Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021
17–23 Mē. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–57: “Ko e Tauhi Faivelenga, mo Angatonu mo Anga-Fakapotopoto”


“17–23 Mē. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–57: ‘Ko e Tauhi Faivelenga, mo Angatonu mo Anga-Fakapotopoto,’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 2021 (2020)

“17–23 Mē. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–57,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2021

ʻĪmisi
tangata ngoue mo e fanga pulu

First Furrow, tā ʻe James Taylor Harwood

17–23 Mē

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–57

“Ko e Tauhi Faivelenga, mo Angatonu, mo Anga-Fakapotopoto”

ʻOku tokoni hono ako e folofolá ke ke ʻiloʻi e leʻo ʻo e ʻEikí, he naʻá Ne ʻomi e folofolá ʻo fakafou ʻi Hono Laumālié (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 18:34–36).

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he 1830 tupú, naʻe hoko hono tānaki e Kāingalotú mo hono langa e kolo ʻo Saioné ko ha ngāue fakalaumālie mo fakatuʻasino foki, pea mo ha ngaahi meʻa lahi ke fai ki ai e tokangá: Naʻe fie maʻu ha taha ke ne fakatau mai mo tufa e kelekele ʻe nofo ai e Kāingalotú. Naʻe fie maʻu ha taha ke ne paaki e ʻū tohí mo e ngaahi tohi kehé. Pea naʻe fie maʻu ha taha ke ne fakalele ha falekoloa ke foaki ha koloa kiate kinautolu ʻi Saioné. ʻI he ngaahi fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51–57, naʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí mo fakahinohinoʻi ha kakai ke nau fakahoko e ngaahi ngāué ni, pea naʻá Ne fakahā ko Tauʻatāina, Mīsulí “ko e potu ia ʻi loto mālie” ʻo Saioné (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:3).

Ka neongo ʻoku mahuʻinga e ngaahi taukei ʻi he ngaahi meʻa hangē ko hono fakatau mai e kelekelé, paaki, mo fakalele ha falekoloá, ki he ngāue fakatuʻasino hono langa hake ʻo Saioné, ʻoku akoʻi foki ʻe he ngaahi fakahā ko ʻení ʻoku finangalo e ʻEikí ke moʻui taau fakalaumālie ʻEne Kāingalotú ke ui ko ha kakai ʻo Saione. ʻOkú Ne ui kitautolu takitaha ke hoko “ko e tauhi faivelenga, mo angatonu, mo anga-fakapotopotó,” maʻu ha laumālie mafesifesi, ʻo “tuʻu maʻu” ʻi hotau ngaahi fatongia kuo vahe mai (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:19; 52:15; 54:2). Kapau te tau lava ʻo fai ia—ʻo tatau ai pē ko e hā hotau ngaahi taukei fakatuʻasinó—ʻe lava ʻe he ʻEikí ʻo fakaʻaongaʻi kitautolu ke langa hake ʻa Saione, pea te Ne “fakavavevaveʻi ʻa e koló ʻi hono taimí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:43).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakataautaha ʻo e Folofolá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51

‘Oku finangalo e ʻEikí ke u hoko ko ha tauhi faivelenga, angatonu, mo anga-fakapotopoto.

Kapau naʻá ke hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí ʻi he 1831, naʻe mei fakaafeʻi koe ke ke moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí ʻaki hono foaki hoʻo kelekelé ki he Siasí ʻo fakafou ʻi he pīsopé. Ko e lahi tahá te ne fakafoki atu leva kiate koe, ʻa e meʻa naʻá ke foakí, taimi ʻe niʻihi mo ha tupu. Ka naʻe ʻikai toe lau ia ko haʻo koloa—naʻe hoko ia ko ho lakanga tauhi.

