Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
28 Tīsemá–3 Sānualí. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1: “Tokanga Mai, ʻA Kimoutolu ʻa e Kakai”


“28 Tīsemá–3 Sānualí. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1: ‘Tokanga Mai, ʻA Kimoutolu ʻa e Kakai,’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“28 Tīsemā–3 Sānualí. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1,” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
ko ha fāmili ʻoku lau folofola

28 Tīsemá–3 Sānualí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1

“Tokanga Mai, ʻA Kimoutolu ʻa e Kakai”

Fakakaukau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1 ko e talateu ia ʻa e ʻEikí ki he tohi ko ʻeni ʻo ʻEne ngaahi fakahā ki he ngaahi ʻaho kimui ní. Ko e hā ʻokú Ne finangalo ke ke ʻilo fekauʻaki mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá? Fakalaulauloto ki he fehuʻi ko ʻení, pea hiki ha faʻahinga ongo pē ʻokú ke maʻu ʻi hoʻo lau ʻa e vahe 1.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻI Nōvema ʻo e 1831, ko ha taʻu pē ia ʻe taha mo e konga ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí. Neongo ʻene tupulakí, ka naʻe kei hoko pē ko ha falukunga kakai tui taʻeʻiloa ne nofo ʻi ha kiʻi kolo tokosiʻi, ʻo tataki ʻe ha palōfita naʻe taʻu uofulu tupu. Ka naʻe hōifua e ʻOtuá ki he kakai tui ko ʻení ke hoko ko ʻEne kau tamaioʻeiki mo ʻEne kau talafekau, pea naʻá Ne finangalo ke pulusi e ngaahi fakahā kuó Ne foaki kiate kinautolú ki māmani.

Ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava vahe 1 ko e talamuʻaki ia ʻa e ʻEikí ki hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi fakahā ko ʻení, pea ʻokú ne fakahā mahino neongo naʻe kei tokosiʻi e kau mēmipa ʻo e Siasí, ka naʻe ʻikai ha meʻa ia ʻe siʻisiʻi fekauʻaki mo e pōpoaki naʻe fie maʻu ke vahevahe ʻe Hono Kāingalotú. Ko ha “leʻo [ia] ʻo e fakatokanga” ki he kotoa ʻo e “kakai ʻo māmaní,” ʻokú ne akoʻi kinautolu ke fakatomala mo fokotuʻu e “fuakava taʻengata” ʻa e ʻOtuá (veesi 4, 8, 22). Ko e kau tamaioʻeiki ʻoku nau ʻave e pōpoaki ko ʻení ko e “kau vaivaí mo e māʻulaló,” ka ko e kau tamaioʻeiki loto fakatōkilaló ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá—ʻi he kuo hilí mo e lolotongá ni—ke ʻomi Hono Siasí “mei he kakapú, pea mei he fakapoʻulí” (veesi 23, 30).

Ke maʻu ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e puipuituʻa ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1, vakai, Kau Māʻoniʻoní, 1:140–43.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1

ʻOku fakaafeʻi au ʻe he ʻEikí ke u “fakatotolo ʻi he ngaahi fekau ko ʻení.”

ʻOku fakafeʻiloaki ʻe he talamuʻakí ha tohi. ʻOkú ne fakahā e taumuʻa ʻo e tohí mo e ngaahi taumuʻá pea mo tokoni ki he kau lautohí ke nau teuteu ke lau. ʻI hoʻo lau e vahe 1—ʻa ia ko e “talamuʻaki” ia ʻa e ʻEikí ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá (veesi 6)—kumi e ngaahi kaveinga mo e taumuʻa naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ki Heʻene ngaahi fakahaá. Ko e hā ʻokú ke ʻilo mei he vahe 1 ʻe tokoni ke ke maʻu e lelei tahá mei hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá? Hangē ko ʻení, te ke ala fakalaulauloto pe ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí” ʻi he ngaahi fakahā ko ʻení (veesi 14) pe ko haʻo “fakatotolo ʻi he ngaahi fekau ko ʻení” (veesi 37).

Vakai foki, talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1–6, 23–24, 37–39

ʻOku folofola mai e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeikí, pea kuo pau ke hoko ʻa ʻEne ngaahi leá.

ʻOku kamata mo fakaʻosi ʻaki ʻe he vahe 1 hono fakahā ʻe he ʻOtuá ʻokú Ne folofola mai ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeiki kuo filí (vakai, veesi 4–6, 23–24, 38). Hiki e meʻa ʻokú ke ako mei he fakahā ko ʻení fekauʻaki mo e ʻEikí mo Hono leʻó. Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí? Ko e fē ha taimi kuó ke fanongo ai ki he leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he leʻo ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí? (vakai, veesi 38).

ʻĪmisi
fakatahaʻanga ʻo e konifelenisi lahí

ʻOku akoʻi ʻe he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló e ngaahi fekau ‘a e ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:3, 24–28, 31–33

Kapau ʻoku ou loto-fakatōkilalo, ʻe hanga ʻe he valoki ʻa e ʻEikí ʻo tataki au ke u fakatomala.

