo e lelei taha ʻo e kau fafiné kotoa.”5

ʻĪmisi
ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí

Ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Mai ʻo e Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí, tā ʻe Michael Bedard

Paaki