ʻOku kehe ʻa e ngaahi founga ngāué ʻi he kuongá ni, ka ʻoku kei mahuʻinga pē ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatapuí mo e lakanga tauhí ki he ngāue ʻa e ʻEikí. Fakakaukau ki he ngaahi lea ko ʻeni meia ʻEletā Kuenitini L. Kukí: “ʻOku tau moʻui ʻi ha kuonga fakatuʻutāmaki pea tui e tokolahi ʻoku ʻikai te tau fatongia ʻaki ke fai ha fakamatala ki he ʻOtuá pea ʻoku ʻikai te tau maʻu ha fatongia fakataautaha pe lakanga tauhi kiate kitautolu pe niʻihi kehé. Ko ha tokolahi ʻo e kakai he māmaní ʻoku nau tokanga pē ke fakahōhōloto … [pea] ʻikai te nau tui ko e tauhi kinautolu ʻo honau tokouá. Ka ʻi he Siasí, ʻoku tau tui ʻoku hoko ʻa e ngaahi fatongia tauhí ni ko ha falala toputapu” (“Ko e Fatongia Tauhí—Ko ha Falala Toputapu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 91).

ʻI hoʻo lau e vahe 51, fakakaukau ki he meʻa kuo fakafalala atu ʻe he ʻOtuá kiate koé. ʻOku ʻuhinga ki he hā e ngaahi lea ko e “tauhi” (veesi 19) mo e “fakatapui” (veesi 5) pea ko e hā ʻokú na fakahaaʻi atu fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu ʻa e ʻOtuá kiate koé? Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ke maʻu ʻi he vahe 51 mo e ngaahi lea ʻa ʻEletā Kukí ʻokú ne akoʻi atu e ʻuhinga ke hoko ko ha tauhí? (vakai tautautefito ki he veesi 9, 15–20).

Vakai foki, Mātiu 25:14–30.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:14–19

‘Oku ʻomi ʻe he ʻOtuá ha sīpinga ki he fakaʻehiʻehi mei he kākaá.

ʻI he tokolahi e kakai ne nau tala ʻoku nau maʻu ha ngaahi fakahā fakalaumālié, naʻe hohaʻa e fuofua Kāingalotú naʻa kākaaʻi kinautolu. Te nau lava fēfē ʻo tala ko hai naʻe “tali [ʻe he ʻOtuá]”? (veesi 15). Naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:14–19, ha sīpinga ʻaonga. Te ke fakaʻaongaʻi fēfē e sīpinga ko ʻení ke ʻiloʻi e ngaahi pōpoaki loi ʻi he māmaní? Te ke lava foki ʻo fakaʻaongaʻi e sīpinga ko ʻení ke vakavakaiʻi ai koe: fakakaukau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi kupuʻi lea mei he ngaahi veesi ko ʻení ke hiki ʻaki e ngaahi fehuʻi hangē ko e: “ʻI he taimi ʻoku ou lea aí, ʻoku mafesifesi nai hoku laumālié?”

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 54

Te u lava ʻo tafoki ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku fakamamahiʻi ai au ʻi he ngaahi fili ʻa e niʻihi kehé.

ʻI he konga ʻo e tānaki fakataha ki ʻOhaioó, naʻe tūʻuta mai ha kulupu ʻo e Kāingalotú ne taki ʻe Niueli Naiti mei Kolesivili, Niu ʻIoke, pea ne nau fie maʻu ha feituʻu ke nofo ai. Naʻe ʻi ai ha fuʻu faama lahi ʻa Līmani Kopelī ne ofi ki Ketilani, pea naʻá ne fuakava ke fakangofua e Kāingalotú ke nau nofo ʻi he kelekele ko ʻení. Ka ʻi he hili pē ʻenau kamata nofo aí, naʻe veiveiua e tui ʻa Kopelií, ʻo maumauʻi ʻene fuakavá, pea tuli e Kāingalotú mei hono kelekelé (vakai, Kau Māʻoniʻoní, 1:125–28).

Hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he vahe 54, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Niueli Naiti e meʻa ʻoku totonu ke fai ʻe he Kāingalotú ʻi honau tūkungá. Ko e hā ʻokú ke maʻu ʻi he fakahaá ni ʻe lava ʻo tokoni atu ʻi he taimi ʻoku kaunga ai kiate koe hono maumauʻi ʻe ha taha ʻene ngaahi tukupaá pe ngaahi fili kehe ʻoku ʻikai leleí?