Fakatokangaʻi ange, naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 3 mo e veesi 24–28, ʻe ʻiloʻi e fakahā e ngaahi angahala mo e fehālaaki ʻa e kakaí. ʻOku hoko ʻeni he taimi ʻe taha ko ha aʻusia fakamamahi mo fakamafasia pea ʻi he tafaʻaki ʻe tahá ko ha faifakahinohino. Ko e hā ʻoku mātuʻaki kehe ai e ngaahi tūkunga ko ʻení? Fakakaukau ki ha tali te ke fai ʻi he taimi ʻokú ke ʻilo ai hoʻo ngaahi angahalá mo e fehālākí. Ko e hā ha ngaahi meʻa lelei ʻi he veesi 24–28 ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke tali ʻi he founga totonú? Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi veesi ko ʻení, fakataha mo e veesi 31–33, fekauʻaki mo e founga ʻo e ʻafio mai ai ʻa e ʻEikí ki hoʻo ngaahi fehālākí mo e angahalá?

Vakai foki, Lea Fakatātā 3:11–12; ʻEta 12:27; Molonai 6:8.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:12–30, 35–36

Naʻe fakafoki mai ʻe he ʻEikí ʻEne ongoongoleleí ke tokoni ke u matatali e ngaahi faingataʻa ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní.

Neongo ʻoku fakatokanga ʻa e vahe 1 fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho fakamamahi ʻe hoko maí, ka ʻoku ʻi ai foki mo ha pōpoaki fakalotolahi ai, “Ko au ko e ʻEikí, ʻi heʻeku ʻiloʻi ʻa e fakatuʻutāmaki ʻa ia ʻe hoko mai ki he kakai ʻo e māmaní, naʻá ku ui ai ki heʻeku tamaioʻeiki ko Siosefa Sāmita, ko e Siʻí, peá u lea kiate ia mei langi” (veesi 17).

Fakatokangaʻi ange e ngaahi meʻa fakamamahi ne fakatokanga ki ai e ʻEikí, hangē ko e veesi 13–16, 35). Ko e hā mo ha ngaahi meʻa fakamamahi kehe ʻokú ke fakatokangaʻi he māmani ʻo e ʻaho ní—pe ʻi hoʻo moʻuí? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he veesi 17–30 ʻa e meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻEikí maʻau ʻi hoʻo hanganaki atu ki he ngaahi fakamamahi ko ʻení. Fakakaukau ke ke ʻai ha lisi ʻo e meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1–6, 37–39.Te ke lava ʻo talanoa fekauʻaki mo ha ngaahi fakatokanga ʻoku tau maʻu mei ha niʻihi kehe fekauʻaki mo ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo sio ki ai—hangē ko ha faliki hekeheke, matangi mālohi, pe ko ha kā ʻoku lele mai, ke kamataʻi ha pōtalanoa fekauʻaki mo e ngaahi fakatokanga mei he ʻEikí. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi sīpinga ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi fakatokanga ʻa e ʻEikí? Fakatatau mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:1–6, 37–39, ʻoku fakatokanga fēfē mai ʻa e ʻEikí kiate kitautolú? Ko e hā kuó Ne fakatokanga mai kimuí ni fekauʻaki mo ia? Te mou ala mamata pe lau ha ngaahi konga ʻo ha ngaahi pōpoaki ʻo ha konifelenisi lahi kimuí ni pea kumi ha ngaahi sīpinga ʻo e “leʻo ʻo e fakatokanga” ʻo e ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:16.ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē, ke “fokotuʻu [e] māʻoniʻoni [ʻa e ʻEikí]”? ʻE anga fēfē haʻatau fakapapauʻi ʻoku tau fakahoko ia, kae ʻikai fononga “ʻi he hala pē [ʻotautolu]”?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:30.ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ʻoku “moʻoni mo moʻui” ʻa e Siasí? Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ange ha fakatātā ʻo ha ngaahi meʻa moʻui mo ha ngaahi meʻa mate ke ʻai homou fāmilí ke nau fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení. Te mou lava foki ʻo aleaʻi ha meʻa te mou lava ʻo fakahoko fakafāmili ke tokoni ʻi hono “ʻomi [ʻo e Siasí] mei he kakapú, pea mei he fakapoʻulí.”

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:37.Fakakaukau ke mou palani fakafāmili ha founga ke mou kumi “ai e ngaahi fekau ko ʻení” ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá he taʻú ni. ʻE lava fēfē ke mou ʻai e ako folofolá ko ha konga angamaheni hoʻomou moʻui fakafāmilí? Ko e hā ha ngaahi fakakaukau ʻe lava ʻo tokoni atu ke ke ako mei he folofolá? (Vakai, “Ngaahi Fakakaukau ki hono Fakatupulaki Hoʻomou Ako Fakafāmili e Folofolá” ʻi he kamataʻanga ʻo e maʻuʻanga tokoni ko ʻení.)

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ‘o e fānaú, vakai, lēsoni ʻo e uike ko ‘ení ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Muimui He Palōfitá,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 58, tautautefito ki he veesi fakaʻosí.

Fakatupulaki e Ako Fakatāutahá

Kumi ʻa Sīsū Kalaisi. Ko e taumuʻa ʻo e folofolá ke fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1, te ke lava ʻo fakaʻilongaʻi pe tohi he tafaʻaki ʻo e ngaahi veesi ʻokú ne akoʻí ha meʻa fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi.

ʻĪmisi
Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú

Naʻe fakatahatahaʻi e ngaahi ʻuluaki fakahā ki he Siasi kuo fakafoki maí ki he Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú.

Paaki