ʻĪmisi
loto ʻataʻatā lanu mata

Tafaʻaki ʻo e faama ʻi ʻOhaioó naʻe palōmesi ʻe Līmani Kopelī ki he Siasí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 56:14–20

Monūʻia ʻa kinautolu ʻoku loto-maʻá.

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he tuʻumālié mo e masivá; ʻe mālie hano fakafehoanaki ʻEne akonaki ki he ongo kulupú ni. Ko e hā ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku kaunga fakataautaha kiate koé? ʻE lava fēfē ʻe he tokanga taha ki he ngaahi koloá ʻo “fakakoviʻi” ho laumālié? (veesi 16). ʻOku ʻuhinga ki he hā ke ke “loto-maʻa” (veesi 18) fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié?

Vakai foki, Sēkope 2:17–21.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi Fakafāmili ʻi ʻApí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 51:9.Te mou lava ʻo fai ha kiʻi vaʻinga ʻoku fiefia ai e fāmilí pea talanoa leva kau ki he founga naʻe mei kehe ai ʻa e vaʻingá kapau naʻe kākā ha taha. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke “faitotonu” ki he niʻihi kehé? ‘Oku tokoni fēfē ʻa e faitotonú ke tau “taha”?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 52:14–19.ʻI hoʻomou aleaʻi e sīpinga ne fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, mahalo ʻe fiefia homou fāmilí ke vakai ki ha ngaahi sīpinga kehe ʻokú ke fakaʻaongaʻi—hangē ko e ngaahi sīpinga ki hono tuitui e valá pe ngaohi ha meʻa fakameaʻá. Te mou lava ʻo ngāue fakataha ke ngaohi ha meʻa mei ha sīpinga lolotonga homou talanoa kau ki he sīpinga naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ki he fakaʻehiʻehi mei hono kākāʻí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 53:1.Fakakaukau ke vahevahe mo ho fāmilí ha aʻusia naʻá ke fehuʻi ai ki he ʻEikí ʻo hangē ko Sitenei Kilipaté, ʻo “kau ki ho uí.”

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 54:2; 57:6–7.ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “tuʻu maʻu” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 54:2) ʻi he meʻa kuo kole mai ʻe he ʻOtuá ke tau faí? Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau tuʻu pea talaatu ha meʻa kuo kole ange ʻe he ʻOtuá ke nau fai.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 55.Naʻe fakaʻaongaʻi fēfē ʻe he ʻEikí ʻa e tuʻunga malava ʻa Viliami Felipisi ko ha tokotaha faitohi mo faipākí? (mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange foki naʻe tohi ʻe Viliami Felipisi e fakamatala ki he ngaahi himi lahi kau ai e “Ko e Laumālie ʻo e ʻOtuá,” “ʻE Kāinga Tau Loto-fiemālie,” mo e “Huhuʻi ʻo ʻIsilelí.” Mahalo ʻe lava e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻo talanoa kau ki he ngaahi talēniti mo e tuʻunga malava ʻoku nau vakai ki ai ʻi he niʻihi kehé. ‘E lava fēfē hotau ngaahi talēnití ʻo tokoni ki he ngāue ʻa e ʻOtuá?

Ke maʻu ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ʻo e fānaú, vakai ki he fokotuʻutuʻu ʻo e uike ní ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Pehē kiʻi Vaitafé ‘Foaki’,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 116.

Fakatupulaki e Ako Fakataautahá

Tauhi ha tohinoa ako. Te ke lava ʻo ʻilo ʻe tokoni ke fakaʻaongaʻi ha tohinoa pe kiʻi pepa ke hiki ai e ngaahi fakakaukau, ngaahi fehuʻi, pe ngaahi ongo ʻokú ke maʻu lolotonga hoʻo akó.

ʻĪmisi
kāingalotu ʻoku nau ʻave ha koloa kia ʻEtuate Pātilisi

Bishop Partridge Receives Consecration, tā ʻe Albin Veselka

Paaki